Drama Srpskog narodnog pozorišta
Drama Srpskog narodnog pozorišta je umetnička je jedinica Srpskog narodnog pozorišta.
Prva faza: Osnivanje Drame poklapa se i sa osnivanjem samog pozorišta 1861. U periodu od osnivanja SNP-a do Prvog svetskog rata održano je 630 dramskih dela
na osnovu 392 domaća i strana pisca.[1] U tom periodu su se predstave spremale u okviru same trupe, bez reditelja, takoreći, u hodu. Dešavalo se da su neke bile izvođene samo jednom ili nekoliko puta nakon čega se odmah se išlo na sledeće. Na ovaj način su predstave pripremali: Jovan Đorđević, Antonije Hadžić, Dimitrije Marković, Laza Telečki, Dimitrije Ružić, Pera Dobrinović, Andrija Lukić, Velja Miljković, Dimitrije Spasić, Miloš Hadži Dinić, Koča Vasiljević. Preovlađivao je patetični, romantičarski stil glume.[1]
_2.jpg)
Od prvih dana, glumci Srpskog narodnog pozorišta bili su i kulturni misionari koji su bitno uticali na kulturni identitet i svest nacije.
Članovi SNP-a u ovoj prvoj fazi, koji su takođe nastupali i za druga pozorišta svog vremena su: Dimitrije Ružić, Dimitrije Marković Kikinđanin, Nikola Nedeljković, Kosta Hadžić, Mihailo Gavrilović, Mihailo Rac(ković), Mladen Cvejić, Stevan Čekić i Draginja Popović (kasnije Ružić), Ljubica Popović, Milica Grunčić i Nikola Zorić. Do Prvog svetskog rata na sceni Srpskog narodnog pozorišta igrali su i: Laza Telečki, Marija Nedeljković, Nikola Rašić, Đorđe Peleš, Đura i Marija Rajković, Ilija Stanojević Čiča, Dimitrije Spasić, Miloš Hadži Dinić. Koča Vasiljević, Velja Miljković, Pavle Marinković, Mileva Rašić, Milica-Milka Grgurova, Sofija Popović, Dimitrije i Ljubica Kolarović, Marija Cvetković, Tinka i Andrija Lukić, Pera i Jelisaveta Dobrinović, Marta Todosić, Milka Marković, Danica Metejić, Jefta Dušanović, Draga Spasić[1]
Među ovim glumcima, naročito se svojim talentom i angažovanjem ističu: Dimitrije Ružić, Draga Spasić, Laza Telečki, Miša Dimitrijević, Ilija Stanojević, Dimitrije Spasić, Jevto Dušanović i, među njima neobičan čovek, čarobnjak koji je na sceni mogao baš sve, najveći umetnik srpkog glumišta — Pera Dobrinović. 1981. godine, kada je otvorena nova zgrada SNP-a, Peri Dobrinoviću je podignut spomenik (rad vajara Milanka Mandića). Bio je to prvi spomenik glumcu u tadašnjoj Jugoslaviji.
Posle gostovanja u Beogradu 1868, knez Mihailo, oduševljen novosadskim glumcima, poziva Jovana Đorđevića da osnuje stalno pozorište u Srbiji. Prihvatajući poziv kao izazov i čast, uprava je polovinu ansambla povela sa sobom, i sedam godina posle Srpskog narodnog pozorišta osnovano je Narodno pozorište u Beogradu.[2]
Druga faza: Nakon Prvog svetskog rata, pripremala su se domaća dramska dela, ali u nedostatku većeg broja ovih dela, posrbljivala su se dela stranih autora, što znači da su likovima stranih komada davana srpska imena, mesta radnji su bivala sa ovih prostora, a karakteristika ovih komada je veličanje rodoljublja.[1]
U ovoj fazi trupa se sastojala iz starih i novih članova: Ljubica i Miloš Hadži Dinić, Danica i Kosta Vasiljević, Milka i Mihailo Marković, Draga Spasić, Danica i Milan Matejić, Katica i Vojislav Vilovac, Ruža i Dragomir Krančević, Marta Todosić, Marija-Mica Hadžić, Štefanija Lenska, Mileva Bošnjaković, Saveta i Jovan Stojčević, Pava Sluka-Rajičić, Julija Kučera, Dimitrije Spasić, Dobrica Milutinović, Milivoje Živanović, Milorad Dušanović, Vasa Ivanović, Milka Marković, Pera Jovanović, Boža Nikolić, Marija Vera, Radoslav Vesnić, Pava Sluka, Radenko Almažanović, Aleksandar Vereščagin, Zora Vilovac, Svetislav Savić, Dragoljub Sotirović, Stanoje Dušanović, Jovan Haritonović, Hijacinta-Cinta Vugrinčević-Haritonović, Nadežda Arhipova, Rahela Ferari, Mila Levova, Tomislav Tanhofer, Jovan i Mila Gec, Mihajlo Kovačević, Ida Pregarc, Brana i Kaja Cvetković, Stanko Kolašinec, Stojan Jovanović.
Ovu fazu takođe krasi i to da se iskusnijim glumcima poverava rediteljski posao.
-
Tinka Lukić kao Markiza Pompadur i Andrija Lukić kao Grof Stenvij u komadu Narcis A. E. Brahfogla, Atelje Ivana Stojkovića, Novi Sad, oko 1901. Pozorišni muzej Vojvodine. -
Matilda Filipović (Klarisa), Zorica Petrović (Marija) i Danica Matejić (Lujza) u predstavi Diran i Diran A. Valabrega i M. Ordonoa, SNP, 1920. Pozorišni muzej Vojvodine. -
Scena iz predstave Otelo V. Šekspira, SNP, Novi Sad, 1922. Pozorišni muzej Vojvodine. -
Scena „Mišolovke” iz Hamleta, Vilijama Šekspira, Srpsko narodno pozorište, Novi Sad, 1927. Pozorišni muzej Vojvodine.
Treća faza: Od završetka Drugog svetskog rata do danas.
Do pedesetih godina 20. veka, država instruira repertoar pozorišta, te se tada izvode predstave sa
ratno-komunističkom propagandnom porukom, kao i dela ruskih autora. Ovoj gupi se priključuju i srpski klasici: Nušić i Sterija. Nakon pedesetih, kada se država više nije mešala u rad pozorišta, na repertoaru se ponovo pjavljuju dela domaćih, stranih, klasičnih i savremenih autora.
I u posleratnom periodu Drama Srpskog narodnog pozorišta je održala svoju slavu. Glumci tog perioda su bili: Milan Ajvaz, Rahela Ferari, Viktor Starčić, Olga Životić, Ljubiša Iličić, Siniša i Ljubica Ravasi, Stanoje Dušanović, Dušan Životić, Žarko Mitrović, Sofija Perić-Nešić, Branko Tatić, Aleksandar Stojković, Slavko Simić, Nikola Mitić, Stojan Jovanović, Milan i Slavka Tošić, Petar Vrtipraški, Lazar Bogdanović, Franja Živni, Ivan Hajtl, Miodrag Lončar, Vitomir Ljubičić, Stevan Šalajić, Đorđe Jelisić, Rade Kojadinović, Velimir Životić, Ilinka Dušanović, Slavko Đorđević, Anđelija Vesnić, Milica Kljaić-Radaković, Dobrila i Dragiša Šokica, Dragutin Kolesar, Zaida Krimšamhalov, Milena Bulatović, Stevan Gardinovački.
Reditelji uredi
Što se rediteljskog posla tiče, od ovog perioda u SNP-u uvek postoji bar jedan stalni reditelj i drugi koji su gostujući. Neki od njih su:
- Jovan Konjović, Jurij Ljvovič Rakitin, Josip Kulundžić, Bora Hanauska, Jovan Putnik, Milenko Šuvaković, Dimitrije Đurković, Dejan Mijač, Nikola Petrović, Dušan Jovanović, Ljubomir Draškić, Želimir Orešković, Voja Soldatović, Ljubiša Ristić, Stevo Žigon, Vida Ognjenović, Branko Pleša, Egon Savin, Ljuboslav Majera, Radoslav Milenković, Kokan Maldenović, Darijan Mihajlović, Žanko Tomić, Predrag Štrbac..
Scenografi uredi
- Milanko Šerban, Stevan Maksimović, Vladimir Marenić, Đorđe Tabaković, Vladislav Lalicki, Mileta Leskovac, Miodrag Tabački, Geroslav Zarić, Boris Maksimović, Dalibor Tobdžić…
Kostimografi uredi
- Kostimografi: Sonja Šerban, Stana Jatić, Dora Dušanović, Božana Jovanović, Ljiljana Dragović, Branka Petrović, Anamarija Mihajlović, Milanka Berberović, Jasna Petrović-Badnjarević, Mirjana Stojanović-Maurič, Bojana Nikitović, Marina Sremac…
Mladi dramski pisci uredi
Želeći da doprinese afirmaciji mladih talentovanih dramskih pisaca i obogati pozorišnu produkciju u zemlji, Srpsko narodno pozorište je 2004. pokrenulo Projekat tri — Koncipiran kao Festival nove srpske drame, autora koji do sada nisu izvođeni na profesionalnim pozornicama domaćih teatara.
Galerija uredi
Reference uredi
Literatura uredi
Bajić, Stanislav (2006). Od Eshila do naših dana, pozorišne kritike i eseji. priredio Zoran T. Jovanović, Beograd, Fakultet dramskih umetnosti i Institut za pozorište, film, radio i televiziju.
Spoljašnje veze uredi
- Putujuća pozorišta u Srbiji od druge polovine XIX veka do 1945. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. jul 2019)