Википедија

Drvo

Ne poistovećivati sa Stablo.
Za drugu upotrebu, pogledajte članak Drvo (materijal).

Stablo ili drvo u botanici je svaka višegodišnja biljka, koja se sastoji iz korena, vidljivog drvenog debla i grana, koje čine krošnju drveta. Dele se na zimzeleno i listopadno drveće.[1] Minimalna visina koja razlikuje stablo od grma obično je od 3 m[2] do 6 m,[3] zavisno od autora. Neki autori smatraju, da stabla treba da imaju prečnik debla najmanje 10 cm.[4] Biljke koje ne ispunjavaju navedene uslove obično se svrstavaju u grmlje. U poređenju s većinom drugih biljaka, stabla su dugovečnija, neka žive i nekoliko hiljada godina, a mogu narasti do 115 m visine.[5] Stabla su važan deo prirodnog krajolika, zbog sprečavanja erozije, proizvodnje kiseonika, smanjenja emisije ugljen-dioksida u atmosferi, služe kao izvor hrane, zaštite i sl.

Vrba u Japanu
Golemi mamutovac je stablo s prosečnom visinom između 60 i 80 metara.
Kokosova palma na Martiniku.

Javljaju se u mnogo različitih redova i porodica biljaka. Evoluirala su zasebno u nepovezanim grupama biljaka, kao rezultat različitih ekoloških prilika, što je klasičan primer paralelnih evolucija. Uz procenu od 100 000 vrsta drveća, broj vrsta drveća širom sveta čini ukupno oko 25% svih živih biljnih vrsta.[6] Većina vrsta drveća raste u tropskim krajevima sveta, a mnoga od tih područja botaničari još nisu istražili, što daje nepotpune podatke o raznolikosti vrsta.[7]

Stabla rastu na prostorima, gde ima dovoljno svetlosti, toplote i vode. Prema podacima FAO-a 2000. godine, 30% kopnene površine bilo je prekriveno šumom. Na Balkanu šume čine 35% kopnene površine. Šumsko drveće na jednom hektaru proizvodi 6-20 tona organskog materijala, što je najveća proizvodnja biomase na kopnu. Ukupna količina proizvedene drvne mase u svetu 2005. godine iznosila je 422 gigatone. Budući da se oko polovine drvne materije sastoji od ugljenika, šume su važne u čuvanju ugljenika i postizanju ravnoteže ugljen-dioksida u Zemljinoj atmosferi.

Rast i metabolizam drveća podložni su unutrašnjim (genetski određenim) i spoljnim činiocima (ekološkim, klimatskim i dr). Drveće ima razdoblje mirovanja i vreme vegetacionog rasta i razvoja. Početak i kraj vegetacionog perioda razlikuje se zavisno od vrste drveća, dužine dana i noći, dostupnosti vode i sl. Rast kontrolišu biljni hormoni (fitohormoni). Stabla su u mogućnosti da se prilagode promenjivim uslovima u prirodi. U vreme mirovanja, drveće smanjuje svoju aktivnost na najmanju meru.[8] Na početku vegetacijskog razdoblja, otvaraju se pupoljci i započinje daljnji rast i razvoj.

Morfologija uredi

 
Deblo i krošnja stabla u Turskoj.
 
Cvetovi badema u Španiji.
 
Lišće i plodovi obične leske

Osnovni delovi stabla su: koren, deblo i krošnja. Deblo se sastoji od srčike, primarnog i sekundarnog ksilema te primarnih i sekundarnih zraka srčike. Izvan je obavijeno korom. Deblo je najvažniji deo stabla, koji se može iskoristiti u ekonomske svrhe.

Drveće se može grupisati u egzogeno i endogeno s obzirom na način rasta i povećanja prečnika. Egzogena stabla, među koja se ubraja velika većina stabala (sva crnogorica i gotovo sva belogorica), rastu dodavanjem novih godova prema spoljašnjosti, odmah ispod kore u obliku koncentričnih krugova. Endogena stabala, (npr. palme, takođe i kaktusi koji ne spadaju u drveće), rastu prema unutra. Pomoću godova može se odrediti starost stabla i pratiti kako je tekao rast u pojedinoj godini. Time se bavi dendrohronologija. Kod velike većine tropskih vrsta drveća ne može se odrediti tačna starost na ovaj način, kao ni kod endogenih stabala.

Anatomska građa stabla, proučava se na karakterističnim prerezima (presecima). Postoje tri takva preseka: poprečni, uzdužni radijalni i uzdužni tangentni.

Koren stabla pruža stabilnost za nadzemni deo, upija vodu i hranjive materije iz tla. Najčešće raste prema dole, ali raste i postrano zavisno od vrste drveća i razmeštaju hranjivih materija i vode u tlu. U suvom tlu neće rasti ili će rasti sporo. Rast korena iz apikalnog meristema je primarni rast. Sekundarni rast se događa u bočnim meristemima.

List skrivenosemenica sastoji se od plojke, baze, peteljke i palistića, koji se nalaze s obe strane baze peteljke. Peteljka se nalazi u pazušcu lista. Sve te delove lista, nemaju sve vrste skrivenosemenice. Listovi četinara obično su iglice, mogu biti kratke, kao kod tise (oko 1,5 cm) ili dugačke i do 25 cm, kao kod Vajmutovog bora. Neki četinari (kao što su tuja i čempres) umesto iglica imaju listove u obliku ljuskica. Suvišne i štetne materije stablo skladišti u lišću, koje pada u jesen kod listopadnog drveća. Kod zimzelenog drveća, iglice padaju postepeno tokom godine, a u vremenu od oko pet godina, zimzeleno stablo zameni sve iglice novima. Otpalo lišće čini otpad, koji se postepeno razgrađuje i propada. Raspored grana u krošnji najčešće je onakav kakvim se postiže optimalna izloženost lišća sunčevoj svetlosti. Svaka vrsta drveća ima karakteristično lišće pa se pomoću lišća utvrđuje o kojoj se vrsti drveća radi. Pri tome se gleda oblik, boja i veličina lišća i sl. Kao pomoć pri određivanju vrste drveća, osim lišća služe i pupoljci, kora, izgled krošnje i sl. Botaničari su razvili bogatu terminologiju za opis karakteristika lišća, pupoljaka, kore i dr. Stabla s najdužim lišćem su palme, čije je lišće dugo i do 9 metara.

Iz pupoljaka se razvija izdanak. Mogu neko vreme da miruju, pa se kasnije aktiviraju. Vršni ili terminalni pupoljak nalazi se na vrhu stabljike, a ostali su postrani ili lateralni pupovi. Ako vršni pupoljak propadne, kod nekih vrsta, neki drugi pupoljak preuzeće njegovu ulogu. Na stabljici mogu biti raspoređeni naizmenično ili nasuprotno. Iz vegetativnih pupoljaka razviće se listovi, a iz reproduktivnih pupoljaka uz listove, razviće se i cvetovi, a iz njih plodovi.

Cvet kao preobraženi deo izdanka, nosi rasplodne organe biljaka i ima organe za primamljivanje insekata, radi oprašivanja. Plod je reproduktivni organ skrivenosemenica, koji se nakon oplodnje razvija iz plodnika, a sastoji se od semena i perikarpa.

Kod golosemenica i skrivenosemenica, nakon oprašivanja (vetrom, insektima i sl.) i oplodnje nastaje seme. Ono je presudno za razmnožavanje drveća, za razliku od primitivnih biljaka kao što su paprati, mahovine i lišajevi, koji nemaju seme, već druge načine razmnožavanja. Seme je pripomoglo, da se golosemenice i skrivenosemenice razmnože na velikim udaljenostima i da zauzmu velike površine kopna u toplim i hladnim podnebljima. Plodonošenje ili rađanje plodom (semenom) zavisi od mnogih faktora: od unutrašnjih (bioloških) svojstava biljke (vrsta, starost, periodičnost uroda), od spoljašnjih uslova (klima, tlo) i o socijalnom položaju (gustina sadnje, klasa). Većina vrsta drveća i grmlja rađa semenom u prilično redovnim vremenskim intervalima.

Evolucija uredi

 
Prikaz flore u geološkom razdoblju devona.

U geološkom razdoblju mladog devona (pre oko 415 miliona godina), nije bilo vegetacije više od visine struka. Da bi dobile oblik stabla, rane biljke trebalo je da razviju drvenasto tkivo, koje će upijati vodu i služiti kao potpor. Prve biljke koje su razvile drvenasto tkivo bile su paprati, a sredinom devona vrsta izumrle paprati Wattieza dosegla je visinu 8 metara i poprimila oblik stabla.[9] U kasnom devonu, vrste iz izumrlog roda Archaeopteris dosegle su 30 metara, nalikovale su na stabla, a lišće im je bilo slično papratima. To su prve biljke, koje su razvile pravo drvo. Uskoro su se pojavile vrste iz roda Lepidodendron koje su rasle i do 50 metara u visinu i 2 metra u širinu pri bazi. One dominiraju u naslagama ugljena iz kasnog devona i karbona.[10] Imale su drvo slabog kvaliteta s puno šupljina. U karbonu se javljaju vrste iz izumrlog roda Calamites. Razvile su drvo i rasle do visine veće od 10 m, što nije slučaj s današnjim srodnicima.

Danas su dve dominantne divizije stabala: golosemenice i skrivenosemenice. Dugo se verovalo, da su skrivenosemenice nastale od golosemenica, ali nedavna molekularna istraživanja sugerišu, da potiču iz dve različite grupe.[11] Obe grupe verovatno su nastale iz Pteridospermatophyta u geološkom razdoblju perma.[12] Skrivenosemenice su imale malu zastupljenost do sredine geološkog razdoblja krede, nakon čega su postale dominantne vrste u šumama.

Korisnost uredi

 
Stabla imaju estetsku ulogu korisnu u turizmu. Na slici je plaža u Makarskoj.

Drveće je važan deo prirodnog krajolika, sprečava eroziju i odrone tla. Povoljno utiče na klimu u područjima, gde su veliki šumski kompleksi. Drveće zadržava i čuva vodu u tlu, proizvodi kiseonik, a veže ugljen-dioksid, pa se tako smanjuju emisije ugljen-dioksida u atmosferi. Drveće ima estetsku ulogu, koja je naročito važna u turizmu.

Mnoge vrste drveća koriste se kao ukrasne biljke u dvorištima, okućnicama, parkovima i na ulicama. Stablo pruža zaštitu od prekomerne sunčeve svetlosti i jakog vetra. Drveće je glavni element parkova, botaničkih vrtova, arboretuma, a često i nacionalnih parkova. Drveće ima i zdravstvenu, lečilišnu ulogu, stanište je za brojne životinje. Izvor je hrane, što se posebno odnosi na voće koje raste na drveću. Od šećernog javora dobija se sirup, a od kaučukovca guma. U krajevima bogatim drvetom izrađuju se drvene kuće, naročito u severnoj Evropi i Severnoj Americi. Drvo pruža toplotnu izolaciju bolju od betona ili čelika. Od drveća dobijaju se i tanin, balzami, lekovi, biljne smole, eterična ulja, začini i dr.[13] Oboreno drvo može se iskoristiti u ekonomske svrhe za izradu nameštaja, kao drvna građa, furnir, iverica ili se koristiti za grejanje u obliku cepanica, briketa ili piljevine.

Rasprostranjenost uredi

 
Većina vrsta drveća raste u tropskim krajevima sveta.

Stabla su rasprostranjena na gotovo celoj kopnenoj površini Zemlje. Ne rastu jedino u vrlo ekstremnim područjima poput trajno zaleđenih prostora, pustinja (izuzev oaza), u predelima izrazito visoke nadmorske visine iznad crte pojavljivanja stabala i sl.

Pojedine vrste drveća imaju vrlo široko područje prirodnog rasprostiranja i rastu na više kontinenata poput crnog bora, koji raste u južnoj Evropi, severozapadnoj Africi i Maloj Aziji. Postoje i endemske vrste drveća koje se u prirodi pojavljuju samo na jednom ili nekoliko područja i negde drugde. Australski stribor jedna je najređih živućih vrsta, u divljini raste samo na tri mala lokaliteta. Relikti su vrste, koje su u prošlosti obitavale na širokom području, ali im je usled klimatskih promena znatno smanjen areal. Reliktne vrste drveća su: Pančićeva omorika, araukarija, likvidambar i dr.

Tropske kišne šume bogate su velikim brojem raznih vrsta drveća, dok u području tundre i drugim nepovoljnijim područjima za rast drveća, raste jako mali broj vrsta drveća. Pojavljivanje drveća na određenom području zavisi o dostupnosti vode, vrsti terena, temperaturi i sl. U središtu prirodnog područja rasprostiranja rastu najzdravija i najrazvijenija stabla. Na rubovima prirodnog pojavljivanja vrste, stabla su slabije razvijena i podložnija bolestima.

Veći broj bioma definisan je drvećem koje ih nastanjuje, kao što su: širokolisne i mešovite šume umerenih predela, tajga, četinarske šume umerenog pojasa, tropske i suptropske četinarske šume, mediteranske šume i šikare, tropske i suptropske vlažne širokolisne šume, tropske i suptropske suve širokolisne šume itd.

Mala grupa stabala koja raste zajedno čini šumarak, a krajolik pokriven velikim brojem gustorastućih stabala zove se šuma. Prašuma je tip vegetacije kojim se nazivaju one šume, koje su se od svog nastanka razvijala uz malo (sekundarne) ili bez uticaja čoveka (primarne), odnosno nastale su delovanjem prirode.

Oštećenja stabala uredi

 
Odumrla stabla akacije u Namibiji.

Dva su izvora oštećenja stabala: biotski, uzrokovan živim bićima ili abiotski od neživih uticaja. Biotski izvori oštećenja su npr.: insekti koji jedu lišće, divljač koja oštećuje koru, zatim štetne gljive, štetno delovanje čoveka i dr. Abiotski izvori oštećenja su: munje, nepovoljni ekološki uslovi i sl.

Šumarski stručnjaci rade procene oštećenosti i ugroženosti stabala. Procenjuje se intenzitet, opseg i trajanje oštećenja. U vreme mirovanja vegetacije, teže je uočiti oštećenja stabala. Često drveće ne pokazuju odmah simptome oštećenja, nego ponekad tek nakon 24 meseca ili duže do oštećivanja.

Vrste drveća različito su otporne na oštećenja. Pojedine vrste drveća otporne su na gradska zagađenja pa se sade i tamo gde je zagađen vazduh poput: platana, običnog bagrema, ginkga, katalpe i dr.[14]

Stabla masovno nestaju s površine Zemlje procesom deforestacije. Površina tropskih šuma smanjuje se zbog šumskih požara, uzrokovanih ljudskom nepažnjom ili nastalih namerno, kako bi se oslobodio prostor za poljoprivredne kulture, koje daju veće ekonomske rezultate u kratkom roku, npr. za pašu stoke ili za uzgoj soje. Negativne posledice su: gubitak staništa za razne vrste životinja i biljaka, erozija, isušivanje tla delovanjem vetra i sl. Izlaz je u racionalnom iskorištavanju šuma i pošumljavanju.

Rekordna stabla uredi

Najviša stabla uredi

 
Sekvoje su najviša stabla na svetu.

Visine najviših stabala na svetu predmet su spora i preterivanja. Merenja s novim pouzdanim instrumentima kao što je laserski daljinomer, pokazala su, da su bila odstupanja kod nekih pređašnjih merenja od 5 do 15% iznad stvarne visine. Istorijski spisi u kojima se tvrdilo, da su neka stabla bila visoka 130 ili čak 150 metara, danas se smatraju nepouzdanim te se odbacuju.

Popis stabala koja su prihvaćena kao deset najviših:

Stabla najvećeg opsega uredi

 
Baobab u Tanzaniji.
 
Meksički taksodijum, Arbol del Tuila, Santa Marija del Tuila, Oahaka, Meksiko.

Obim stabla obično se lakše meri od visine stabla. Uprkos toga, moguće su pogreške u merenju. Obim se meri pomoću merne trake na prsnoj visini (1,3 m iznad tla),[23] dok se prečnik ukrasnog drveća obično meri na 1,5 m iznad tla.[24] U većini slučajeva to čini malu razliku u merenju opsega. U novije vreme umesto obima češće se meri prsni dijametar stabla.

Teško je tačno izmeriti obim i prečnik stabala, koja imaju koru s puno brazda (ulegnuća). To je posebno karakteristično za mnoge vrste drveća u prašumama. Obim se ne sme uključiti prazan prostor između brazda. Dodatni problem kod merenja obima i prečnika kod baobaba je što ova stabla sadrže velike količine vode u drvetu. To dovodi do promena u opsegu tokom godine (iako ne više od oko 2,5%[25]). Opseg je najveći na kraju kišne sezone, a najmanji na kraju suve sezone.

Stabla najvećeg opsega po vrstama su:

Stabla najvećeg volumena uredi

 
Golemi mamutovac

Stabla najvećeg zapremine jako su visoka i velikog su opsega i prečnika. Merenje zapremine stabla je složeno, posebno ako se meri zapremina svih grana te ako se meri i zapremina korena. Najčešće se meri samo zapremina debla, a ostalo se meri jako retko.

Deset živućih vrsta za koje je izmerena najveća zapremina stabla do sada su:

Najmanja stabla uredi

Mnoga potpuno odrasla stabla mogu biti minijaturna, zbog nepovoljnih ekoloških faktora ili bolesti. Postoje i neke vrste drveća, kod kojih i zdravi, dobro uzgajeni primerci narastu do visine od samo nekoliko centimetara. Vrsta Lepidothamnus laxifolius, smatra se najmanjim četinarom na svetu.

Najstarija stabla uredi

Starost stabala određuje se pomoću godova, najčešće kada se poseku. Tačno određivanje starosti pomoću godova, moguće je samo za stabla koja rastu sezonski, što nije slučaj kod stabala koja rastu u tropskim krajevima. Teško je odrediti starost stabala, koja su šuplja i koja su u stadijumu raspadanja. Za njih se starost određuje računski prema očekivanim stopama rasta, što nije potpuno pouzdano.

Najstarija stabla po vrstama su:

Među ostalim stablima za koje se veruje da su takođe vrlo stara su: tisa starosti oko 2000 godina i golema tuja te maslina s Maslinske gore u Jerusalimu, koja je takođe stara oko 2000 godina. Veruje se, da postoji od Isusova vremena.

Najstarije stablo kritosjemenjača je sveta smokva (lat. Ficus religiosa) starosti 2293 godine iz Anuradhapura na Šri Lanki. To je ujedno i najstarije poznato stablo, koje je posadio čovek. Najstarija živuća vrsta drveća je dvorežnjasti ginko, koji postoji već 160 milijuna godina.[31]

Izabrani rodovi i vrste drveća uredi

Drveće se deli na:

Skrivenosemenice (Magnoliophyta) uredi

Skrivenosemenice su najprilagođenije biljke suvozemnom načinu života. To se ogleda u tome što one, nasuprot golosemenicama, sem drvenastih formi imaju i veliki broj zeljastih biljaka.

Organizacioni tip skrivenosemenica takođe je složen. Kod njih se u provodnom sistemu javljaju pored traheida i traheje, a uz sitaste cevi i ćelije pratilice. Najzad, skrivenosemenice se odlikuju još jače izraženom redukcijom gametofit generacije, a uz to i novim tvorevinama u evoluciji biljaka, plodovima i semenima, odnosno cvetom kao organom za razmnožavanje.

Skrivenosemenice su danas dominantne biljke kopna i naseljavaju gotovo sva staništa. Usled velike sposobnosti prilagođavanja, između ostalog i usled toga što se oprašuju pomoću insekata, one su u znatnoj meri potisnule ostale suvozemne biljke. Mali broj skrivenosemenica živi u slatkim vodama, a daleko manji je broj parazitskih i saprofitskih oblika. Postoje i oblici koji žive samo jednu godinu, dok se druge održavaju u životu stotinama godina. Svojom masom predstavljaju glavni izvor hrane suvozemnim životinjama i čoveku.

Dikotiledone biljke (Magnoliopsida) uredi

 
Breza (ispred) i javor (iza) u jesen
 
Drvo baobaba u Južnoj Africi

Monokotiledone biljke(Liliopsida) uredi

Pinophyta (golosemenice) uredi

Ginko (Ginkgophyta) uredi

Cikasi (Cycadophyta) uredi

Paprati (Pterophyta) uredi

Umetnost oblikovanja uredi

Topijar uredi

 
Nekoliko topijara u Engleskoj.

Topijar je hortikulturna tehnika oblikovanja živih višegodišnjih stabala i grmova u različite geometrijske, životinjske i druge oblike.[32] Reč potiče od latinske reči za ukrasno uređivanje vrtova. Ima poreklo iz vremena Rimljana. U vreme renesanse pojavljuje se u vrtovima evropske elite. Najčešći su geometrijske oblici: kugle ili kocke, obelisci, piramide, zašiljene spirale i slično. Bili su popularni i prikazi ljudi, životinja i predmeta. Topijari u Versaju bili su jednostavni. Američki stil izrade topijara započeo je u Diznilendu oko 1962. godine. Volt Dizni želeo je da vidi crtane likove u zabavnom parku u obliku topijara. Ovaj stil temelji se na okviru od čelične žice, koji oblikuje izgled topijara. Nastali su mnogi maštoviti prikazi, koji su uticali na daljnje širenje popularnosti topijarija u SAD. Danas se većina vrtova i parkova s topijarima nalazi u Engleskoj.

Biljke koje se koriste za topijar su zimzelene, uglavnom drvenaste, imaju zbijene i kompaktne iglice ili lišće. Najčešće vrste su: šimšir (lat. Buxus sempervirens), razne vrste tuja (lat. Thuja), lovor (lat. Laurus nobilis), božika (lat. Ilex), mirta (lat. Myrtus), tisa (lat. Taxus baccata) i kalina (lat. Ligustrum). Osnovni alat za oblikovanje su: makaze i žica.

Ograda je jednostavan oblik topijara, služi kao granica nekog prostora.

Bonsai uredi

Glavni članak: Bonsai
 
Bonsai

Bonsai je umetnost uzgoja minijaturnih stabala i grmova. Ne zahteva genetske mutacije drveća, nego se radi o uzgoju malih stabala iz semena, zakorenice, preoblikovanjem lončanice iz rasadnika ili vađenjem pogodnog primerka iz prirode. Koriste se tehnike uzgoja poput obrezivanja, smanjenja korena, hermetizacije, defolijacije i cepljenja za proizvodnju malih stabala koja oponašaju oblik i izgled odraslih stabala.

Svrha bonsaija je prvenstveno opuštanje i meditacija te za razliku od drugih uzgajanih biljaka, bonsai nije namenjen za proizvodnju hrane, medicinu ili kao parkovno i dvorišno drveće. Samo gajenje zahteva mnogo nege i pažnje, ali kao nagradu donosi mirnoću uma, osećaj osveženja i unutrašnju smirenost. Uzgajanje iz semena je svakako najdugotrajniji način. Prvi rezultati se vide tek nakon 10-ak godina.

Najstariji pisani dokument o bonsaima pronađen je u grobnici princa Džang Huaja, koji je umro 706. g. za vreme dinastije Tang. Kroz 11. i 12. vek, Kina je izvršila znatan kulturni uticaj na okolne zemlje, posebno Japan, preko umetnost i filozofije. Za prenošenje bonsaija u Japan i širenje među japanskom aristokratijom, samurajima, najzaslužniji su Zen monasi. Tek u 14. veku, bonsai postaje deo japanske kulture. U 18. veku, bonsai je na svom vrhuncu i vrlo je cenjen. Pojedine tehnike su se ritualizovale, a smeštaj grana i debla određen je strogim pravilima. Iz Japana bonsai se proširio na Zapad krajem 19. veka. Velike izložbe bonsaija održane su u Parizu i Londonu. Pretvorio se u poznatu i priznatu hortikulturnu umetnost širom sveta.

Mitologija i religija uredi

 
Korijenje vrste Tetrameles nudiflora u hramu u Kambodži.

Stabla su imala važnu ulogu u mnogim svetskim mitologijama i religijama te su im pridodana duboka i sveta značenja tokom veka. Ljudi su posmatrali životni ciklus stabala, rast i odumiranje, sposobnost preživljavanja, osetljivost i godišnja propadanja i oživljavanja. Stoga su stabla simboli rasta, propadanja i uskrsnuća. Najstariji međukulturalni simbolički prikaz svemira bio je prikazan preko stabla.

Drvo života je ima važno mesto u mnogim mitologijama. Različiti oblici drveta života pojavljuju se u folkloru, kulturi i književnosti, često se odnose na besmrtnost i plodnost. U hinduizmu važno mesto ima sveta smokva (lat. Ficus religiosa), sadi se uz hramove. U hrišćanskom svetu za Božić se ukrašava božićno drvo, najčešće smreke i jele. Na samom početku Biblije u Knjizi Postanka spominje se stablo spoznaje dobra i zla. Bog je prvim ljudima Adamu i Evi zabranio, da jedu plodove s toga stabla. Oni nisu poslušali pa su proterani iz raja zemaljskog.

Stabla su važna u svetu druida. Sam pojam „druid“ verovatno potiče od keltske reči za hrast.

Galerija uredi

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Tatić 1995.
  2. ^ Rushforth, K. . Trees of Britain and Europe. Collins. 1999. ISBN 978-0-00-220013-4.
  3. ^ „Going Out On A Limb With A Tree-Person Ratio”. NPR. Arhivirano iz originala 19. 06. 2009. g. Pristupljeno 25. 05. 2017. 
  4. ^ Utkarsh Ghate. "Field Guide to Indian Trees, introductory chapter: Introduction to Common Indian Trees"
  5. ^ „Sequoia semperviren”. 
  6. ^ Hajela, Deepti (2. 5. 2008). „Scientists to capture tree DNA worldwide”. NBC News. 
  7. ^ Friis, Ib, i Henrik Balslev. 2005. "Plant diversity and complexity patterns: local, regional, and global dimensions : proceedings of an international symposium held at the Royal Danish Academy of Sciences and Letters in Copenhagen", Danska, 25.–28. svibnja 2003. Biologiske skrifter, 55. Kopenhagen: Royal Danish Academy of Sciences and Letters. pp. 57-59.
  8. ^ Sasier D.& M., Averue P.: Biljke, cvijeće, drveće, Svjetlost Sarajevo 1990.
  9. ^ Stein, William E.; Mannolini, Frank; Hernick, Linda Vanaller; Landing, Ed; Berry, Christopher M. (2007). „Giant cladoxylopsid trees resolve the enigma of the Earth's earliest forest stumps at Gilboa”. Nature. 446 (7138): 904—907. Bibcode:2007Natur.446..904S. PMID 17443185. S2CID 2575688. doi:10.1038/nature05705. 
  10. ^ Davis, P; Kenrick, P. (2004). Fossil Plants. Smithsonian Books, Washington D.C.
  11. ^ Bowe, L. Michelle; Coat, Gwénaële; Depamphilis, Claude W. (2000). „Phylogeny of seed plants based on all three genomic compartments: Extant gymnosperms are monophyletic and Gnetales' closest relatives are conifers”. Proceedings of the National Academy of Sciences. 97 (8): 4092—4097. Bibcode:2000PNAS...97.4092B. PMC 18159  . PMID 10760278. doi:10.1073/pnas.97.8.4092  . 
  12. ^ Frohlich, Michael W.; Chase, Mark W. (2007). „After a dozen years of progress the origin of angiosperms is still a great mystery”. Nature. 450 (7173): 1184—1189. Bibcode:2007Natur.450.1184F. PMID 18097399. S2CID 4373983. doi:10.1038/nature06393. 
  13. ^ Figurić, M.: Uvod u ekonomiku šumskih resursa, Šumarski fakultet, Zagreb 1996.
  14. ^ Russel T & Cutler C.: Svjetska enciklopedija drveća, Leo commerce, Rijeka 2004.
  15. ^ „Gymnosperm Database: Sequoia sempervirens. "Hyperion, Redwood National Park, CA, 115.55 m"”. 
  16. ^ „"Tasmania's Ten Tallest Giants". Tasmanian Giant Trees Consultative Committee; "Height (m): 99.6; Diameter (cm): 405; Species: E. regnans; Tree identification: TT443; Name: Centurion; Location: south of Hobart; Year last measured: 2008"”. Arhivirano iz originala 18. 07. 2008. g. Pristupljeno 25. 05. 2017. 
  17. ^ „Gymnosperm Database: Pseudotsuga menziesii var. menziesii, "The Brummit Fir: Height 99.4 m, dbh 354 cm, on E. Fork Brummit Creek in Coos County, Oregon; in 1998"”. Arhivirano iz originala 14. 07. 2007. g. Pristupljeno 25. 05. 2017. 
  18. ^ „"Gymnosperm Database: Picea sitchensis"; "This tree also has a sign nearby proclaiming it to be 'the world's largest spruce'. The two tallest on record, 96.7 m and 96.4 m, are in Prairie Creek Redwoods State Park, California"”. Arhivirano iz originala 08. 06. 2007. g. Pristupljeno 25. 05. 2017. 
  19. ^ „"Gymnosperm Database: Sequoiadendron giganteum"; "The tallest known giant sequoia is a specimen 94.9 m tall, first measured August 1998 in the Redwood Mountain Grove, California"”. 
  20. ^ "Tasmanian Giant Trees Register". Forestry Tasmania.
  21. ^ „Tallest Tropical Trees”. 
  22. ^ Prof Stephen Sillett's webpage with photogallery including: a general gallery, canopy views, epiphytes, and arboreal animals.
  23. ^ Hamilton 1975
  24. ^ Mitchell 1974
  25. ^ Fenner, M (1980). „Some measurements on the water relations of baobab trees”. Biotropica. 12 (3): 205—209. JSTOR 2387972. doi:10.2307/2387972. 
  26. ^ „List of Champion Trees published for comment, 2005, South African Department of Water Affairs and Forestry” (PDF). [mrtva veza]
  27. ^ „Sequoiadendron giganteum (Lindley) J.Buchholz 1939”. 
  28. ^ „Talltrees_significanttress” (PDF). Arhivirano iz originala 13. 09. 2009. g. Pristupljeno 25. 05. 2017. 
  29. ^ „How Old Is That Tree?”. Arhivirano iz originala 12. 05. 2017. g. Pristupljeno 25. 05. 2017. 
  30. ^ Suzuki, E (1997). „The Dynamics of Old Cryptomeria japonica Forest on Yakushima Island”. Tropics. 6 (4): 421—428. doi:10.3759/tropics.6.421. 
  31. ^ Svijet oko nas, 1. svezak, Školska knjiga Zagreb 1990.
  32. ^ Coombs et al. 2001, str. 99.

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Drvo na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дрво&oldid=27553714”