Društveno-političke organizacije SFRJ

Društveno-političke organizacije u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji (SFRJ) bile su organizacije u koje su se, na osnovu Ustava SFRJ, radni ljudi slobodno organizovali na klasnim socijalističkim osnovama i u kojima su vršili svoju političku delatnost, u skladu s ciljevima i zadacima utvrđenim njihovim programom i statutom. Te organizacije su bile:

grb SFR Jugoslavije

Savez komunista

Savez komunista Jugoslavije (SKJ) — osnovan je 1919. pod nazivom Socijalistička radnička partija Jugoslavije (komunista), a 1920. menja naziv u Komunistička partija Jugoslavije (KPJ). Krajem 1920. njegov rad je zabranjen i do 1941. delovao je ilegalno. U periodu od 1941. do 1945. predvodio je Narodnooslobodilački pokret i sproveo socijalističku revoluciju u kojoj je došao na vlast. Godine 1952. na svom Šestom kongresu promenio je naziv u Savez komunista. U svom sastavu ima je šest republičkih i dve pokrajinske organizacije, kao i zasebnu organizaciju u JNA:

• Republičke organizacije:
  • Savez komunista Bosne i Hercegovine
  • Savez komunista Makedonije
  • Savez komunista Srbije
  • Savez komunista Slovenije
  • Savez komunista Hrvatske
  • Savez komunista Crne Gore

• Pokrajinske organizacije:
  • Savez komunista Vojvodine
  • Savez komunista Kosova

• Organizacija u JNA:
  • Organizacija Saveza komunista u JNA

Socijalistički savez

Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije (SSRNJ) — nastao je avgusta 1945. reorganizacijom Jedinstvenog narodnooslobodilačkog fronta (JNOF), organizacije koja je nastala u toku Narodnooslobodilakog rata, u Narodni front Jugoslavije. Objedinjavljo je rad svih političkih organizacija i bio nosilac organizacije rada na obnovi zemlje, opismenjavanju stanovništva, ispunjenja petogodišnjeg plana i dr. Februara 1953. na Četvrtom kongresu preomenio je naziv u Socijalistički savez radnog naroda i postao samostalni demokratski savez koji se borio za „samoupravni socijalizam”. Sastojao se od šest republičkih i dve pokrajinske organizacije.

• Republičke organizacije:
  • Socijalistički savez radnog naroda Bosne i Hercegovine
  • Socijalistički savez radnog naroda Makedonije
  • Socijalistički savez radnog naroda Srbije
  • Socijalistički savez radnog naroda Slovenije
  • Socijalistički savez radnog naroda Hrvatske
  • Socijalistički savez radnog naroda Crne Gore

• Pokrajinske organizacije:
  • Socijalistički savez radnog naroda Vojvodine
  • Socijalistički savez radnog naroda Kosova

U okviru Socijalističkog saveza od 1975. delovala je Konferencija za društvenu aktivnost žena (KDAŽ), koja je do 1961. nosila naziv Savez ženskih društava (SŽD), a nastala je 1953. reogragnizacijom Antifašističkog fronta žena (AFŽ), organizacije nastale u toku Narodnooslobodilakog rata 6. decembra 1942. godine. Iamo je cilj da organizuje i uključi žene u borbu za oslobođenje i novo društveno uređenje.

Savez sindikata

• Savez sindikata Jugoslavije (SSJ) — nastao je januara 1945. godine, kada je u Jugoslaviji obnovljena sindikalna organizacija, pod nazivom Jedinstveni sindikat radnika i nameštenika Jugoslavije (JSRNJ), a 1948. je promenio naziv u SSJ. Na čelu sindikata nalazilo se Centralno veće SSJ, a pored njega je postojalo još šest samostalnih sindikata: Sindikat radnika industrije i rudarstva; Sindikat građevinskih radnika; Sindikat radnika poljoprivrede, prehrambene i duvanske industrije; Sindikat radnika uslužnih delatnosti; Sindikat radnika saobraćaja i veza i Sindikat radnika društvenih delatnosti.

• Republičke organizacije:
  • Savez sindikata Bosne i Hercegovine
  • Savez sindikata Makedonije
  • Savez sindikata Srbije
  • Savez sindikata Slovenije
  • Savez sindikata Hrvatske
  • Savez sindikata Crne Gore

• Pokrajinske organizacije:
  • Savez sindikata Vojvodine
  • Savez sindikata Kosova

Savez boraca

• Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Jugoslavije (SUBNOR) — osnovan je 30. septembra 1947. pod nazivom Savez boraca Narodnooslobodilačkog rata i okupljao je sve borce i učesnike Narodnooslobodilačke borbe. Godine 1961. ujedino se sa Savezom ratnih vojnih invalida Jugoslavije i Udruženjem rezervnih oficira i podoficira Jugoslavije. Sastojao se od šest republičkih i dve pokrajinske organizacije.

• Republičke organizacije:
  • Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Bosne i Hercegovine
  • Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Makedonije
  • Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Srbije
  • Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Slovenije
  • Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Hrvatske
  • Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Crne Gore

• Pokrajinske organizacije:
  • Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Vojvodine
  • Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Kosova

Od 1961. u okviru Saveza boraca delovali su Savez rezervnih vojnih starešina Jugoslavije (SRVSJ) i Savez ratnih vojnih invalida Jugoslavije (SRVIJ).

Socijalistička omladina

• Savez socijalističke omladine Jugoslavije (SSOJ) — nastao je 1948. godine ujedinjenjem Ujedinjenog saveza antifašističke omladine Jugoslavije (USAOJ) i Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ) u jednu jedinstvenu organizaciju.

• Republičke organizacije:
  • Savez socijalističke omladine Bosne i Hercegovine
  • Savez socijalističke omladine Makedonije
  • Savez socijalističke omladine Srbije
  • Savez socijalističke omladine Slovenije
  • Savez socijalističke omladine Hrvatske
  • Savez socijalističke omladine Crne Gore

• Pokrajinske organizacije:
  • Savez socijalističke omladine Vojvodine
  • Savez socijalističke omladine Kosova

Literatura

• Mala enciklopedija „Prosveta”, Beograd, 1978, drugi tom (str. 82-83)
• Josip Zidar: „Rečnik jugoslovenskih skraćenica”, Beograd, 1971.