Enver Hodža

Enver Hodža
Enver Hodža
	Enver Hodža, 1971.
Lični podaci
Datum rođenja	16. oktobar 1908.
Mesto rođenja	Đirokastra, Osmansko carstvo
Datum smrti	11. april 1985. (76 god.)
Mesto smrti	Tirana, NSR Albanija
Porodica
Supružnik	Nedžmije Hodža
Politička karijera
Čin	general armije
Potpis

Enver Hodža (alb. Enver Hoxha;^[1] Đirokastra, 16. oktobar 1908 — Tirana , 11. april 1985)^[2] je bio vrhovni vođa Narodne Republike Albanije od kraja Drugog svetskog rata do svoje smrti 1985. godine, kao Prvi sekretar Komunističke albanske partije rada. Bio je i premijer Albanije od 1944. do 1954. i ministar spoljnih poslova od 1946. do 1953. godine.

Rana mladost i Drugi svetski rat uredi

Enver Hodža je rođen 16. oktobra 1908. godine u Đirokastri, gradu na jugu Albanije. Njegov otac, trgovac tkaninom, je putovao po Evropi te je najveći uticaj na Hodžu imao njegov stric, Husen Hodža, militantni borac za nezavisnost Albanije. Husen Hodža se takođe borio i protiv represivnih vlada koje su došle nakon nezavisnosti.

Godine 1930. Enver je otišao na studije na Monpelješki Univerzitet u Francuskoj, kao državni stipendista, ali je ubrzo odustao. Od 1934. do 1936. godine bio je sekretar u albanskom konzulatu u Briselu. Tamo je i studirao, a vratio se u Albaniju 1936. godine i postao nastavnik u Korču.

Hodža je otpušten sa ovog radnog mesta nakon što su Italijani okupirali Albaniju 1939. godine, zbog toga što je odbio da pristupi Albanskoj fašističkoj stranci. Otvorio je radnju duvana u Tirani, gde su ubrzo komunisti počeli da se okupljaju. Uz pomoć jugoslovenskih komunista, osnovao je i postao vođa Komunističke partije Albanije (kasnije preimenovane u Partiju rada) u novembru 1941. godine.

Bio je i vođa Narodnooslobodilačke borbe u Albaniji u toku Drugog svetskog rata. Njegova Narodnooslobodilačka armija je 1944. godine preuzela vlast u zemlji.

Socijalne i ekonomske reforme uredi

Enver Hodža se izjašnjavao kao ortodoksni marksista-lenjinista i divio se Josifu Staljinu. Prihvatio je model Sovjetskog Saveza i zaoštrio je odnose s jugoslovenskih komunistima, nakon raskola 1948. godine. Nad ministrom odbrane, Kočom Dzodzeom, 1949. godine je izvršena smrtna kazna zbog navodne projugoslovenske aktivnosti.

Režim je konfiskovao obradivu zemlju od bogatih zemljoposednika i konsolidovao je u kolektivno zemljište (kooperativi), uz hiljade zatvaranja i ubijanja tokom procesa. Albanska vlast je tvrdila da je Albanija postala potpuno samostalna u snabdevanju hranom tokom komunističke vlasti, kao i uspesima u industrijalizaciji, elektrifikaciji i izbijanju nepismenosti i bolesti.

Ipak, otvaranje albanskih granica, nakon pada komunista, je pokazalo drugu sliku: Albanija nije bila industrijalizovana i bila je ekonomski nazadna u poređenju s ostalim zemljama istočne Evrope. Poljoprivreda nije bila osavremenjena, bilo je veoma malo telefonskih priključaka, a plate kao i kvalitet života su bili veoma niski po evropskim merilima. Mnogo radnika je napustilo Albaniju i potražilo posao u Italiji ili Grčkoj. Najkarakterističnija zaostavština Hodžine vlasti je 600.000 bunkera u zemlji od tri miliona ljudi.

Staljinizam i loši odnosi s Sovjetskim Savezom uredi

Hodža je ostao staljinista i pored ograđivanja Nikite Hruščova od Staljinovih metoda. Ovo je značilo izolaciju od ostatka socijalističke istočne Evrope. Hodža je zaoštrio odnos sa Sovjetskim Savezom, a odnos sa Jugoslavijom je već bio potpuno hladan. 1960. godine, Albanija se priklonila Kini, a loš odnos sa Moskvom je kulminirao 1968. godine, kada je Albanija istupila iz Varšavskog pakta, kao odgovor na sovjetsku invaziju Čehoslovačke.

Unutrašnje uređenje Albanije je odgovaralo Staljinovoj doktrini, te je Hodžin kult ličnosti podsećao na Staljinov. Albanska tajna policija, „Sigurimi“, je bila organizovana po ugledu na sovjetski KGB i istočnonemački Štazi. Tajna policija je bila toliko dalekosežna, da je svaki treći građanin Albanije ili bio u radnom logoru ili ga je tajna policija privela na ispitivanje. Da bi minimalizovali ili eliminisali opoziciju, vlast je progonila neistomišljenike, oduzimajući im poslove, zatvarajući ih, pa i osuđujući ih na smrt. Putovanje u inostranstvo, osim poslovnih puteva, je bilo zabranjeno.

Ateistička kampanja uredi

Godine 1967, nakon dve dekade progresivno jačeg progona religije, Hodža je proglasio naciju prvom i jedinom zvanično ateističkom zemljom u istoriji. Delom inspirisan kineskom kulturnom revolucijom, konfiskovao je džamije, crkve, manastire i ostale religijske objekte (Albanci su uglavnom bili muslimani i katolici). Neki od objekata su uništeni, a drugi pretvoreni u radionice, skladišta, štale, ili pak u kulturne ustanove, kao što su bioskopi. Bilo je zabranjeno davati deci religijska imena, a svako uhvaćen s Kuranom, Biblijom, ikonom ili sličnim religijskim objektom je mogao biti lišen slobode.

Odnosi sa Kinom uredi

Hodža nije bio zadovoljan kineskom saradnjom sa SAD početkom sedamdesetih godina. Smrt Mao Cedunga 1976. godine i njene posledice su dovele do razdora odnosa Kine i Albanije, te je Albanija opet ušla u političku izolaciju. Hodža je optuživao i Kineze i Sovjete za revizionizam.

Godine 1981. se dogodio još jedan progon državnika. Moguće je da je premijer Mehmet Šehu tada bio ubijen, mada se zvanično tvrdilo da je izvršio samoubistvo.

Penzija i epilog uredi

Hodža se postepeno povukao u penziju početkom osamdesetih, a Ramiz Alija ga je nasledio. Umro je 11. aprila 1985. godine, sa 76 godina. Alija je vodio otvoreniju politiku i Albanija je 1990. napustila jednopartijski sistem.

U „Amnesti Internešnelu“ (Amnesty International), u dokumentu objavljenom 1984. godine, se tvrdilo da su ljudska prava stradala tokom Hodžinog režima. Ljudima je bilo ograničena sloboda govora, religije, kretanja i udruživanja, iako je ustav iz 1976. garantovao ta prava. Takođe, stanovnici Albanije nisu imali pristup informacijama, osim onoga što je dolazilo iz državnih kanala. „Sigurimi“ je konstantno kršio prava na privatnost ličnosti, doma i komunikacije, te je svojevoljno hapsio. Sudovi su uvek bili naklonjeni vladajućoj stranci.

Napomene uredi

^ Ranije imao čin general-pukovnika. Unapređen u čin armijskog generala pre ukidanja vojnih činova tokom Kulturne i ideološke revolucije. Međutim, i nakon ukidanja vojnih činova i dalje je imao čin generala armije kao vrhovni komandant albanske narodne armije.

Reference uredi

^ „Hoxha, Enver”. Lexico UK English Dictionary. Oxford University Press.
^ There is uncertainty over Hoxha's true date of birth. Fevziu (2016), p. 10) notes: "No fewer than five different dates are to be found in the Central State Archives [of Albania] alone."

Literatura uredi

Milorad Komatina, Enver Hodža i jugoslovensko-albanski odnosi, Službeni list SRJ, Beograd 1995. godina
Ash, William (1974). Pickaxe and Rifle: The Story of the Albanian People. London: Howard Baker Press Ltd.
Banja, Hansa; Toçi, V. (1979). Socialist Albania on the Road to Industrialization. Tirena: 8 Nëntori Publishing House.
Bessemer, Dirk J., ur. (2006). On Eagle's Wings: The Albanian Economy in Transition. Nova Publishers. ISBN 978-1600210723.
Begeja, Ksanthipi (1984). The Family in the People's Socialist Republic of Albania. Tirana: 8 Nëntori Publishing House.
Beloff, Nora (1985). Tito's Flawed Legacy. Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-575-03668-0.
Biberaj, Elez (1986). Albania and China: A Study of an Unequal Alliance. Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-813-37230-3.
Bideleux, Robert; Jeffries, Ian (2007). The Balkans: a post-communist history . Routledge. ISBN 978-0-415-22962-3.
Bönker, Kirsten (2016). Television Beyond and Across the Iron Curtain. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1443816434.
Cikuli, Zisa (1984). Health Care in the People's Republic of Albania. Tirena: 8 Nëntori Publishing House. ASIN B001ACECPG.
Eya, Peppa (1997). Oi Alvanoi : neoterē kai synchronē istoria (na jeziku: grčki). Odysseas. ISBN 978-9602102794. OCLC 880487556.
Dervishi, Kastriot (2016). The communist movement in the 1924–1944 years and the establishment of ACP's. Tirana: 55. ISBN 978-9928106384. Arhivirano iz originala 12. 2. 2018. g. Pristupljeno 12. 1. 2018. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Dervishi, Kastriot (2012). Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet. Tirana: 55. ISBN 978-9994356225.
Fevziu, Blendi (2016). Enver Hoxha: The Iron Fist of Albania. London: I.B.Tauris. ISBN 978-1-784-53485-1.
Galatia, Michael L.; Watkinson, Charles, ur. (2004). Archaeology under dictatorship (na jeziku: grčki). Kluwer Academic/Plenum Publishers. ISBN 978-0306485084. OCLC 915958520.
Gjonça, Arjan (2001). Communism, Health, and Lifestyle: The Paradox of Mortality Transition in Albania, 1950–1990. Connecticut: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-31586-2.
Griffith, William E. (1963). „Albania and the Sino-Soviet Rift”. Studies in Communism, Revisionism, and Revolution. M.I.T. Press. ISSN 0081-8054.
Hamm, Harry (1963). Albania – China's Beachhead in Europe. New York: Frederick A. Praeger. ASIN B0000CLUM3.
The Institute of Marxist-Leninist Studies at the Central Committee of the Party of Labour of Albania (1982). History of the Party of Labor of Albania (2nd izd.). Tirena: 8 Nëntori Publishing House.
Jessup, John E. (1998). An Encyclopedic Dictionary of Conflict and Conflict Resolution, 1945–1996. Westport, CT: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-28112-9.
Logoreci, Anton (1978). The Albanians: Europe's forgotten survivors. Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0891588276.
Madgearu, Alexander; Gordon, Martin (2008). Gordon, Martin, ur. The wars of the Balkan Peninsula: their medieval origins. Prevod: Madgearu, Alexander. The Scarecrow Press.
Marmullaku, Ramadan (1975). Albania and the Albanians. Prevod: Milosavljević, Margot; Milosavljević, Bosko. London: C. Hurst & Co. ISBN 978-0903983136.
Minnesota Lawyers International Human Rights Committee (1990). Human rights in the People's Socialist Republic of Albania: a report of the Minnesota Lawyers International Human Rights Committee. The Committee. ISBN 978-0929293059. OCLC 24541364.
Myftaraj, Kastriot (2008). The Secret Life of Enver Hoxha, 1908–1944 (na jeziku: albanski). Tirena: Constellation. ISBN 978-99956-706-4-1.
Myftaraj, Kastriot (2009). The Enigmas of Enver Hoxha's Domination 1944–1961 (na jeziku: albanski). Tirena: Constellation. ISBN 978-99956-57-10-9.
O'Donnell, James S. (1999). A Coming of Age: Albania under Enver Hoxha. East European Monographs. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-88033-415-0.
Pano, Nicolas C. (1968). The People's Republic of Albania. Baltimore, MD: Johns Hopkins Press. ISBN 978-0608040189.
Papajorgi, Harilla (1970). Our Friends Ask. The Naim Frashëri Publishing House.
Pearson, Owen S. (2006). Albania in the Twentieth Century: A History. III. New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-105-2.
Pipa, Arshi (1990). Albanian Stalinism. East European Monographs. Boulder, CO: East European Monographs. ISBN 978-0-88033-184-5.
Pollo, Stephanaq; Puto, Arben (1981). History of Albania: From Its Origins to the Present Day. Routledge. ISBN 978-0710003652.
Schwandner-Sievers, Stephanie; Fischer, Bernd Jürgen, ur. (2002). Albanian Identities: Myth and History. Indiana University Press. ISBN 978-0253341891. OL 9383049M.
Reynolds, David (2001). One world divisible : a global history since 1945. W.W. Norton. ISBN 978-0393321081. OCLC 912430370.
Khrushchev Remembers: The Last Testament. Prevod: Talbott, Strobe. Boston, MA: Little, Brown and Co. 1970.
The Institute of Marxist–Leninist Studies at the Central Committee of the Party of Labour of Albania (1982). History of the Party of Labor of Albania (PDF) (2nd izd.). Tirana: 8 Nëntori Publishing House.
Vickers, Miranda (1999). The Albanians: A Modern History (Reprint izd.). I.B. Tauris. ISBN 978-1860645419.
Wheeler, Tony (2010). Lonely Planet Badlands: A Tourist on the Axis of Evil. Victoria: Lonely Planet. ISBN 978-1-74220-104-7. Pristupljeno 12. 3. 2011. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

Spoljašnje veze uredi

[1] Ranije imao čin general-pukovnika. Unapređen u čin armijskog generala pre ukidanja vojnih činova tokom Kulturne i ideološke revolucije. Međutim, i nakon ukidanja vojnih činova i dalje je imao čin generala armije kao vrhovni komandant albanske narodne armije.

[2] „Hoxha, Enver”. Lexico UK English Dictionary. Oxford University Press.

[3] There is uncertainty over Hoxha's true date of birth. Fevziu (2016), p. 10) notes: "No fewer than five different dates are to be found in the Central State Archives [of Albania] alone."

[1]

[2]

[note 1]