Eparhija bihaćko-petrovačka

Eparhija bihaćko-petrovačka je eparhija Srpske pravoslavne crkve.

Eparhija bihaćko-petrovačka Srpska pravoslavna crkva
Grb Eparhije bihaćko-petrovačke
Osnovni podaci
Sjedište	Bosanski Petrovac
Država	Bosna i Hercegovina
Osnovana	1925, 1990.
Broj namjesništava	7
Broj manastira	7
Zvanični veb-sajt
Arhijerej
Arhijerej	Sergije (Karanović)
Čin arhijereja	episkop
Titula arhijereja	episkop bihaćko-petrovački i rmanjski

Nadležni arhijerej je episkop Sergije (Karanović), a sjedište eparhije se nalazi u Bosanskom Petrovcu gdje je i Saborna crkva.

Istorija

Manastir Klisina kod Prijedora

Tokom starijeg razdoblja osmanske vlasti, celokupno područje današnje Bihaćko-petrovačke eparhije bilo je vekovima u sastavu srpske pravoslavne Dabrobosanske eparhije. Do prve značajne promene došlo je tek 1900. godine, kada je stvorena posebna Banjalučko-bihaćka eparhija, sa sedištem u Banjaluci.

Osnivanje

Nakon stvaranja Kraljevine SHS (Jugoslavije) u jesen 1918. godine, izvršeno je objedinjavanje svih pravoslavnih crkvenih pokrajina i eparhija na teritoriji nove države (1920), čime je uspostavljeno kanonsko jedinstvo Srpske pravoslavne crkve. U to vreme, ovo područje se još uvek nalazilo u sastavu tadašnje Banjalučko-bihaćke eparhije. Zamisao o stvaranju posebne Bihaćke eparhije razmatrana je od strane srpske jerarhije već tokom1921. godine, ali do realizacije je došlo tek 1925. godine, kada je izabran i prvi bihaćki episkop dr Venijamin Taušanović. Poslije njegovog premještaja 1929. godine za episkopa zletovsko-strumičkog, eparhijom su administrirali episkopi: banjalučki, dalmatinski i zvorničko-tuzlanski do 1934. godine, kada je ova eparhija ukinuta.

Za vreme Drugog svetskog rata (1941-1945), ustaške vlasti su počinile genocid nad srpskim narodom na celokupnom području Bosne i Hercegovine, uključujući i područje bivše Bihaćke eparhije. Pravoslavni narod je zajedno sa svojim sveštenstvom teško postradao od ustaša, a pravoslavni Hram Silaska Svetog duha na apostole, u Bihaću, bio je prvi porušeni hram u NDH 1941. godine.

NDH je 5. maja 1942. godine podijeljena na četiri eparhije za „Hrvatsku pravoslavnu crkvu“, i to: Zagrebačku, Brodsku, Petrovačku i Sarajevsku. Do popunjavanja „Petrovačke eparhije“ nije nikada došlo.

Obnova

Proučavajući predratno, ratno i poslijeratno stanje na području Bosanske Krajine, episkopi dalmatinski g. Nikolaj (Mrđa) i banjalučki g. Jefrem (Milutinović), u obrazloženju svog prijedloga Svetog arhijerejskog sabora, za obnovljenje Eparhije bihaćke.

Razmotrivši prijedlog pomenutih arhijereja, Sabor je osnovao novu eparhiju sa nazivom Bihaćko-petrovačka, a za njeno sjedište određen je Bosanski Petrovac. Tako je Bihaćko-petrovačka eparhija osnovana odlukom Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve na njegovom redovnom zasjedanju u manastiru Pećkoj patrijaršiji, 19/6. maja 1990. godine. Ova eparhija je određena i kao nasljednica Bihaćke eparhije koja je osnovana 1925. godine sa sjedištem u Bihaću. U sastav novoosnovane eparhije ušli su dijelovi eparhija Banjalučke i Dalmatinske.

U toku rata 1992—1995. područje Bihaćko-petrovačke eparhije teško je stradalo. Uništeni su mnogi hramovi, a mnogobrojno stanovništvo je usljed ratnih dejstava izbjeglo ili protjerano sa svojih domaćinstava, uključujući takođe i episkopa Hrizostoma (Jevića) i sveštenstvo koje se nalazilo u kriznim područjima. Obnova ratom stradale eparhije počela je povratkom episkopa Hrizostoma u selo Podrašnica, opština Mrkonjić Grad 1996. godine.

Episkopi

Episkopi bihaćki

Episkopi Bihaćke eparhije od 1925. do 1934:

Portret	Ime i prezime	Vrijeme službe	Napomene
	Episkop Venijamin Taušanović	1925—1929.	Poslije njegovog premještaja 1929. godine za episkopa zletovsko-strumičkog, eparhijom su administrirali episkopi: banjalučki, dalmatinski i zvorničko-tuzlanski do 1934. godine, kada je eparhija ukinuta.

Episkopi bihaćko-petrovački

Episkopi obnovljene Bihaćko-petrovačke eparhije od 1990:

Portret	Ime i prezime	Vrijeme službe	Napomene
	Hrizostom Jević	1991—2013.	Do izbora prvog episkopa, administrator eparhije je bio mitropolit dabrobosanski Nikolaj Mrđa (1990—1991)
	Atanasije Rakita	2013—2017.
	Sergije Karanović	od 2017.

Arhijerejska namjesništva

Odlukom Svetog Arhijerejskog Sabora SPC, održanog 15. maja 2019. godine, a na prijedlog episkopa banjalučkog Jefrema, predložena je arondacija eparhije banjalučke, i to u korist eparhije bihaćko-petrovačke. Arondacija i primopredaja arhijerejskog namjesništva jajačko-mrkonjićkog sprovedena je u djelo 15. jula 2019. godine. Do tada je bilo 6 arhijerejskih namjesništava u eparhiji bihaćko-petrovačkoj, od te odluke eparhija broji 7 arhijerejskih namjesništava. To su:

• Arhijerejsko namesništvo grahovsko-drvarsko
• Arhijerejsko namesništvo jajačko-mrkonjićko
• Arhijerejsko namesništvo ključko
• Arhijerejsko namesništvo lijevljansko-glamočko
• Arhijerejsko namesništvo petrovačko-bihaćko
• Arhijerejsko namesništvo sansko-krupsko
• Arhijerejsko namesništvo šipovsko

Manastiri

1. Veselinje,
2. Glogovac,
3. Klisina,
4. Medna,
5. Milanovac,
6. Rmanj,
7. Treskavac.

Vidi još

• Pravoslavlje u Bosni i Hercegovini
• Srbi u Bosni i Hercegovini
• Progon Srba u Bosni i Hercegovini (1914—1918)
• Srpska pravoslavna crkva u Drugom svetskom ratu
• Pokatoličavanje Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj
• Genocid nad Srbima u Drugom svjetskom ratu

Literatura

• Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro. 
• Davidov, Dinko (2013). Totalni genocid: Nezavisna Država Hrvatska 1941-1945. Beograd: Zavod za udžbenike. 
• Đurić, Aleksandar B. (2005). Pravoslavni manastiri u Bosni i Hercegovini: Duhovno-istorijski i turistički pregled. Bijeljina: Eparhija zvorničko-tuzlanskać. 
• Kajmaković, Zdravko (1971). Zidno slikarstvo u Bosni i Hercegovini. Sarajevo: Veselin Masleša. 
• Kiminas, Demetrius (2009). The Ecumenical Patriarchate: A History of Its Metropolitanates with Annotated Hierarch Catalogs. Wildside Press LLC. 
• Latinović, Goran (2006). Srpska pravoslavna crkva u Bosanskoj Krajini (1918-1941). Laktaši: Grafomark. 
• Latinović, Goran (2009). „Graditeljska djelatnost Srpske pravoslavne crkve u Bosanskoj Krajini 1918-1941”. Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske. 1: 287—301. 
• Latinović, Goran (2012). „Teritorijalna organizacija Srpske pravoslavne crkve u Bosanskoj Krajini (1900-2010)” (PDF). Zbornik za istoriju Bosne i Hercegovine. 7: 321—333. 
• Latinović, Goran (2020). „Stradanje Srpske pravoslavne crkve za vrijeme Jugoslovenskog rata (1991-1995)”. Osam vekova autokefalije Srpske pravoslavne crkve. 1. Beograd: Pravoslavni bogoslovski fakultet. str. 471—489. 
• Marković, Ignatije (2008). Pravoslavni manastiri u Bosni i Hercegovini. Gacko-Beograd: Filip Višnjić. 
• Mileusnić, Slobodan (1997). Duhovni genocid: Pregled porušenih, oštećenih i obesvećenih crkava, manastira i drugih crkvenih objekata u ratu 1991-1995 (1997). Beograd: Muzej Srpske pravoslavne crkve. 
• Nilević, Boris (1990). Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini do obnove Pećke patrijaršije 1557. godine. Sarajevo: Veselin Masleša. 
• Puzović, Predrag (2015). „Stradanje sveštenika Srpske pravoslavne crkve u Bosni i Hercegovini tokom Prvog svetskog rata”. Pravoslavni svet i Prvi svetski rat: Zbornik radova. Beograd: Pravoslavni bogoslovski fakultet, Institut za teološka istraživanja. str. 141—160. 
• Teinović, Bratislav (2021). „Stradanje srpskog pravoslavlja u Bosanskoj Krajini 1806-1859” (PDF). Bogoslovlje. 80 (1): 63—79. 
• Teinović, Bratislav (2021). „Srpska pravoslavna crkva i sveštenstvo u Bosanskoj Krajini (od Saferske naredbe do početka ustanka, 1859-1875)” (PDF). Teološki pogledi. 54 (1): 129—148. 
• Ševo, Ljiljana (2002). Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hercegovini do 1878. godine. Banja Luka: Glas srpski. 
• Šućur, Dragan (2016). Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini: 1945-1958. Banja Luka: Riznica. 

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt
• Eparhija bihaćko-petrovačka
• 20 godina Eparhije bihaćko-petrovačke Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. avgust 2017)