Eparhija gornjokarlovačka
Eparhija gornjokarlovačka je eparhija Srpske pravoslavne crkve sa sjedištem u Karlovcu, gdje se nalazi i Saborna crkva i vladičanski dvor eparhije. Nekadašnje sjedište eparhije bilo je Plaškom, u Lici, pa se stoga eparhija nazivala i Plaščanskom eparhijom.[1][2]
| Eparhija gornjokarlovačka Srpska pravoslavna crkva | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Sjedište | Karlovac |
| Država |  Hrvatska, Slovenija(Bela Krajina) |
| Osnovana | 1695. |
| Broj namjesništava | 5 |
| Broj manastira | 4 |
| Zvanični veb-sajt | |
| Arhijerej | |
| Arhijerej | Gerasim (Popović) |
| Čin arhijereja | episkop |
| Titula arhijereja | episkop gornjokarlovački |
 | |
Nadležni arhijerej je episkop Gerasim (Popović).
Eparhija gornjokarlovačka pokriva pravoslavne vernike u zapadnoj Hrvatskoj, i to na Kordunu, Baniji, Lici, Krbavi, Gorskom Kotaru, Kvarneru, Istri, kao i u sasvim malom delu južne Slovenije (Bela Krajina sa crkvom u Bojancima).
Istorija
Gornjokarlovačka eparhija je dobila naziv po gradu Karlovcu, koji je među Srbima nazivan i Gornjim Karlovcem radi boljeg razlikovanja od Sremskih Karlovaca. Pravoslavni Srbi ove prostore naseljavaju već tokom 15. vijeka, a naročito tokom prvih decenija 16. vijeka. Glavna staništa su im Žumberak i Bela Krajina, a potom naseljavaju prostore oko Gomirja i Gorski Kotar. U vreme turske uprave srednjom Likom (1528—1699), na ličke i krbavske vrleti dolaze Srbi iz unutrašnjosti Bosne, Hercegovine i susedne Dalmacije. Mnogi od njih prelaze odavde na habzburšku teritoriju, odnosno na prostore Vojne krajine. Za vreme turske vlasti, duhovni nadzor nad pravoslavnim Srbima na područjima Like, Krbave, Pounja i Zrinopolja vrše dabrobosanski mitropoliti.
Takvo stanje vladalo je do kraja 17. vijeka kada su oblasti Zrinopolja (Banija), Like i Krbave oslobođene od turske vlasti. Oko 1695. godine, na ove prostore dolazi izbjegli dabrobosanski mitropolit Atanasije Ljubojević koji uspeva da stvori novu eparhiju za područja Karlovačkog generalata, Zrinopolja (Banija), Like i Krbave. Područje ove eparhije je u srpskom narodu postalo poznato i kao Gornja Krajina.
Nakon smrti vladike Atanasija (1712), na srpskom saboru koji je održan 1713. godine u Sremskim Karlovcima doneta je odluka da se ova eparhija podeli na dve posebne eparhije: Karlovačko-gomirsku na čelu sa episkopom Danilom Ljubotinom i Kostajničko-zrinopoljsku na čelu sa episkopom Dionisijem Ugarkovićem. Nakon raznih promena i nekoliko preuređenja eparhijskog područja, ove eparhije su konačno spojene 1771. godine i od tada ponovo čine jedinstvenu Gornjokarlovačku eparhiju.
U vrijeme gornjokarlovačkog episkopa Danila Jakšića počela je izgradnja crkve u Plaškom, hram je završen i osvećen 23. avgusta 1763. godine.[3]
Gornjokarlovačka eparhija je teško postradala tokom Drugog svjetskog rata.
Arhijerejska namjesništva
Danas Eparhiju gornjokarlovačku sačinjavaju pet arhijerejskih namjesništava: Glinsko, Karlovačko, Kostajničko-dvorsko, Ličko i Plaščansko.
Arhijerejsko namjesništvo glinsko obuhvata Bačugu, Blatušu, Blinju, Bović, Bojnu, Brezovo Polje, Buzetu, Vlahović, Vrginmost, Glinu, Veliki Gradac, Mali Gradac, Dragotinu, Jabukovac, Kirin, Donji Klasnić, Obljaj, Pernu, Petrinju, Glinsku Poljanu, Majske Poljane, Slavsko Polje, Stipan, Topusko, Hajtić, Čemernicu i Veliki Šušnjar.
Arhijerejsko namjesništvo karlovačko obuhvata Buvaču, Veljun, Vojnić, Gornji Budački, Donji Budački, Dunjak, Karlovac, Kolarić, Krstinju, Kordunski Ljeskovac, Marindol, Mašvinu, Močila, Perjasicu, Poloj, Primišlje, Radovicu, Sadilovac, Sjeničak, Skrad Gornji, Slunj, Slušnicu, Tobolić, Trebinju, Tušilović, Utinju i Cvijanović Brdo.
Arhijerejsko namjesništvo kostajničko-dvorsko obuhvata Brđane, Vukoševačke Brđane, Šamaricu, Velika Gradusu, Dvor, Drljače, Dubicu, Živaju, Žirovac, Javnicu, Javoranj, Jošavicu, Komogovinu, Kostajnicu, Kukuruzare, Ljubinu, Meminsku, Mečenčane, Rujevac, Svinicu, Slabinju, Staro Selo, Utolicu, Crkveni Bok, Šakanlije i Šegestin.
Arhijerejsko namjesništvo ličko obuhvata Bjelopolje, Lučane, Brlog, Bruvno, Bunić, Visuć, Vrebac, Vrelo Korenice, Vodoteč, Gornje Vrhovine, Donje Vrhovine, Gospić, Gračac, Dabar, Debelo Brdo, Divoselo, Dobroselo, Doljani (Donji Lapac), Doljani (Otočac), Zalužnicu, Zrmanju, Jošane, Komić, Korenicu, Kosinj, Krbavicu, Donji Lapac, Mazin, Medak, Mekinjar, Mogorić, Mutilić, Nebljuse, Osredce, Ostrvicu, Otočac, Ličko Petrovo Selo, Ploču, Podlapaču, Popinu Veliku, Počitelj, Pribudić, Raduč, Senj, Smiljan, Srb, Srednju Goru, Studence, Gornju i Donju Suvaju, Švicu, Široku Kulu, Škare i Štikadu.
Arhijerejsko namjesništvo plaščansko obuhvata Drežnica, Gornje Dubrave, Dubrave, Jasenak, Ličku Jesenicu, Munjavu, Ogulin, Peroj, Plaški, Ponikve, Pulu, Rijeku, Srpske Moravice, Tržić i Crikvenicu.
Episkopi
Gornjokarlovački episkopi:
| Portret | Ime i prezime (Vreme starešina) |
|---|---|
|
Atanasije Ljubojević (1695—1712), |
|
Danilo Ljubotina (1713—1739), |
|
Pavle Nenadović (1744—1748), administrator eparhije (1748—1749) |
|
Danilo Jakšić (1751—1771), |
| Josif Stojanović (1771—1774), | |
| Petar Petrović (1774—1783), | |
|
Jovan Jovanović (1783—1786), |
|
Genadije Dimović (1786—1796), |
| Stefan Avakumović (1798—1801), | |
|
Petar Jovanović Vidak (1801—1806), |
| Mojsije Mioković (1807—1823), | |
|
Lukijan Mušicki (1828—1837), |
|
Evgenije Jovanović (1839—1854), |
|
Sergije Kaćanski (1858—1859), |
|
Petar Jovanović (1859—1864), |
|
Lukijan Nikolajević (1865—1872), |
|
Teofan Živković (1874—1890), |
|
Mihailo Grujić (1891—1914), |
.jpg)
|
Ilarion Zeremski (1920—1931), |
|
Maksimilijan Hajdin (1931—1936), |
|
Sava Trlajić (1938—1941), |
|
Nikanor Iličić (1947—1951), |
| Simeon Zloković (1951—1990), | |
_photo_by_Vujcic.jpg)
|
Nikanor Bogunović (1991—1999), |
_crop.jpg)
|
Fotije Sladojević, administrator eparhije (2000—2004) |
| Gerasim Popović (od 2004). |
Episkopi kostajnički
- Dionisije Ugarković (1713—1716),
- Nikanor Dimitrijević (1716—1728),
- Stefan Ljubibratić (1728—1737),
- Aleksije Andrejević (1737—1749),
- Arsenije Teofanović (1750—1753),
- Josif Stojanović (1754—1771).
Manastiri
Eparhija poseduje četiri manastira:
- Gomirje,
- Gorica,
- Komogovina,
- Medak.
Vidi još
Reference
- ^ Grbić 1891. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFGrbić1891 (help)
- ^ Orlović 2017.
- ^ „Dva i po veka Vavedenjskog hrama u Plaškom (SPC, 2. septembar 2013)”. Arhivirano iz originala 01. 01. 2020. g. Pristupljeno 08. 09. 2013.
Literatura
- Veselinović, Rajko (1993). „Srbi u Hrvatskoj u XVI i XVII veku”. Istorija srpskog naroda. 3 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 427—490.
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do 20. veka. Beograd: Evro.
- Gavrilović, Vladan (2012). „Primeri unijaćenja srpskog naroda u Hrvatskoj do kraja XVIII veka” (PDF). Srpske studije (3): 207—218. Arhivirano iz originala (PDF) 06. 05. 2019. g. Pristupljeno 18. 12. 2018.
- Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Hrvatskoj od bečkog rata do rata 1716-1718”. Istorija srpskog naroda. 4 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 62—77.
- Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Hrvatskoj od austro-turskog rata 1716-1718. do rata 1737-1739”. Istorija srpskog naroda. 4 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 176—191.
- Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Hrvatskoj od Beogradskog mira do kraja XVIII veka”. Istorija srpskog naroda. 4 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 217—232.
- Gavrilović, Slavko (1995). „O unijaćenju i pokatoličavanju Srba u Hrvatskoj, Slavoniji i Ugarskoj (XIII-XIX vek)”. Zbornik o Srbima u Hrvatskoj. 3: 7—44.
- Gavrilović, Slavko (1996a). „Unijaćenje Srba u Hrvatskoj, Slavoniji i Baranji (XVI-XVIII vek)”. Srpski narod van granica današnje SR Jugoslavije od kraja XV veka do 1914. godine. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. str. 37—47.
- Gavrilović, Slavko (1996b). „Problem unijaćenja i kroatizacije Srba”. Republika Srpska Krajina. Topusko-Knin-Beograd: Srpsko kulturno društvo Sava Mrkalj, Srpsko kulturno društvo Zora, Radnička štampa. str. 111—126.
- Grbić, Manojlo (1891). Karlovačko vladičanstvo. 1. Karlovac.
- Grbić, Manojlo (1891). Karlovačko vladičanstvo. 2. Karlovac.
- Grbić, Manojlo (1893). Karlovačko vladičanstvo. 3. Karlovac.
- Grujić, Radoslav (1909). Apologija srpskoga naroda u Hrvatskoj i Slavoniji i njegovih glavnih obeležja. Novi Sad.
- Dabić, Vojin S. (1984). Banska krajina (1688—1751): Prilog istoriji srpskog i hrvatskog naroda i krajiškog uređenja u Baniji. Beograd-Zagreb: Istorijski institut & Prosvjeta.
- Dabić, Vojin S. (2000). Vojna krajina: Karlovački generalat (1530—1746). Beograd: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve.
- Ivić, Aleksa (1909). Seoba Srba u Hrvatsku i Slavoniju: Prilog ispitivanju srpske prošlosti tokom 16. i 17. veka. Sremski Karlovci.
- Ivić, Aleksa (1923). „Migracije Srba u Hrvatsku tokom 16., 17. i 18. stoleća”. Srpski etnografski zbornik. 28: 1—158.
- Kokotović, Budimir (2017). Pravoslavni episkop Sergije Kaćanski, karlštadski, kostajnički, gornjokarlovački i primorskih gradova Rijeke i Trsta: 1813-1859. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Kokotović, Budimir (2018). Grobna mesta arhijereja Karlovačkog vladičanstva. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Kokotović, Budimir (2020). Dobri pastir Karlovačkog vladičanstva Simeon Zloković: 1911-1990. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Krestić, Vasilije (1991). Istorija Srba u Hrvatskoj i Slavoniji 1848-1914. Beograd: Politika.
- Milković, Naum (2018). Sava, episkop gornjokarlovački: Život i djelo. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Milošević, Slobodan D. (1985). „O prekrštavanju pravoslavnog stanovništva u NDH u vreme Drugog svetskog rata” (PDF). Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 3 (2): 71—92.
- Orlović, Snježana (2011). Manastir Gomirje: Monografija. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Orlović, Snježana (2017). Pravoslavna eparhija gornjokarlovačka: Šematizam. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Pecinjački, Sreta (1975). „Opis Gornjokarlovačke dijeceze iz 1764. g. od episkopa Danila Jakšića”. Pravoslavna misao. 18 (22): 104—117.
- Pecinjački, Sreta (1976). „Statistički podaci o Srbima Gornjokarlovačke dijeceze u 1844-1846. godini”. Istorijski časopis. 23: 243—247.
- Puzović, Predrag (2016). „Stradanje sveštenika iz eparhije Gornjokarlovačke tokom Prvog svetskog rata” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 75 (2): 186—191.
- Radeka, Milan (1963). Srbi i pravoslavlje Gornje Krajine. Zagreb: Savez udruženja pravoslavnog sveštenstva.
- Radeka, Milan (1975). Gornja Krajina ili Karlovačko vladičanstvo. Zagreb: Savez udruženja pravoslavnih sveštenika.
- Radeka, Milan (1989). Kordun u prošlosti. Zagreb: Prosvjeta.
- Točanac, Isidora (2012). „Parohije i sveštenstvo Gornjokarlovačke eparhije 1772. godine: I – Karlovački generalat” (PDF). Mešovita građa (Miscellanea). 33: 183—197.
- Točanac, Isidora (2013). „Parohije i sveštenstvo Gornjokarlovačke eparhije 1772. godine: II — Banska krajina” (PDF). Mešovita građa (Miscellanea). 34: 131—147.
- Točanac-Radović, Isidora (2015). „Zahtevi i žalbe Gornjokarlovačke eparhije na narodno-crkvenom saboru 1781. godine”. Zbornik o Srbima u Hrvatskoj. 9: 99—133.
- Škiljan, Filip (2014). „Preveravanje Srba na području sjeverozapadne Hrvatske 1941. i 1942. godine” (PDF). Tokovi istorije: Časopis Instituta za noviju istoriju Srbije (1): 135—173.
- Škiljan, Filip (2017). „Prevjeravanja pravoslavnih Srba u Goričkom arhiđakonatu (Karlovac i okolica) između 1941. i 1945. godine”. Arhiv: Časopis Arhiva Jugoslavije. 18 (1-2): 127—145. Arhivirano iz originala 16. 02. 2018. g. Pristupljeno 15. 02. 2018.
