Etničko čišćenje
Etničko čišćenje je sistematsko istrebljenje etničkih, rasnih ili verskih grupa sa određenog područja, sa namerom da se ono učini etnički homogenim. Zajedno sa direktnim isporučenjem ljudi, kao što je deportacija, etničko čišćenje čine i indirektne metode koje imaju za cilj prisilnu migraciju primoravanjem grupe žrtava na bekstvo i sprečavanjem njenog povratka, kao što su ubistvo, silovanje i uništavanje imovine.[1][2][3] Etničko čišćenje nema zakonsku definiciju prema međunarodnom krivičnom pravu, ali metode kojima se ono sprovodi smatraju se zločinima protiv čovečnosti i takođe mogu potpasti pod Konvenciju o genocidu.[1][4][5]
Ovaj termin je ušao u svetske medije tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji početkom 1990-ih. Poslednje veliko etničko čišćenje desilo se tokom agresije Hrvatske na srpsko stanovništvo u Republici Srpskoj Krajini. Ta akcija je nazvana Oluja i tokom četiri dana trajanja proterano je preko 250 hiljada Srba sa tih prostora, a više od 5 hiljada je ubijeno. Etničko čišćenje izvršeno je i kasnije nad Srbima na Kosovu i Metohiji, nakon završetka rata na Kosovu i Metohiji i NATO bombardovanja Jugoslavije, kada su albanski ekstremisti i bivši pripadnici terorističke Oslobodilačke vojske Kosova proterali više od 200 hiljada Srba i drugih nealbanaca sa prostora Kosova i Metohije.
Istorija uredi
Prinudna preseljenja su bila česta u davnoj prošlosti. Za to ima primera još u Starom zavetu. Neke biblijske priče opisuju jevrejsko zauzimanje zemlje Kananske, u 13. veku p. n. e., gde se pominju preseljenja naroda. U nekim pričama Bog, Jahve, naređuje da se pobije sve stanovništvo, muškarci, žene i deca, što bi se danas opisalo kao genocid. U pričama o egzodusu Jevreja, pominju se dela egipatskog faraona koja odgovaraju definiciji etničkog čišćenja.
Velike drevne imperije, poput asirske, vavilonske i rimske su praktikovale deportaciju i pretvaranje pokorenih naroda u roblje.
U Evropi, Jevreji su proterivani iz Engleske (1290), iz Francuske (1306), iz Mađarske (1349—1360), iz Provanse (1394. i 1490), iz Austrije (1421), iz Španije posle Rekonkviste i to u potpunosti, iz Portugala (1497), iz Rusije (1724) i iz Nemačke u više navrata. Španija je prognala svoje muslimansko stanovništvo, Moriske, 1502. i 1609—1614, dok je Francuska proganjala svoje protestante, Hugenote.
Romi su proterani iz Engleske, Francuske i nekih drugih zemalja u 16. veku.
Mongoli, Turci i Rusi su vekovima praktikovali preseljenja naroda.
Tokom muslimanske invazije na Indiju, godine 1000—1500, nekoliko miliona Indusa je pobijeno ili nasilno preseljeno sa prostora današnjeg Pakistana.
Nastanak termina uredi
Termin etničko čišćenje je ušao u široku upotrebu u svetskim medijima počev od 1992. godine, a u vezi sa nasilnim preseljenjima koja su pratila ratove na teritoriji bivše SFRJ. Ovaj termin potiče iz srpsko-hrvatskog jezika.
Početkom Drugog svetskog rata, 1941. godine, u zapisima hrvatskog ustaškog oficira Viktora Gutića, kao i u knjizi „O našoj državi i njenim granicama“ advokata i ideologa četničkog pokreta Stevana Moljevića, pominje se čišćenje teritorije od neželjenih elemenata — stanovništva. Tokom ovog rata, ustaški režim NDH je u praksi sprovodio velike akcije proterivanja i/ili likvidacije neželjenih etničkih grupa (Srba, Jevreja, Roma), koje su nekad označavane kao čišćenje. Ustaški ministar Mile Budak je 11. juna 1941. kao „rješenje srpskog pitanja“ iznio program NDH: „trećinu pobiti, trećinu proterati, a trećinu pokrstiti“. Ustaški ministar Milovan Žanić je 3. juna 1941. u Novoj Gradišci izjavio: „Ovo ima biti zemlja Hrvata i nikoga drugoga i nema te metode koju mi nećemo kao ustaše upotrebiti, da načinimo ovu zemlju zbilja hrvatskom, i da je očistimo od Srba, koji bi nas ugrozili prvom zgodom. Mi to ne tajimo, to je politika ove države i to kad izvršimo, izvršit ćemo ono, što piše u ustaškim načelima“.[6]
Čišćenje granica (rus. очистка границ) je izraz koji je korišćen 1930-ih u SSSR za uklanjanje i preseljenje Poljaka iz pograničnih oblasti.
Nacistička administracija u hitlerovskoj Nemačkoj koristila je sličan termin za opis oblasti lišenih jevrejskog stanovništva (nem. judenrein, „čisto od Jevreja“).
Znatno kasnije, oko 1981. godine, mediji u Srbiji pominju da albanska većinska vlast na Kosovu teži stvaranju „etnički čiste albanske teritorije“.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b „Ethnic cleansing”. United Nations. United Nations Office on Genocide Prevention and the Responsibility to Protect. Pristupljeno 20. 12. 2020.
- ^ Walling, Carrie Booth (2000). „The history and politics of ethnic cleansing”. The International Journal of Human Rights. 4 (3–4): 47—66. S2CID 144001685. doi:10.1080/13642980008406892. „Most frequently, however, the aim of ethnic cleansing is to expel the despised ethnic group through either indirect coercion or direct force, and to ensure that return is impossible. Terror is the fundamental method used to achieve this end.
Methods of indirect coercion can include: introducing repressive laws and discriminatory measures designed to make minority life difficult; the deliberate failure to prevent mob violence against ethnic minorities; using surrogates to inflict violence; the destruction of the physical infrastructure upon which minority life depends; the imprisonment of male members of the ethnic group; threats to rape female members, and threats to kill. If ineffective, these indirect methods are often escalated to coerced emigration, where the removal of the ethnic group from the territory is pressured by physical force. This typically includes physical harassment and the expropriation of property. Deportation is an escalated form of direct coercion in that the forcible removal of 'undesirables' from the state's territory is organised, directed and carried out by state agents. The most serious of the direct methods, excluding genocide, is murderous cleansing, which entails the brutal and often public murder of some few in order to compel flight of the remaining group members.13 Unlike during genocide, when murder is intended to be total and an end in itself, murderous cleansing is used as a tool towards the larger aim of expelling survivors from the territory. The process can be made complete by revoking the citizenship of those who emigrate or flee.” - ^ Schabas, William A. (2003). „'Ethnic Cleansing' and Genocide: Similarities and Distinctions”. European Yearbook of Minority Issues Online. 3 (1): 109—128. doi:10.1163/221161104X00075
. „The Commission considered techniques of ethnic cleansing to include murder, torture, arbitrary arrest and detention, extrajudicial executions, sexual assault, confinement of civilian populations in ghetto areas, forcible removal, displacement and deportation of civilian populations, deliberate military attacks or threats of attacks on civilians and civilian areas, and wanton destruction of property.”
- ^ Jones, Adam (2012). „'Ethnic cleansing' and genocide”. Crimes Against Humanity: A Beginner's Guide (na jeziku: engleski). Simon and Schuster. ISBN 978-1-78074-146-8.
- '^ Schabas, William A. (2003). „'Ethnic Cleansing' and Genocide: Similarities and Distinctions”. European Yearbook of Minority Issues Online. 3 (1): 109—128. doi:10.1163/221161104X00075 . „Ethnic cleansing' is probably better described as a popular or journalistic expression, with no recognized legal meaning in a technical sense... 'ethnic cleansing' is equivalent to deportation,' a grave breach of the Geneva Conventions as well as a crime against humanity, and therefore a crime within the jurisdiction of the Tribunal.”
- ^ „NDH-Nezavisna Država Hrvatska, zemlja genocida i zločina”. Jasenovac. Pristupljeno 24. 3. 2012.[mrtva veza]
Dodatna literatura uredi
- Kraljačić, Tomislav (2014) [1992]. „Austrougarski planovi o stvaranju etničkog zida u istočnoj Bosni u Prvom svjetskom ratu”. Moguće strategije razvoja Srbije. Beograd: SANU. str. 930—936.
- Ćorović, Vladimir (1920). Crna knjiga: Patnje Srba Bosne i Hercegovine za vreme Svetskog Rata 1914-1918 (1. izd.). Beograd-Sarajevo.
- Bulutgil, H. Zeynep (2016). The Roots of Ethnic Cleansing in Europe (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-56528-5.
- Dahbour, Omar (2012). „National Rights, Minority Rights, and Ethnic Cleansing”. Nationalism and Human Rights: In Theory and Practice in the Middle East, Central Europe, and the Asia-Pacific (na jeziku: engleski). Palgrave Macmillan US. str. 97—122. ISBN 978-1-137-01202-9.
- Gordon, Neve; Ram, Moriel (2016). „Ethnic cleansing and the formation of settler colonial geographies” (PDF). Political Geography. 53: 20—29. doi:10.1016/j.polgeo.2016.01.010.
- Jenne, Erin K. (2016). „The causes and consequences of ethnic cleansing”. The Routledge Handbook of Ethnic Conflict. Routledge. ISBN 978-1-315-72042-5.
- Lieberman, Benjamin (2013). Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe (na jeziku: engleski). Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-4422-3038-5.
- Pegorier, Clotilde (2013). Ethnic Cleansing: A Legal Qualification (na jeziku: engleski). Routledge. ISBN 978-1-134-06783-1.
- Rikhof, Joseph (2022). „Ethnic cleansing and exclusion”. Serious International Crimes, Human Rights, and Forced Migration. Routledge. ISBN 978-1-003-09438-8.
- Ther, Philipp (2014). „The Dark Side of Nation-States: Ethnic Cleansing in Modern Europe”. The Dark Side of Nation-States (na jeziku: engleski). Berghahn Books. ISBN 978-1-78238-303-1.
