Eutropije
Eutropije (rođ. oko 320. — umro posle 390. god.)[1] je bio rimski sofista, kancelar cara Valensa i istoričar koji je 369. objavio Pregled istorije od osnivanja Rima (lat. Breviarium ab Urbe condita).[1]
Biografija uredi
O Eutropijevom životu i karijeri možemo suditi samo na osnovu retkih pomena u izvorima i naučnih konstrukcija. Po vizantijskoj enciklopediji iz 10. veka, Suidi, Eutropije je bio italski sofista rođen u galskom gradu Burdigali (današnjem Bordou). Njegovo helensko ime, kao i činjenica da je najveći deo života proveo na istoku Rimskog carstva, gde je u Maloj Aziji posedovao velike zemljišne posede, sugeriše nam da je poreklom bio sa Istoka. Znamo da je pre 361. godine bio poglavar carske kancelarije zadužene za korespondenciju (lat. magister officiorum), a po sopstvenim rečima 363. je bio u pratnji cara Julijana tokom zlosrećnog pohoda na Persiju.[2] Valens mu je poverio mesto kancelara (lat. magister memoriae)[3] zaduženog za pravničke savete i poverljive diplomatske misije. Međutim, izgleda da je careva naklonost bila nestalna. Amijan Markelin pominje u svojoj Istoriji da je sumnjičavi Valens 371. godine razotkrio neku zaveru i pokušao da za učešće u njoj nabedi prokonzula provincije Azije, izvesnog Eutropija. Po većinskom mišljenju u današnjoj istoriografiji, prokonzul Eutropije identičan je istoričaru. Eutropije je izvukao živu glavu, ali se nekoliko godina povukao u privatnost. Tek u vreme cara Teodosija I ponovo se pominje Eutropije kao prefekt Ilirika (380.) i istočni konzul (389.). Sudeći po tradicionalističkim stavovima u svom delu i toku karijere, Eutropije je mogao biti paganin i pripadnik provincijske gradske aristokratije. Kao takav, pritom ovenčan slavom istoričara, bio je u intenzivnoj prepisci sa dvojicom velikih paganskih intelektualaca 4. veka : rimskim senatorom Simahom i antiohijskim retorom Libanijem. Poslednje pismo koje je Libanije uputio Eutropiju datovano je u 390.[1] tako da je vrlo verovatno da je nedugo zatim Eutropije preminuo.
Delo uredi
Eutropijevo istoriografsko delo treba posmatrati u svetlu Valensove vlade. Car je 369., u godini objavljivanja Eutropijevog brevijara, proslavio u Carigradu trijumf nad Gotima i u slavljeničkoj atmosferi počeo pripreme za rat protiv Persije. Javno mnjenje je trebalo ohrabriti i bespogovorno pridobiti za planirani pohod. Valens se mogao obratiti svom kancelaru i zatražiti kratko i svima razumljivo delo koje bi potenciralo nekadašnje rimske vojne uspehe. Eutropije je stoga na latinskom sastavio u deset knjiga Pregled istorije od osnivanja Rima u kome je obradio period od osnivanja Grada 753. godine p. n. e. do smrti cara Jovijana 364. godine. Istoričar ističe rimske pobede i osvajanja i državnike i careve vrednuje prema tome koliko su proširili teritoriju rimske države (najviše hvali Avgusta i Trajana). Građanske ratove, koji su bili česti i u njegovo vreme, Eutropije kudi, kao i njihove vinovnike i aktere (naročito Marija, Sulu i Cezara). U pozadini se promalja stari ideal principata, sloga cara i senata, mada posle izbora Klaudija Gotskog i njegovog brata Kvintila, koji je navodno izvršen usaglašenom voljom vojske i rimskog senata, Eutropije upadljivo ćuti o ulozi senata u događajima sa kraja 3. i prve polovine 4. veka. U delu se često sreću osnovne opaske iz istorije i geografije što upućuje da nije bilo namenjeno učenijoj publici. Možda je brevijar, inače posvećen neobrazovanom Valensu, trebalo da uputi careve balkanske oficire u osnove poznavanja rimske istorije i tradicije, česte teme razgovora u visokom društvu kome su vrhovi vojnih krugova težili. Kao carev kancelar, Eutropije je svakako bio prezauzet, a svoje delo je pisao verovatno u carevom štabu, negde na donjem Dunavu. Zato je, sem sopstvenog znanja i iskustva, koristio i kraće i dostupnije izvore. Za doba rimskih kraljeva i republike, koristio je Ispise (Epitome) iz dela Tita Livija, a za epohu carstva danas izgubljeni izvor sa početka 4. veka koji se u nauci stručno naziva Kaisergeschichte. Izgleda da su ovo delo koristili i Eutropijevi savremenici: Aurelije Viktor, Amijan Marcelin i anonimni autor dela Carske povesti (lat. Historia Augusta).
Nasledstvo uredi
Valens izgleda nije bio preterano zadovoljan pre svega dužinom i inače kratkog Eutropijevog dela. Moguće je da je zato angažovao Eutropijevog naslednika na mestu prokonzula Azije, Festa koji je sastavio svoj brevijar u kome je istorija rimskih ratova sa Parćanima i Sasanidima uživala istaknutije mesto. Ipak, Eutropije je već za života postao cenjeni i omiljeni istoričar. Paion, jedan od Libanijevih učenika, je oko 380. preveo Eutropijevo delo na grčki, tako da je ono bilo poznato i u srednjovekovnoj Vizantiji. Eutropija je docnije koristio čitav niz drugih istoričara poput Jeronima, Jordanesa, Prečasnog Bida i Pavla Đakona. Do nas je stiglo osamdesetak srednjovekovnih prepisa Eutopijevog dela, pošto je Eutropijev latinski u Srednjem veku smatran za uzoran, a brevijar je kao priručnik korišćen u nastavi latinskog. Eutropije nije bio veliki istoričar, ali njegovo delo Pregled istorije od osnivanja Rima zahvaljujući svojoj neutralnosti i očuvanosti predstavlja važan prilog poznavanju poznoantičke istorije 3. i 4. veka.
Reference uredi
- ^ a b v Rohrbacher, David (2013). The Historians of Late Antiquity. Routledge. str. 49-56. ISBN.
- ^ „EUTROPIUS”. Encyclopædia Iranica. Pristupljeno 28. 7. 2019.
- ^ „Eutropius, historian”. Oxford Classical Dictionary. Pristupljeno 28. 7. 2019.
Literatura uredi
- Rohrbacher, David (2013). The Historians of Late Antiquity. Routledge. str. 49-56. ISBN.