Википедија

Zapadna Kanada

Zapadna Kanada (engl. Western Canada), takođe poznata kao zapadne pokrajine, a najpoznatija kao Zapad, je region Kanade koji uključuje četiri provincije Alberta, Britansku Kolumbiju, Manitobu i Saskačevan.[2] Britanska Kolumbija se kulturno, ekonomski, geografski i politički razlikuje od ostalih delova zapadne Kanade i često se naziva „zapadnom obalom“ ili „pacifičkom Kanadom“, dok Alberta, Saskačevan i Manitoba ponekad zajedno čine podskup kao prerijske provincije (obično poznate kao „Prerija“).

Zapadna Kanada
Zapadna Kanada
Najveći gradoviViktorija
Edmonton
Redžajna
Vinipeg
DržavaKanada
RegionBritanska Kolumbija
Alberta
Saskačevan
Manitoba
Stanovništvo11.091.947[1]

Glavni gradovi uredi

Glavni gradovi četiri zapadne provincije, od zapada prema istoku, su Viktorija (Britanska Kolumbija), Edmonton (Alberta), Redžajna (Saskačevan) i Vinipeg (Manitoba). Sa izuzetkom Vinipega, koji je najveći grad u Manitobi, sve ostale provincijske prestonice zapadnih provincija nalaze se u drugim po veličini gradskim oblastima njihove provincije.

Ustavna istorija uredi

 
Kalgari je najveća opština po broju stanovnika u zapadnoj Kanadi.

Zapadna Kanada je tradicionalna teritorija brojnih prvih nacija koja prethodi dolasku Evropljana. Dok je Britanija kolonizovala zapad, uspostavila je ugovore sa raznim prvim narodima, preuzela kontrolu nad drugim oblastima bez protivljenja i borila se sa drugim prvim narodima da preuzme kontrolu nad zapadnom Kanadom. Prve nacije nisu sve zemlje prepustile britanskoj kontroli, a potraživanja zemljišta još uvek traju.

Godine 1858. britanska vlada osnovala je koloniju Britanska Kolumbija, upravljajući onim delom Kanade koji je još uvek poznat pod nazivom Britanska Kolumbija. Britanska vlada je takođe osnovala kompaniju Hudson's Bay koja je kontrolisala većinu sadašnjeg područja zapadne Kanade, severnog Ontarija i severnog Kvebeka, područja poznatog kao Rupertova zemlja i severozapadna teritorija. Godine 1870. britanska vlada prenela je zemlje kompanije u Kanadu. Područje zapadne Kanade koja nije unutar Britanske Kolumbije osnovano je kao severozapadne teritorije pod kanadskom kontrolom. Zapadno-kanadske provincije, osim Britanske Kolumbije, osnovane su iz područja severozapadnih teritorija:

  • Manitoba je osnovana kao provincija Kanade 1870. godine, nakon donošenja zakona o Manitobi.[3][4]
  • Britanska Kolumbija: Pod uslovima da će Kanada apsorbovati dug kolonije, početi subvencionisati javni rad i početi graditi železnicu koja omogućava putovanje od Britanske Kolumbije do Ontarija, Britanska Kolumbija je pristala da se pridruži kanadskoj konfederaciji 1871.[5]
  • Saskačevan: Osnovana kao provincija 1905. godine, primenom zakona Saskačevan.[6]
  • Alberta: Godine 1905, iste godine kada i Saskačevan, Alberta je takođe osnovana kao provincija. Baš kao što je Saskačevan imao zakon Saskačevan, tako je i Alberta imala zakon Alberte.[7]

Demografija uredi

 
Pogled na centralni poslovni okrug Edmontona u 2018. godini.

Prema popisu stanovništva iz 2016. godine, ukupna populacija zapadne Kanade iznosila je skoro 11,1 miliona, uključujući približno 4,65 miliona u Britanskoj Kolumbiji, 4,07 miliona u Alberti, 1,1 miliona u Saskačevanu i 1,28 miliona u Manitobi.[1] Ovo predstavlja 31,5% stanovništva Kanade.[2] Dok Vankuver služi kao najveće gradsko područje u zapadnoj Kanadi sa skoro 2,5 miliona ljudi,[8] Kalgari služi kao najveća opština sa preko 1,2 miliona ljudi.[9]

Popis gradskih područja uredi

 
Vankuver je najveće gradsko područje popisa stanovništva prema broju stanovnika u zapadnoj Kanadi.
 
Centar grada Vinipega je centralna poslovna četvrt grada.

Od popisa stanovništva 2016. godine, kanadska statistika je prepoznala deset gradskih područja popisa u zapadnoj Kanadi, uključujući četiri u Britanskoj Kolumbiji, tri u Alberti, dve u Saskačevanu i jednu u Manitobi.[10] Sledi spisak ovih područja i njihovog stanovništva od 2016. godine.

Od 2011. do 2016. godine, najbrže rastući svetski savez podvodnih aktivnosti u zemlji su pet lociranih u Alberti i Saskačevanu: Kalgari (+14,6%), Edmonton (+13,9%), Saskatun (+12,5%), Redžajna (+11,8%) i Letbridž (+10,8%). To su bile jedine svetske savezne podvodne aktivnosti u zemlji koji su zabeležili rast preko 10%. Tri najbrže rastuća svetska saveza podvodnih aktivnosti su Kalgari, Edmonton i Saskatun.[11]

Ime Populacija (2016)[10] Nacionalni rang[10]
Vankuver 2,463,431 3
Kalgari 1,392,609 4
Edmonton 1,321,426 6
Vinipeg 778,489 8
Viktorija 367,770 15
Saskatun 295,095 17
Redžajna 236,481 18
Kelouna 194,882 22
Abotsford 180,518 23
Letbridž 117,394 34

Geografija uredi

 
Badlands u južnom Saskačevanu.

Zapadnu Kanadu čine četiri najzapadnije provincije u zemlji: Britanska Kolumbija, Alberta, Saskačevan i Manitoba. Prostire se na 2,9 miliona kvadratnih kilometara, gotovo 29% kanadske kopnene površine. Britanska Kolumbija se na zapadu pridružila Tihom okeanu, dok Manitoba ima obalu u zalivu Hadson na severoistoku provincije. I Alberta i Saskačevan su kontinentalne zemlje, između Britanske Kolumbije i Manitobe.

Kanadske prerije deo su prostrane sedimentne ravnice koja pokriva veći deo Alberte, južnog Saskačevana i jugozapadne Manitobe. Prerije čine značajan deo kopnene površine zapadne Kanade. Ravnice generalno opisuju prostranstva uglavnom ravnog, obradivog poljoprivrednog zemljišta koje održava opsežne poljoprivredne operacije u južnom delu provincija. Uprkos tome, neka područja su prilično brdovita, a prerijske provincije sadrže velike površine šuma poput šuma srednje kontinentalne Kanade.

U Alberti i Britanskoj Kolumbiji, kanadsku Kordiljeru ograničavaju Stenovite planine na istoku i Tihi okean na zapadu.

Kanadske Stenovite planine deo su velike kontinentalne podele koja se prostire na severu i jugu kroz zapadnu Severnu Ameriku i zapadnu Južnu Ameriku. Kontinentalna podela, takođe, definiše veći deo granice između Alberte i Britanske Kolumbije. Reke Kolumbija i Frejzer imaju izvorište u kanadskim Stenovitim planinama i druga su i treća po veličini reke koje se odvode na zapadnu obalu Severne Amerike. Zapadno od njihovih izvorišta, preko kamenitog planinskog rova, nalazi se drugi pojas planina, planine Kolumbija.

 
Jezero Pejto u nacionalnom parku Banf, Alberta.

Klima uredi

 
Kepenova klasifikacija klimata u zapadnoj Kanadi.

Obala Britanske Kolumbije ima umerenu okeansku klimu zbog uticaja Tihog okeana. Zime su obično vlažne, a leta relativno suva. Ova područja imaju najblaže zimsko vreme u celoj Kanadi, jer temperature retko padaju znatno ispod oznake smrzavanja. Planinska unutrašnjost provincije je suvlja i hladnije zime, ali doživljava vruća leta nego umerenija primorska područja. Liton, mali grad koji se nalazi na ušću reke Tompson u reku Frejzer, zabeležio je drugu najtopliju temperaturu u Kanadi od 44 °C (111 °F), primećeno 16. i 17. jula 1941.[12] Leti se redovno naziva žarišnom tačkom Kanade, a temperature lako dosežu sredinu do najviših 30 °C u julu i avgustu, a ponekad i do 40 °C (104 °F).

Alberta ima suvu kontinentalnu klimu sa toplim letima i hladnim zimama. Pokrajina je otvorena sa hladnim arktičkim vremenskim sistemima sa severa, koji zimi često stvaraju izuzetno hladne uslove. Zime su uglavnom prilično hladne, mada neka područja mogu iskusiti fenomen poznat kao „činuk“, gde topli vetrovi privremeno podižu zimske temperature. Suprotno tome, leta mogu da variraju od hladnog do toplog i uglavnom su vlažnija.

Saskačevan i Manitoba imaju kontinentalnu klimu i doživljavaju ekstremne vremenske uslove. Zime u obe provincije mogu se klasifikovati kao oštre sa arktičkim vetrovima i −40 °C (−40 °F) moguće temperature. Zimske temperature u obe provincije su u proseku između −10 i −15 °C. Nasuprot tome, leta mogu biti vruća sa temperaturama većim od 35 °C (95 °F) najmanje jednom godišnje na većini lokacija. Najtoplija temperatura ikad zabeležena u Kanadi bila je 45 °C (113 °F), primećeno 1937. godine na meteorološkim stanicama Saskačevana i Midale.

Prosečne dnevne maksimalne i minimalne temperature za 7 najvećih gradova zapadne Kanade
Grad Jul (°C) Jul (°F) Januar (°C) Januar (°F)
Kalgari[13] 23/9 73/48 −1/−13 27/5
Edmonton[14] 23/12 73/54 −6/−14 21/5
Redžajna[15] 26/11 79/52 -10 / -22 14 / -8
Saskatun[16] 25/11 77/52 -12 / -22 10 / -8
Vinipeg[17] 26/13 79/55 −13 / −20 9 / −4
Vankouver[18] 22/13 71/54 6/1 43/33
Viktorija[19] 22/11 71/51 7/1 44/33

Politika uredi

Savezna politika uredi

 
Rezultati kanadskih saveznih izbora 2019. za zapadnu Kanadu.

U kanadskoj politici konzervativni nakloni zapadnih Kanađana poznati su već duže vreme, nasuprot većim tendencijama da se kandidati iz Liberalne partije Kanade ili Nove demokratske stranke biraju u centralnoj i atlantskoj Kanadi. Izuzeci postoje, posebno u Britanskoj Kolumbiji, kao i u prerijskom gradu Vinipegu, i tamo gde su mesta Liberalne stranke. Socijaldemokratske partije nastale su u kanadskim prerijama, gradovima rudnika i celuloze i železničkim kampovima Britanske Kolumbije i ima istoriju podrške u Manitobi i Britanskoj Kolumbiji.

Zapadne provincije u parlamentu Kanade predstavljaju 104 člana parlamenta (poslanici) u Donjem domu (Britanska Kolumbija 42, Alberta 34, Saskačevan i Manitoba po 14) i 24 senatora (po 6 iz svake provincije). Trenutno su od 104 zapadna poslanika u zajednici, 71 konzervativci, nove demokrate i liberali imaju 15 mesta, dva su zelena, a jedan nezavisni.

Rezultati saveznih izbora za zapadnu Kanadu 2019.
Ime stranke Britanska Kolumbija Alberta Saskačevan Manitoba Ukupno
     Liberalna Broj mesta: 11 - - 4 15
Glasovi: 26.1 13.7 11.6 26.2 –
     Konzervativna Broj mesta: 17 33 14 7 71
Glasovi: 34.0 69.2 64.3 45.8 –
     Nova demokratska Broj mesta: 11 1 - 3 14
Glasovi: 24.4 11.5 19.5 20.6 –
     Zelena Broj mesta: 2 – – – 1
Glasovi: 12.4 2.8 2.5 5.0 –
     Nezavisni Broj mesta: 1 – – – 1
Glasovi: 1.1 0.1 0.2 0.2 –
Ukupno 42 34 14 14 104

Pokrajinska politika uredi

Što se tiče provincijske politike, od maja 2001. do juna 2017. godine, Liberalna stranka formirala je pokrajinsku vladu u Britanskoj Kolumbiji, mada uprkos tome što to ime nije formalno povezano sa saveznom Liberalnom strankom i široko se smatra konzervativnom po svojoj prirodi i sastoji se od elemenata desničarske konzervativne stranke, uključujući mnoge bivše pristalice Reformne stranke. Posle pokrajinskih izbora 2017. godine u Britanskoj Kolumbiji, Nova demokratska stranka Britanske Kolumbije formirala je manjinsku vladu uz podršku Zelene stranke, posle poraza vlade Liberalne stranke Kristi Klark, glasanjem o poverenju u zakonodavnom telu. Manitoba ima većinsku konzervativnu vladu, kao i Saskačevan. Ujedinjena konzervativna stranka drži većinski vladu u Alberti.

Od najmanje 1930-ih, ekonomski uslovi su doprineli neto emigraciji iz Manitobe i Saskačevana u Albertu i Britansku Kolumbiju, što je generalno pružalo veće mogućnosti zapošljavanja i viši životni standard. Stanovništvo Saskačevana samo je malo veće nego 1931. godine. Ovaj trend neto emigracije u obe provincije preokreće se zbog nižih životnih troškova od Alberte i Britanske Kolumbije.

  • Pokrajinska zakonodavna tela
  •  
    Zakonodavno telo Britanske Kolumbije. Zeleni, Liberali i Nova demokratska stranka su predstavljeni zelenom, crvenom i narandžastom bojom.
  •  
    Zakonodavno telo Alberte. Nova demokratska stranka i Ujedinjeni konzervativci su predstavljeni narandžastom, odnosno tamnoplavom bojom.
  •  
    Saskačevanovo zakonodavno telo. Novu demokratsku stranku i Saskačevansku stranku predstavljaju narandžasto i zeleno.
  •  
    Zakonodavno telo Manitobe. Liberale, Nove demokratske stranke i napredne konzervativce predstavljaju crvena, narandžasta i plava boja.

Zapadno otuđenje uredi

Zapadno otuđenje odnosi se na ideju da je zapadna Kanada ekonomski i politički isključena iz ostatka Kanade.

Reforma senata uredi

Zapad je bio najglasniji u pozivima na reformu senata, u kojem neki smatraju Ontario, Kvebek i posebno Atlantsku Kanadu prekomerno zastupljenim. Samo stanovništvo Ontarija (13,1 milion) premašuje stanovništvo svih zapadnih provincija zajedno. Ukupan broj stanovnika atlantske Kanade, međutim, iznosi 2,3 miliona, a ovaj region predstavlja 30 senatora. Prema tome, Ontario je nedovoljno zastupljen, Kvebek ima zastupljenost proporcionalno broju stanovnika, a atlantske provincije su prezastupljene. Zapadnjaci se zalažu za takozvani Triple-E Senate, koji se zalaže za „jednak, izabran, efikasan“. Oni smatraju da je za svih 10 provincija dodeljen jednak broj senatora, ako su ti senatori izabrani, umesto imenovani, i ako je senat telo koje ima direktniju političku moć (na primer putem aranžmana sličnijeg strukturi australijskog senata ili Sjedinjenih Američkih Država, a ne model Ujedinjenog Kraljevstva), tada bi njihov region imao više problema na saveznom nivou. Ostali zapadnjaci smatraju da je ovaj pristup pojednostavljen i zalažu se za zadržavanje statusa kvo ili mogu podržati druge modele za reformu senata. Kombinacija svih ovih pitanja dovela je do koncepta poznatog kao zapadno otuđenje, kao i pozivi ka nezavisnosti Zapadne Kanade od strane različitih rubnih grupa.

Ekonomija uredi

 
Cevovodi omogućavaju zapadnoj Kanadi da izvozi naftu i gas.
 
Vinogradi u Britanskoj Kolumbiji

Energija i poljoprivreda su dominantne industrije zapadne Kanade, a ovaj region, sa samo 11 miliona stanovnika, jedan je od najvećih svetskih neto izvoznika energije i poljoprivrednih proizvoda.[20]

Energija:

  • Nafta (13% svetskih rezervi; 4% svetske proizvodnje)
  • Uranijum (8% svetskih rezervi; 20% svetske proizvodnje)

Poljoprivreda:

  • Kalijumska đubriva (60% svetskih rezervi; 30% svetske proizvodnje)
  • Pšenica, gruba zrna, uljana repica (21% svetskog izvoznog tržišta za pšenicu; 10% za uljanu repicu)
  • Obradivo zemljište (80% od ukupnog broja kanadskih stanovnika)

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b „Census Profile, for Canada, provinces and territories, 2016 censuses”. Statistics Canada. 8. 2. 2017. Pristupljeno 11. 2. 2012. 
  2. ^ a b „The Canadian Population in 2011: Population Counts and Growth” (PDF) (PDF). Statistics Canada. februar 2012. ISBN 978-1-100-19962-7. Pristupljeno 27. 12. 2014. 
  3. ^ Adam Dodek (2013). The Canadian Constitution. Dundurn. str. 19. ISBN 978-1-4597-0932-4. 
  4. ^ Kennedy, W.P.M. „Statutes, treaties and documents of the Canadian Constitution, 1713- 1929”. Early Canadiana Online. Oxford University Press. Pristupljeno 10. 2. 2015. 
  5. ^ „British Columbia”. Canada in the Making: Constitutional History. Early Canadiana Online. Arhivirano iz originala 16. 5. 2015. g. Pristupljeno 10. 2. 2015. 
  6. ^ „Saskatchewan”. The Canadian Encyclopedia. Historica Canada. Arhivirano iz originala 10. 02. 2015. g. Pristupljeno 10. 2. 2015. 
  7. ^ „1867-1931: Canada in the Making”. Canada in the Making: Constitutional History. Early Canadiana Online. Arhivirano iz originala 16. 5. 2015. g. Pristupljeno 10. 2. 2015. 
  8. ^ „Population and dwelling counts, for census metropolitan areas, 2016 and 2011 censuses”. Statistics Canada. februar 2018. Pristupljeno 5. 6. 2018. 
  9. ^ „Population and dwelling counts, for Canada, provinces and territories, and census subdivisions (municipalities), 2016 and 2011 censuses – 100% data”. Statistics Canada. februar 2018. Pristupljeno 5. 6. 2018. 
  10. ^ a b v „Population and dwelling counts, for Canada and census subdivisions (municipalities), 2016 and 2011 censuses”. Statistics Canada. februar 2018. Pristupljeno 5. 6. 2018. 
  11. ^ Canada, Government of Canada, Statistics. „The Daily — Population size and growth in Canada: Key results from the 2016 Census”. www.statcan.gc.ca. Arhivirano iz originala 10. 2. 2017. g. Pristupljeno 29. 4. 2018. 
  12. ^ Daily Data Report for July 1941[mrtva veza]
  13. ^ „Calgary International Airport”. Canadian Climate Normals 1981–2010. Environment Canada. Pristupljeno 8. 5. 2014. 
  14. ^ „Edmonton City Centre Airport”. Canadian Climate Normals 1981−2010. Environment Canada. 19. 8. 2013. Pristupljeno 10. 9. 2013. 
  15. ^ „Regina International Airport”. Canadian Climate Normals 1981–2010. Environment Canada. Pristupljeno 12. 5. 2014. 
  16. ^ „Saskatoon Diefenbaker International Airport”. Canadian Climate Normals 1981–2010. Environment Canada. Pristupljeno 12. 5. 2014. 
  17. ^ „Winnipeg Richardson International Airport”. Canadian Climate Normals 1981–2010. Environment Canada. Pristupljeno 7. 5. 2014. 
  18. ^ „1981 to 2010 Canadian Climate Normals”. Environment Canada. 22. 9. 2015. Climate ID: 1108447. Pristupljeno 9. 5. 2016. 
  19. ^ „Victoria Gonzales Heights”. Canadian Climate Normals 1971–2000. Environment Canada. Pristupljeno 29. 4. 2016. 
  20. ^ Enquirica Research – Canada’s Bifurcated Economy Arhivirano 2011-10-27 na sajtu Wayback Machine

Dalje čitanje uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Zapadna Kanada na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Западна_Канада&oldid=26883569”