Zapadna Morava
Zapadna Morava je reka u centralnoj Srbiji dugačka 308 km, koja zajedno sa Južnom Moravom čini Veliku Moravu.
| Zapadna Morava | |
|---|---|
 Zapadna Morava | |
 Sliv Zapadne Morave | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 308 km |
| Basen | 15.849 km2 |
| Pr. protok | 125 m3⁄s |
| Sliv | Crnomorski |
| Vodotok | |
| Izvor | planina Golija |
| V. izvora | 1.350 m |
| Ušće | Velika Morava→Dunav |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Srbija |
| Naselja | Čačak, Kraljevo, Trstenik, Kruševac |
| Pritoke | Ibar, Rasina |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Izvori uredi
Zapadna Morava nastaje u polju Tašti, istočno od Požege, od Golijske Moravice i Đetinje. U ovom polju se u Đetinju sa leve strane uliva Skrapež, ali na manje od jednog kilometra od ušća Skrapeža, Đetinja se sreće sa Golijskom Moravicom, stvarajući Zapadnu Moravu. Zbog blizine ušća Đetinje, Skrapeža i Golijske Moravice, neki izvori smatraju sve tri reke direktnim kracima Zapadne Morave, ali pošto je Golijska Moravica 23 km duža, ona se smatra glavnim krakom. Mereno od izvora Golijske Moravice, Zapadna Morava je dugačka 308 km, dok je dužina same Zapadne Morave 208 km.
Tok uredi
Za razliku od meridijanskog (od juga prema severu) toka Južne i Velike Morave, Zapadna Morava teče u uporedničkom (od zapada ka istoku) pravcu, razdvajajući Šumadiju od južnih krajeva zemlje.
Zbog svog smera, Zapadna Morava teče između mnogih planina, regija i pod-regija:
- između regija Crne Gore na severu i Dragačeva na jugu; ovde prima Bjelicu, a Lučani, centar Dragačeva, je smešten u blizini, južno od reke.
- između planina Ovčar (severno) i Kablar (južno); ovde reka probija Ovčarsko-kablarsku klisuru; Zapadna Morava je pregrađena u klisuri (koja se naziva „Srpska Sveta gora“, zbog mnogih svojih manastira) i još jednom odmah nakon toga, i tako su nastala veštačka jezera Međuvršje i Ovčarsko-kablarsko jezero.
- između regije Takovo (severno) i planine Jelica i regije Goračići (južno); ovde se nalazi grad Čačak, reka je opet pregrađena (jezero Parmenac) i prima mnogo pritoka (uglavnom sa leve strane: Kamenicu, Čemernicu, Bresničku reku, Lađevačku reku); na ovom mestu reka ulazi u nisku dolinu Zapadnog Pomoravlja, meandrira i često plavi, tako da su odavde veća mesta dalja od reke (Goričani, Lađevci, Mrčajevci).
- između planine Kotlenik i regije Gruža (severno) i planine Stolovi (južno); grad Kraljevo i njegova predgrađa Adrani i Ratina se nalaze južno od reke, tamo gde se Ibar uliva u Zapadnu Moravu; takođe sa desne strane Zapadna Morava prima Tovarnicu i Gružu.
- između Gledićkih planina i Goča; najpoznatija srpska banja, Vrnjačka Banja, njena predgrađa Vrnjci i Novo Selo, industrijski grad Trstenik i manastir Ljubostinja se nalaze u ovom delu.
- između regija Temnić (severno) i Rasina (južno); nekoliko većih mesta je smešteno severno od reke (Medveđa, Velika Drenova, Kukljin, Jasika, Bošnjane), dok se selo Globoder, grad Kruševac i njegova predgrađa, Pepeljevac, Parunovac i Čitluk nalaze južno od Zapadne Morave. Severno od gradića Stalać, Zapadna i Južna Morava se sastaju i čine Veliku Moravu.
Ekonomija uredi
Dolina Zapadne Morave, Zapadno Pomoravlje, je ekonomski najrazvijenija od dolina sve tri Morave. Sa dolinom Ibra, Zapadna Morava ima veliki potencijal za proizvodnju električne energije (hidroelektrane Ovčar Banja i Međuvršje). Voda se takođe koristi za navodnjavanje, a za istu svrhu na reci je stvoreno veštačko jezero Parmenac, pomažući tako već plodnu regiju (žitarice, voćnjaci). Takođe, od dolina tri Morave, dolina Zapadne Morave je najpošumljenija.
Sliv Zapadne Morave je bogat rudama, (najviše ibarski deo) i sadrži rudnike tvrdog uglja, magnezijuma, hroma, itd. Kao rezultat, industrija je vrlo razvijena sa nizom vrlo industrijalizovanih gradova: Požega, Čačak, Kraljevo, Trstenik i Kruševac. Saobraćaj je takođe važan za ekonomiju pošto je cela rečna dolina prirodan put i za drumove i železnicu koji spajaju istočnu, centralnu u zapadnu Srbiju.
Odlike uredi
U Zapadnu Moravu se ukupno uliva 85 pritoka. Reka je nekada bila duža (319 km), ali zbog regulacije toka, ona je skraćena. Zapadna Morava ima prosečan protok od 125 m³/s, ali je odlikuju ekstremna kolebanja, što se odlikuje velikim poplavama. Sliv Zapadne Morave iznosi 15.849 km² (42,3% celog sliva Velike Morave), pripada Crnomorskom slivu, a sama reka nije plovna.
Galerija uredi
-
-
-
-
-
-
-
Splav na Zapadnoj Moravi u Trsteniku -
Obala Zapadne Morave na toku kroz Trstenik -
Most na Zapadnoj Moravi u Trsteniku
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
Spoljašnje veze uredi
- Zapadna Morava Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. mart 2016) na vbanja.com
- Dolina reke Zapadne Morave