Zaštitnik građana
Zaštitnik građana je nezavisan državni organ koji štiti prava građana i kontroliše rad organa državne uprave, organa nadležnog za pravnu zaštitu imovinskih prava i interesa Republike Srbije, kao i drugih organa i organizacija, preduzeća i ustanova kojima su poverena javna ovlašćenja („ombudsman”).
Izbor uredi
Zaštitnika građana bira Narodna skupština Republike Srbije većinom glasova svih narodnih poslanika, na predlog odbora nadležnog za ustavna pitanja. Kandidata za zaštitnika građana ima pravo da predloži svaka poslanička grupa. Bira se na vreme od pet godina i isto lice može biti najviše dva puta uzastopno birano na ovu funkciju.
Za zaštitnika građana može biti izabran državljanin Republike Srbije koji ispunjava sledeće uslove: da je diplomirani pravnik; da ima najmanje deset godina iskustva na pravnim poslovima koji su od značaja za obavljanje poslova iz nadležnosti zaštitnika građana; da poseduje visoke moralne i stručne kvalitete; da ima zapaženo iskustvo u zaštiti prava građana.[1]
Zaštitnik građana ima četiri zamenika koji mu pomažu u obavljanju poslova, u okviru ovlašćenja koja im on prenese. Prilikom prenošenja ovlašćenja zamenicima, zaštitnik građana posebno vodi računa o tome da se obezbedi određena specijalizacija, naročito u pogledu zaštite prava lica lišenih slobode, ravnopravnosti polova, prava deteta, prava pripadnika nacionalnih manjina i prava osoba sa invaliditetom. Zamenike zaštitnika građana bira Narodna skupština većinom glasova svih narodnih poslanika, na predlog zaštitnika građana.[2]
Sa funkcijom zaštitnika građana, odnosno zamenika zaštitnika građana, nespojivo je obavljanje druge javne funkcije ili profesionalne delatnosti, kao i obavljanje druge dužnosti ili posla koji bi mogao uticati na njihovu samostalnost i nezavisnost. Zaštitnik građana i zamenik zaštitnika građana ne mogu biti članovi političkih stranaka niti mogu davati izjave političke prirode.
Zaštitnik građana i njegovi zamenici uživaju imunitet kao narodni poslanici. O ukidanju imuniteta zaštitnika građana i njegovih zamenika odlučuje Narodna skupština većinom glasova svih narodnih poslanika. Zaštitnik građana ima pravo na platu u visini plate predsednika Ustavnog suda, a zamenici u visini plate sudije Ustavnog suda.[3]
Nadležnost uredi
Zaštitnik građana je ovlašćen da kontroliše poštovanje prava građana, utvrđuje povrede učinjene aktima, radnjama ili nečinjenjem organa uprave, ako se radi o povredi republičkih zakona, drugih propisa i opštih akata. Ovlašćen je da kontroliše zakonitost i pravilnost rada organa uprave. Nije ovlašćen da kontroliše rad Narodne skupštine, predsednika Republike, Vlade, Ustavnog suda, sudova i javnih tužilaštava.[4]
Zaštitnik građana ima pravo predlaganja zakona iz svoje nadležnosti. Ovlašćen je da Vladi odnosno Narodnoj skupštini podnese inicijativu za izmenu ili dopunu zakona i drugih propisa i opštih akata, kao i da inicira donošenje novih zakona, drugih propisa i opštih akata. Vlada, odnosno nadležni odbor Narodne skupštine, obavezni su da razmatraju inicijative koje podnosi zaštitnik građana.
Zaštitnik građana je ovlašćen da pokrene postupak pred Ustavnim sudom za ocenu ustavnosti i zakonitosti zakona, drugih propisa i opštih akata.
Zaštitnik građana je ovlašćen da javno preporuči razrešenje funkcionera koji je odgovoran za povredu prava građana, odnosno da inicira pokretanje disciplinskog postupka protiv zaposlenog u organu uprave koji je neposredno odgovoran za učinjenu povredu i to ako iz ponovljenog ponašanja funkcionera ili zaposlenog proizilazi namera da odbijaju saradnju sa zaštitnikom građana ili ako se utvrdi da je učinjenom povredom građaninu pričinjena materijalna ili druga šteta većih razmera.
Zaštitnik građana ima pravo nesmetanog pristupa zavodima za izvršenje sankcija i drugim mestima na kojima se nalaze lica koja su lišena slobode, kao i pravo da sa tim licima razgovara nasamo.[5]
Zaštitnik građana pokreće postupak po pritužbi građana ili po sopstvenoj inicijativi. Predsednik Republike Srbije, predsednik i članovi Vlade, predsednik Narodne skupštine, predsednik Ustavnog suda i funkcioneri u organima uprave dužni su da prime zaštitnika građana na njegov zahtev najkasnije u roku od 15 dana. Zaštitnik građana podnosi Narodnoj skupštini redovan godišnji izveštaj koji se objavljuje u službenom glasniku. Može da podnosi i posebne izveštaje, ako za tim postoji potreba.[6]
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Članovi 4. i 5. Zakona o zaštitniku građana („Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 79/05 i 54/07)
- ^ Član 6. Zakona o zaštitniku građana
- ^ Članovi 9, 10, 10a i 36. Zakona o zaštitniku građana
- ^ Član 138. Ustava Republike Srbije
- ^ Članovi 17, 18, 19, 20. i 22. Zakona o zaštitniku građana
- ^ Članovi 23, 24. i 33. Zakona o zaštitniku građana