Zemlja Brankovića
Zemlja Brankovića, ili Oblast Brankovića, je bila samostalna srednjovekovna srpska oblast nastala raspadom Srpskog carstva 1371. godine. Prvi vladar je bio Vuk Branković.
| Zemlja Brankovića | |||
|---|---|---|---|
 Zastava
.svg) Grb
| |||
 Zemlja Brankovića, 14. vek (nazivi su napisani na engleskom jeziku) | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | Balkan | ||
| Prestonica | Priština | ||
| Društvo | |||
| Religija | pravoslavlje | ||
| Politika | |||
| Oblik države | gospodstvo | ||
| — Gospodin | Vuk Branković | ||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | srednji vek | ||
| — Osnivanje | 1371. | ||
| — Ukidanje | 1412. | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Brankovića | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
|
| ||
| |||
Položaj uredi
Zemlja Brankovića se prostirala na najvećem delu današnjeg Kosova i Raške oblasti. Nakon smrti Đurđa Balšića, Vuk je osvojio njegove gradove Prizren i Peć i oblast Metohije.[1] Najvažniji gradovi Vukove zemlje su bili Priština, Prizren, Peć, Skoplje i Ras, kao i bogata rudarska naselja Trepča, Janjevo, Gluhavica i druga.[2]
Istorija uredi
Titula i Oblast Brankovića uredi
Rodonačelnik Brankovića je Mladen, savremenik Stefana Dečanskog i Dušana. Njegov sin, Branko Mladenović, upravljao je Ohridom kao sevastokrator. Nakon njegove smrti (1365), Ohridom je ovladao Andrija Gropa, a Vuk i njegov brat Grgur se povlače na svoje baštinske posede u Drenici. Vuk je bio u senci Nikole Altomanovića do 1373. godine, a svoj uspon dugovao je tastu Lazaru. Širio se na račun Balšića i Mrnjavčevića. Gospodario je oblašću između Skoplja, Kopaonika, Sjenice i gornjih tokova Tare i Morače. Držao je Prištinu, Vučitrn, Zvečan, Peć, Komarane i Brskovo.
O odnosima Vuka Brankovića i kneza Lazara pre bitke na Kosovu treba reći da je Lazar sebe smatrao za vrhovnog gospodara Srbije i Zete što je bilo prihvatljivo i Vuku. On ga je smatrao za vrhovnog gospodara, ali je u svojoj zemlji vladao samostalno isto kao što je Đurađ Stracimirović upravljao Zetom. Crkva je posle smrti cara Uroša brzo prihvatila kneza Lazara kao jedinog oblasnog gospodara i državnika koji je sposoban da obnovi nekadašnje Carstvo. Lazar je 1375. godine pokrenuo inicijativu kojom je otklonjen crkveni raskol između Srpske i Carigradske patrijaršije koji je nastao još za vreme vladavine Dušana (1350).[3][4]
Lazar je 1379. godine počeo i zvanično da se tituliše kao „samodržac sve Srbije“. Sličnu titulu nosio je Stefan Nemanjić što se vidi u povelji Hilandaru iz 1200. godine. Vuk svoju oblast jednostavno naziva „moja zemlja“.
Vuk Branković je pre bitke na Kosovu imao posebnu oblast tj. zemlju, kojom je samostalno upravljao. Pre bitke na Kosovu on sebe nije titulisao gospodinom tj. samostalnim vladarem. Gospodinom su ga nazivali samo njegovi podanici, ali on tokom Lazarevog života nije mogao sam sebe tako nazivati. Unutrašnje uređenje Lazareve i Vukove države bilo je jednako s tim što je Lazaru pripadala vrhovna vlast. Dubrovački trgovci su se 1387. godine prilikom dolaska u Srbiju najpre obratili Lazaru, a potom Vuku. Oba vladara izašla su im u susret, a sadržine njihovih povelja su slične. Kovačević je utvrdio da se baština Brankovića nalazila u Drenici na Kosovu, a zatim je dodao da je Vukova država po smrti cara Uroša zauzimala mnogo veći prostor, koji je obuhvatao Prištinu, Vučitrn i Trepču (tri varoši) i Borac, Zvečan i Petrč (tri grada). Pre 1376. godine Branković je postao gospodar Skoplja i okoline. Mihailo Dinić u studiji „Oblast Brankovića“ prikazuje granice njegove države posle 1371. godine. Ona se prostirala od Golije na severu do Šar-planine na jugu i od Lima na zapadu do planina Žegovac i Koznica na istoku. Nije sačuvan nijedan izvor koji bi svedočio o tome da je Branković učestvovao u podeli zemalja Nikole Altomanovića nakon 1373. godine. Sjenica i Zvečan tada su se nalazili u državi kneza Lazara. Oblast Vuka Brankovića uvećana je posle smrti Đurša Balšića 1378. godine. Tada je zauzeo Prizren, Prizrensku kotlinu i područja današnjeg Orahovca, Đakovice i manastir Dečani. Peć, severna Metohija i Pećka patrijaršija bili su u državi kneza Lazara.
Kosovska bitka uredi
Bitka na Kosovu od 15. juna 1389. godine predstavlja najkrupniju prekretnicu u istoriji srednjovekovne srpske države. Na čelu srpske vojske i glavnine stajao je knez Lazar koji je vodio najveći broj ratnika. Vuk Branković učestvovao je na desnom krilu. Učestvovao je i Vlatko Vuković u ime bosanskog kralja Tvrtka. Na turskoj strani komandovao je emir Murat i sinovi Jakub i Bajazit, kao i njihovi vazali. Ishod bitke se obično prećutkuje u izvorima koji su nastali ubrzo nakon bitke ili se pobeda pripisuje srpskoj vojsci. U izvorima nema ni reči o Vukovoj izdaji. Odgovor na to pitanje može se pronaći u držanju Vuka Brankovića nakon bitke na Kosovu, posebno u odnosima sa Milicom i njenim sinovima, Stefanu i Vuku Lazareviću. Država Vuka Brankovića tada je bila u velikim problemima. Rat sa Turskom i dalje je trajao, a na severu je Žigmund tražio da mu se preda Mačva i Onostrani Srem. Brojna vlastela poginula je u bici. Vrhovnu vlast preuzela je Milica, a Lazarevići su mogli računati na podršku crkve. Na saboru održanom 11. avgusta 1389. godine odlučeno je da se sa Turcima uspostavi mir po cenu ponižavajućih ustupaka i ograničenja državnog suvereniteta. Ubrzo nakon sabora je umro patrijarh Spiridon, verni saveznik Lazarevića. Mir je uspostavljen najkasnije na proleće 1390. godine. Time je otklonjena opasnost od Turaka.
Osvajanja Vuka Brankovića uredi
Ubrzo nakon bitke na Kosovu, Vuk Branković je 1390. godine razvio živu političku delatnost u cilju proširenja granica svoje države. Peć sa okolinom našao se u njegovim rukama u roku od najkasnije godinu dana čime je Srpska patrijaršija došla pod njegov uticaj. Pored toga, Vuk nije preuzeo nikakve obaveze prema naslednicima kneza Lazara već se proglasio potpuno samostalnim. To se ogleda i u njegovoj titulaturi iz 1390. godine gde u jednoj povelji naziva sebe „gospodinom“. Nakon Peći, Vuk je zauzeo i celo područje Hvostanske mitropolije. Nastavio je da vodi antitursku politiku čime se učvrstio savez sa Tvrtkom I. Oslanjajući se na ovaj savez, Vuk je proširivao svoje teritorije na račun Lazarevića. Najveća osvajanja izvršio je u pravcu zapada i severozapada zaposevši jugozapadne krajeve nekadašnje Lazareve države. Osvojeni su Peć, Hvosno, Sjenica i Komarani. Vukova oblast je za kratko vreme uvećana trostruko. Lazarevići se nisu odmah suprotstavili Vuku Brankoviću. Na Vukovu stranu prelazi vlastelin Obrad Dragosljaljić, kao i vlastelin Pribil Kućnić. Turci od 1390. godine pustoše oblast Vuka Brankovića. Istovremeno dolazi do stabilizacije poretka u državi Lazarevića. Na saboru iz 1390. ili 1391. godine za novog patrijarha proglašen je Danilo, a patrijarh Jefrem morao se skloniti sa patrijaršijskog trona u Peći. Ubrzo je Danilo okončao postupak kanonizacije kneza Lazara čime se pojavila nova „svetorodna loza“. Turci 1391. godine zauzimaju Skoplje, a iste godine umire Vukov saveznik Tvrtko. Vuk je primoran da postane Bajazitov vazal. Na taj način je dankom održavao mir sa Turcima. Vuk, međutim, nije dugo bio veran Bajazitu. Nije se odazvao njegovom pozivu da učestvuje u bici na Rovinama. Turci mu oduzimaju deo teritorija. Turci su do jeseni 1396. godine konačno uništili Vuka Brankovića. Bajazit je najveći deo njegovih oblasti dodelio Stefanu Lazareviću (u suštini samo oblasti koje su nekada pripadale knezu Lazaru). Zvečan, Jeleč i Gluhavicu zaposeli su Turci. Teritorije koje je Vuk oduzeo Lazarevićima, a koje su priključene državi Stefana Lazarevića, postale su kamen spoticanja između dve dinastije nakon izbijanja građanskog rata u Turskoj (1402). Vuk Branković je umro u turskoj tamnici 1397. godine.
Vukovi naslednici uredi
Vuk je iza sebe ostavio trojicu sinova: Grgura, Đurđa i Lazara. Veći deo njegove države predat je Stefanu Lazareviću. Turci su zadržali Jeleč, Gluhavicu i Zvečan. U suštini, Lazareviću su vratili samo one teritorije kojima je ranije upravljao njegov otac. Mali deo države, sa sedištem u Vučitrnu, ostavljen je Vukovoj udovici Mari sa sinovima. Posle par godina Brankovići su uz pomoć novca koje je još Vuk ostavio u Dubrovniku uspeli da povrate većinu teritorija. Ovo ih je pored novca koštalo i vazalnih obaveza prema sultanu. Grgur i Đurađ učestvuju u bici kod Angore na strani turskog sultana. Nakon poraza koji im je naneo mongolski vojskovođa Tamerlan, Đurađ i Stefan Lazarević se povlače u Carigrad gde je Stefan od vizantijskog cara primio titulu despota. Đurađ je zarobljen zbog optužbi za saradnju sa Turcima. Uspeo se osloboditi tamnice nakon čega je pobegao sultanu Sulejmanu Čelebiji i otpočeo rat protiv Lazarevića. Građanski rat između Lazarevića i Brankovića okončan je 1412. godine izmirenjem Stefana i Đurđa. Vuk Lazarević, Lazar Vuković i Đurađ Vuković već su bili mrtvi.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Fine 1994, str. 389.
- ^ Ćirković 2004, str. 82-83.
- ^ Bogdanović 1975, str. 81-91.
- ^ Barišić 1982, str. 159-182.
Literatura uredi
- Barišić, Franjo (1982). „O izmirenju srpske i vizantijske crkve 1375”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 21: 159—182.
- Blagojević, Miloš (1983). „Pregled istorijske geografije srednjovekovne Srbije”. Zbornik Istorijskog muzeja Srbije. 20: 45—126.
- Blagojević, Miloš (1989). Srbija u doba Nemanjića: Od kneževine do carstva 1168-1371. Beograd: Vajat.
- Blagojević, Miloš (1997). Državna uprava u srpskim srednjovekovnim zemljama. Beograd: Službeni list SRJ.
- Blagojević, Miloš (2009). „O izdaji ili neveri Vuka Brankovića” (PDF). Zbornik Matice srpske za istoriju. 79-80: 7—42.
- Blagojević, Miloš (2010). „Istorijska geografija u delima Ljubomira Kovačevića: Brskovo i Oblast Brankovića”. Glas SANU. 414 (15): 29—41.
- Blagojević, Miloš (2011). Srpska državnost u srednjem veku. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Blagojević, Miloš; Medaković, Dejan (2000). Istorija srpske državnosti. 1. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Bogdanović, Dimitrije (1975). „Izmirenje srpske i vizantijske crkve”. O knezu Lazaru. Kruševac: Narodni muzej. str. 81—91.
- Dinić, Mihailo (1960). „Oblast Brankovića”. Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor. 26 (1-2): 5—29.
- Mihaljčić, Rade (1982a). „Doba oblasnih gospodara”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 21—35.
- Mihaljčić, Rade (1982b). „Kosovska bitka”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 36—46.
- Mišić, Siniša (2014). Istorijska geografija srpskih zemalja od 6. do polovine 16. veka. Beograd: Magelan Pres.
- Orbini, Mauro (1601). Il Regno de gli Slavi hoggi corrottamente detti Schiavoni. Pesaro: Apresso Girolamo Concordia.
- Orbin, Mavro (1968). Kraljevstvo Slovena. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. str. 389. ISBN 978-0-472-08260-5.
- Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Ćirković, Sima; Mihaljčić, Rade, ur. (1999). Leksikon srpskog srednjeg veka. Beograd: Knowledge.