Zijo Dizdarević
Zijo Dizdarević (Vitina kod Ljubuškog 18. februar 1916 — logor Jasenovac 1942) je bio jugoslovenski književnik.[1][2]
| Zijah Dizdarević | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Nadimak | Zijo |
| Datum rođenja | 18. februar 1916. |
| Mesto rođenja | Vitina, Austrougarska |
| Datum smrti | 1942. (25/26 god.) |
| Mesto smrti | Logor Jasenovac, Kraljevina Jugoslavija (dejure) NDH (defakto) |
Biografija
urediRođen je 1916.u malom hercegovačkom mjestu Vitina, u muslimanskoj porodici od oca Šefkije i majke Selime. Od 1920. sa porodicom je živio u Fojnici, koja je predmet svih njegovih pripovedaka. Osnovnu školu završio je 1926. godine u Fojnici, Nižu šerijatsku gimnaziju 1930. i Učiteljsku školu 1936. godine u Sarajevu. Tokom 1934. godine obolio je od tuberkuloze pluća, sa povremenim pogoršanjima, ali ga to nije spriječilo da nastavi školovanje. U to vrijeme, isticao se u radu literarno-umjetničkog društva Mladost. Prve književne radove objavio je 1935. godine u sarajevskom časopisu "Oplenac" i užičkom "Učiteljskom podmlatku". U Sarajevu nije mogao dobiti učiteljsko mjesto niti koje drugo zaposlenje zbog političke aktivnosti, iako bolestan često se bavio i fizičkim radom da bi se prehranio. Još kao učenik Učiteljske škole Zijah se priključio naprednom omladinskom pokretu i posvetio javnom radu. Bio je član SKOJ-a. Od sredine januara do marta 1937. godine bio je skoro stalno pod nadzorom policije, kao istaknuti učesnik u štrajkovima u Srednjoj tehničkoj školi i Gazi Husrev-begovoj medresi. Revolucionarno djelovanje nastavio je kao student Pedagogije na Filozofskom fakultetu u Beogradu koji je upisao 1937. Iz beogradskih studentskih dana veže ga čvrsto prijateljstvo sa piscem Brankom Ćopićem.[1][3] Na Fakultetu je bio član i u upravi Udruženja studenata "Petar Kočić" na Univerzitetu u Beogradu i Akademskog pjevačkog društva "Obilić". Kao vrsni violinista Dizdarević je imao i svoj orkestar.[4] Izdržavao se dajući instrukcije i sviranjem violine u kafanama. Poslije bijega, početkom aprila 1941. iz beogradskog zatvora u prvoj godini Drugog svjetskog rata djelovao je kao ilegalac u Fojnici i Sarajevu. Dan prije odlaska u partizane, jedne novembarske noći 1941. godine u sarajevskoj gradskoj kafani prepoznao ga je neki agent. Uhapšen je od strane ustaša i u jednom transportu upućen u logor Jasenovac. S posljednjeg putovanja uspio je krišom da se javi majci jednom dopisnicom iz Zenice. Bila je to posljednja pisana riječ pjesnikova. Ubijen u rano proleće 1942.[1][3]
Književni rad
urediPrvi objavljeni književni radovi "Halucinacije" i "Zapisi bolesnog čovjeka" 1935. godine nagovijestili su darovitog pisca. U periodu od 1937. do 1941. godine napisao je više pripovjedaka i objavio ih u "Putokazu" (Bijeg Avdana Mujkića, Ramazanska noć), "Pregledu" (Umiranja – iz ciklusa "Jeseni") i "Politici" (U bosanskoj kafani, Mujo telal, Pitanja nad kasabom, Abidagina ograma, Lukina odluka, Brko mi je prič’o, Mašo cjepar, Majka, Tifanova pobuna, Blago u duvaru, Otmica, Bude to, Prvi nemiri, Bošnjakluk Joze Čavara, Jesen u mojoj kasabi, Prosanjane jeseni, Jedan dan u mojoj kasabi, Naza vezilja, Brkina priča o kugi, Studeni putevi Mešana Ćore, Svjedok Mujo Tica, Zimska slika). U kratkim pripovetkama slika atmosferu i žitelje bosanske kasabe neposredno pred Drugi svetski rat nastojeći da pronikne u nepravednosti društvenog poretka i odnosa koji se reflektuju u životu "čaršinlija" podeljenih na bogate i siromašne.[3]
Na osnovu Dizdarevićeve pripovetke 1975. godine snimljen je crno-beli televizijski film "Blago u duvaru" u režiji Aleksandra Jevđevića.
Bibliografija
urediPosthumno su mu objavljene knjige:[2]
- Pripovijetke, Sarajevo 1948.
- Prosanjane jeseni, Sarajevo 1959.
- Sabrana djela, Sarajevo 1978.
- Blago u duvaru, Zadrugar, Sarajevo 1983.
Reference
uredi- ^ a b v Enciklopedija Republike Srpske. 3, D-Ž. Banja Luka: Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske. 2020. str. 143. ISBN 978-99976-42-37-0.
- ^ a b Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 154.
- ^ a b v „Vijek od rođenja Zije Dizdarevića”. tacno.net. 18. 2. 2016. Pristupljeno 28. 6. 2021.
- ^ Majdanac, Boro (2014). „Udruženje studenata "Petar Kočić" na Univerzitetu u Beogradu” (PDF). Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske. 6: 299, 301. Arhivirano iz originala (PDF) 28. 06. 2021. g. Pristupljeno 28. 06. 2021.
Literatura
uredi- Kritičari o Ziji Dizdareviću, Sarajevo 1978.
