Izdanak
Izdanak je deo biljke koji se nalazi iznad zemlje. Drugi deo viših biljaka je ispod zemlje, odn. koren. Izdanak, kao i koren, su vegetativni organi biljke. Izdanak se sastoji od stabla, listova, pupoljaka, cvetova i plodova.[1]
U izdanku se odvijaju fiziološki procesi vezani za Sunčevu svetlost i vazduh, odnosno transpiracija, razmena gasova i fotosinteza. Prisustvo listova na izdanku je glavna osobina ovog biljnog organa, po čemu se, između ostalog, izdanak morfološki razlikuje od korena.[2]
Delovi izdanka uredi
Na izdanku se u većini slučajeva nalazi više čvorova i članaka. Čvor ili nodus je mesto na stablu na kom se nalazi list, sa pupoljkom u pazuhu. Članak ili internodija predstavlja deo stabla između dva čvora. Članci koji se nalaze bliže vrhu stabla su postepeno sve kraći, pa su tu i listovi zbijeniji. Stabljika raste u predelu nižih članaka, odnosno rastenje je praktično izduživanje tih članaka.[1]
Izdanak se razvija od pupoljka klice. Osnovni izdanak je glavna i najdeblja stabljika. Na njegovom vrhu se nalazi temeni pupoljak od kog je i nastao. Izdanci koji nastaju od bočnih pupoljaka su bočni izdanci prvog reda, tj. peteljke sa listovima. Daljim grananjem nastaju izdanci drugog, zatim trećeg reda itd.[3]
Izdanak raste tako što se ćelije vegetacione kupe dele i umnožavajući se stvaraju nova trajna tkiva. Izdanak raste tokom celog života biljke, budući da se ćelije dele dokle god biljka živi. Samim tim, rast izdanka je neograničen. Međutim, na rast utiče količina Sunčeve svetlosti, vode i đubriva, kako bi se što bolje i efikasnije odvijali procesi fotosinteze i transpiracije. Na intenzivnost ovih procesa utiče i površina biljnog tela. Biljka teži povećanju površine tela, što se postiže grananjem.[2]
Grananje uredi
Postoji tri različitih vrsta grananja:
- dihotomo grananje
- monopodijalno grananje
- simpodijalno grananje
Dihotomo grananje predstavlja račvanje osovine na dve nove, u potpunosti ili približno jednake grane.
Monopodijalno grananje se odlikuje time što postoji jedna glavna osovina, monopodijum, koja stalno raste vrhom. Temena vegetaciona kupa, smeštena u temenom pupoljku, ostaje tu do kraja života biljke, a iz bočnih osovina se razvijaju bočne grane.[3]
Simpodijalno grananje predstavlja grananje glavne osovine u novu, tako da ona sama postane glavna. Bočna grana tada nadvisuje glavnu osovinu i savija je u stranu, te tako preuzima pravac rasta glavne osovine i njen izgled. Neretko je slučaj da se taj proces ponavlja više puta. Simpodijalno grananje je karakteristično kod jabuke, lešnika, breze, lipe i slično.[4]
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ a b Izdanak i metamorfoza izdanka, Đorđe Marjanović, maj 2010. Pristupljeno 10. aprila 2016.
- ^ a b Biologija za prvi razred gimnazije i poljoprivredne škole, N. Šerban, M. Cvijan, R. Jančić; Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd (2003). str. 160-161.
- ^ a b Biljni organi — izdanak Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. april 2016), www.zivotinjsko-carstvo.com. Pristupljeno 10. aprila 2016.
- ^ Izdanak, biolozi.wordpress.com, 5. februar 2012. Pristupljeno 10. aprila 2016.
Spoljašnje veze uredi
- Izdanak na Bionet škola