Karađorđeva Srbija
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Karađorđeva Srbija (poznata i kao Ustanička Srbija) je naziv za ustaničku državu, stvorenu u vreme Prvog srpskog ustanka, koja je postojala od 1804. do 1813. godine.
| Karađorđeva Srbija | |||
|---|---|---|---|
 Zastava
 Grb
| |||
 Srbija 1809. godine | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | Balkan | ||
| Glavni grad | Topola, Beograd | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | srpski | ||
| Religija | pravoslavlje | ||
| Politika | |||
| Oblik države | ustanička država | ||
| — Veliki vožd | Karađorđe Petrović | ||
| — Premijer | Predsednici Praviteljstvujuščeg sovjeta: Mateja Nenadović, Mladen Milovanović, Jakov Nenadović, Karađorđe Petrović | ||
| Zakonodavna vlast | Praviteljstvujušči sovjet serbski | ||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | novi vek | ||
| — Osnivanje | 1804. | ||
| — Ukidanje | 1813. (9 god.) | ||
| — Status | bivša država | ||
| Geografske i druge karakteristike | |||
| Površina | |||
| — ukupno | 24.440 (u najvećem obimu) km² | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Karađorđeve Srbije | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
.svg){kind=small}
|
| ||
.svg){kind=small}
|
.svg){kind=small}
| ||
Teritorija i graniceUredi
Karađorđeva Srbija nije imala stalne granice, jer su se one menjale s obzirom na liniju fronta prema Osmanskom carstvu. Obuhvatala je ceo Smederevski sandžak (Beogradski pašaluk) i okolna područja. U granicama ustaničke Srbije su privremeno bila i područja oko Niša, Leskovca, Novog Pazara, Bijelog Polja, Prijepolja, Zvornika, Bijeljine i Vidina.
IstorijaUredi
Prvi srpski ustanak je bio ustanak Srba u Beogradskom pašaluku i šest okolnih nahija protiv Osmanskog carstva u periodu od 14. februara 1804. do 7. oktobra 1813. godine. Otpočeo je kao lokalna pobuna protiv dahija, a prerastao je u prvu fazu srpske revolucije. Ustanici predvođeni Karađorđem su uspeli da u kratkom vremenskom intervalu oslobode pašaluk i okolna područja. Kao tekovina ustanka, stvorena je ustanička država, koja se u izvorima naziva Karađorđeva Srbija.
Godine 1806. je zaključen Ičkov mir, kojim je Osmansko carstvo faktički priznalo Srbiju kao vazalnu državu. Međutim, zbog prekida odnosa i rata između Osmanskog carstva i Rusije, Srbija odbacuje uredbe Ičkovog mira i nastavlja rat.
Do sloma ustaničke države došlo je 1812—1813. Rusi, saveznici ustanika, morali su da se povuku nazad u Rusiju jer je Napoleon napadao. Zbog njega su Rusi bili prinuđeni da potpišu i Bukureštanski mir. Po osmoj tački toga mira, Srbi bi dobili autonomiju a Turci bi se vratili u Beograd i ponovo upravljali Srbijom. Ustanici to nisu prihvatili, jer bi sve ono za šta su se izborili palo u vodu. Turci su Srbiju napali sa juga, istoka i zapada. Iako je poginulo mnogo Turaka, otpor je bio slomljen 7. oktobra 1813. Turci ulaze u Beograd i uspostavljaju upravni aparat i organizaciju kakva je postojala pre izbijanja ustanka 1804. Prvi srpski ustanak je ugušen, a Karađorđe sa nekolicinom vođa ustanka beži u Austriju.
Organizacija državeUredi
Osnove državnosti u ustaničkoj Srbiji postavljene su radom Narodne skupštine, Praviteljstvujuščeg sovjeta i donošenjem zakonika. 14. avgusta 1805. godine, na Skupštini ustaničkih starešina u Borku, doneta je odluka o osnivanju Praviteljstvujuščeg sovjeta serbskog kao centralnog organa vlasti u ustaničkoj Srbiji, a radi rešavanja raznih životnih pitanja. Među pojedinim ustaničkim i nahijskim starešinama postojale su težnje da se Sovjetom donekle ograniči Karađorđeva vlast.
Sovjet je naročito radio na organizovanju seoskih, knežinskih i nahijskih sudova, a on sam je do 1811. delovao kao vrhovni sud. Vremenom je Sovjet obavljao sve više poslova, odigravši značajnu ulogu u organizovanju vlasti i funkcionisanju ustaničke države.
Društvo i kulturaUredi
Velika škola Ivana Jugovića je bila prvi zametak visoke nastave u Srbiji. Jugovićeva Velika škola je osnovana 1808. godine u Beogradu i bila je škola posebnog karaktera.
Vidi jošUredi
LiteraturaUredi
- Stojančević, Vladimir (1981). „Srpska nacionalna revolucija i obnova države od kraja XVIII veka do 1839”. Istorija srpskog naroda. knj. 5, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 5—158.