Karl Malden
Karl Malden (engl. Karl Malden, pravo ime Mladen Sekulović, Čikago, 22. mart 1912 — Los Anđeles, 1. jul 2009) bio je američki glumac srpsko-češkog porekla. Igrao je u preko 60 filmskih ostvarenja, od kojih su najpoznatiji „Tramvaj zvani želja” (1951) — za koji je dobio Oskara za najboljeg glumca u sporednoj ulozi, „Na dokovima Njujorka” (1954) i „Paton” (1970). Značajna je i njegova uloga u TV seriji iz 1970-ih godina „Ulice San Franciska”, gde je igrao glavnu ulogu zajedno sa Majklom Daglasom.
| Karl Malden | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| Lični podaci | |||||||||
| Puno ime | Mladen Sekulović | ||||||||
| Datum rođenja | 22. mart 1912. | ||||||||
| Mesto rođenja | Čikago, Ilinois, SAD | ||||||||
| Datum smrti | 1. jul 2009. (97 god.) | ||||||||
| Mesto smrti | Los Anđeles, Kalifornija, SAD | ||||||||
| Porodica | |||||||||
| Supružnik | Mona Grinberg | ||||||||
| Rad | |||||||||
| Aktivni period | 1937—2000. | ||||||||
| www | |||||||||
| Veza do IMDb-a | |||||||||
| |||||||||
Od 1989. do 1992. godine je bio predsednik Akademije filmskih umetnosti i nauka, koja dodeljuje Oskara.
Djetinjstvo i mladost uredi
Maldenov otac, Petar Sekulović, napustio je rodno Podosoje kod Bileće i „trbuhom za kruhom” došao u Čikago. Tu je rođen Mladen, kao najstariji od trojice braće. Njegova majka je bila Mini Sekulović, Čehinja, zaposlena u tekstilnoj industriji. U Holivudu je bio vrlo cijenjen; trač rubrike o Karlu Maldenu je uvijek bilo teško ili nemoguće sresti.
Od malih nogu je govorio srpski. Rado je pričao o svojoj prošlosti i porijeklu. Spominjao je kako mu je otac radio težak posao u čeličani u Geriju, kao i on kasnije. I pored teškog rada, njegov otac je osnovao najstarije pjevačko društvo u Americi, zvano „Sokol Grupa-Branko Radičević”. Tako se mladi Malden još u porodici upoznao sa srpskom kulturom i običajima.
Karijera uredi
Malden, tada još uvijek Mladen Sekulović, napustio je Geri i rad u čeličani 1934. godine, radi pohađanja „Gudmenove škole” u okviru „Gudmen teatra” u Čikagu. Tada je promijenio ime u Karl Malden, na nagovor pozorišta. Nije imao dovoljno novca za školovanje, ali je ubrzo dobio stipendiju. Nastupao je u pozorištu 3 godine, a onda ostao bez posla i novca, pa se vratio kući. Već u ovom periodu su ga zapazili američki, pa i jugoslovenski listovi.[1]
Otputovao je u Njujork 1937. i glumio u „Brodvej teatru”. Bio je kratko angažovan na radiju i dobio nezapaženu ulogu u svom prvom filmu They Knew What They Wanted. Nakon toga se pridružio „Grup teatru”, gdje je upoznao reditelja Elija Kazana, u čijim je filmovima kasnije stekao popularnost.
Učestvovao je u Drugom svjetskom ratu i za to vrijeme dobio malu ulogu u predstavi i filmu američke vojske Winged Victory. Po završetku rata, dobio je još jednu malu ulogu u predstavi Truckline Cafe, sa tada nepoznatim Marlonom Brandom.
Uspon u karijeri otpočeo je 1950. godine, ulogama u filmovima The Gunfighter i Pakao Montezume (Halls of Montezuma). U prvom filmu se pojavljuje u ulozi Meka (vlasnika bara), a u drugom u ulozi doktora Džonsa.
Najveći uspjeh je postigao glumeći u filmovima režisera Elije Kazana. U filmu Tramvaj zvani želja (A Streetcar Named Desire) iz 1951. godine, glumi Miča (Harold Mičel), najboljeg prijatelja Stenlija Kovalskog (Marlon Brando), koji upada u romansu sa Blanš Diboa (Vivijen Li). Taj film mu je donio Oskara za najbolju sporednu mušku ulogu. Bio je takođe nominovan za Oskara za najbolju sporednu ulogu u filmu Na dokovima Njujorka (On the Waterfront) iz 1954. godine. Tu je glumio katoličkog sveštenika Berija, koji utiče na Terija Maloja (Marlon Brando) da svedoči protiv mafije. Ova dva filma sa njegovim nominacijama za Oskara, režirao je Elija Kazan, sa Marlonom Brandom u glavnoj ulozi. Baby Doll (1956) je zadnji film Elije Kazana u kojem je Karl Malden glumio. To je bila uloga Arčija, čoveka željnog moći i oženjenog tinejdžerkom koja mu zadaje probleme.
Naredni filmovi koje je snimio, bili su između ostalih: Fear Strikes Out (1957), Pollyanna (1960), Jednooki Džek (One-Eyed Jacks 1961), Birdman of Alcatraz (1962), Gypsy (1962), How the West Was Won (1962), The Cincinnati Kid (1965). U filmu Paton iz 1970. glumi generala američke vojske, Omara Bredlija. Veliku popularnost mu je donela TV serija Ulice San Franciska, koja se prikazivala od 1972. do 1977. godine. Glumio je policajca veterana, poručnika Majka Stouna. Majkl Daglas, koji se probio na glumačkoj sceni u ovoj seriji, glumio je njegovog mlađeg partnera Stiva Kelera.
Karl Malden je ostavio traga i u jugoslovenskoj kinematografiji, glumeći u filmu Suton, Gorana Paskaljevića, iz 1982. godine. To je bila uloga srpskog imigranta u SAD, Marka Sekulovića, a film je snimljen na engleskom jeziku. Glumio je i u italijanskom filmu Mačka sa devet repova (Il gatto a nove code 1971), slepog čoveka (Franko Arno) koji razrešava ubistvo.
Snimao je filmove sve do 1993. godine, kada se povukao. Posle toga se pojavio kao glumac još samo jednom, u 14. epizodi serije „Zapadno krilo” 2000. godine, glumeći katoličkog sveštenika (Tomas Kavano).
Bio je reditelj samo jednog filma — Time Limit (1957) — vezanog za Korejski rat, a režirao je i delimično The Hanging Tree (1959), zbog bolesti pravog reditelja (Delmer Dejvs).
Nagradu za životno delo Američkog glumačkog udruženja uručio mu je Majkl Daglas 11. novembra 2004. godine.
Predsednik Državne zajednice Srbije i Crne Gore, Svetozar Marović, odlikovao ga je 17. februara 2004. Kako se navodi u obrazloženju odluke Malden je odlikovan „za izuzetno dugogodišnje lično ostvarenje u oblasti filmske umetnosti”. U Maldenovom pismu zahvalnosti stoji: „Oduvek sam osećao duboku vezu sa svojim srpskim po reklom i stoga sam veoma dirnut i zahvalan. Imam sreću da sam primio mnoge počasti u životu, ali ova će zauvek bi ti posebna za mene. Ne mogu Vam se dovoljno zahvaliti. Uvek ću Vam bi ti zahvalan na Belom anđelu, kao i cela moja porodica”.[2] Srpska pravoslavna crkva odlikovala ga je Ordenom Svetog Save.[3]
Privatni život uredi
Karl Malden se oženio Monom Grinberg 1938. godine. Upoznao ju je za vreme angažmana u „Gudmenovom teatru”. Sa njom je bio u braku preko 70 godina i dobio dvije kćerke, i Karlu. U Kaliforniju je stigao 1960. godine. Živio je u blizini Santa Barbare. U glumačkoj industriji je bio 61 godinu, a 1993. se penzionisao. Pet godina je bio predsjednik Filmske akademije u Los Anđelesu, a osnovao je i umjetničku biblioteku u Beverli Hilsu, koja je najveća u Americi.
Napisao je knjigu-memoari When do I start 1997. godine, uz pomoć svoje kćerke Karle. Knjigu su na srpski preveli Aleksandra Minić i Nikola Rabrenović a objavio je 2018. godine Službeni glasnik pod naslovom: Kako sam uspeo: memoari, ISBN 978-86-519-2211-7 (SG)
Karl Malden je umro 1. jula 2009. u Los Anđelesu u 97. godini života. Dugovječnost je naslijedio od svoje majke (umrla u 102. godini), a iza sebe je ostavio ženu Monu, dvije kćerke, 3 unuka i 4 praunuka.
Zanimljivosti uredi
U filmovima je koristio svaku priliku da spomene prezime Sekulović. Tako u filmu Paton, u ulozi generala Omara Bredlija kaže jednom vojniku: Dodaj mi taj šljem Sekuloviću! U filmu Dead Ringer, kao policijski detektiv kaže drugom detektivu: Daj mi moju kapu Sekuloviću! Takođe, u njegovom filmu Fear Strikes Out, pojavljuje se bejzbolski skaut Sekulović. Kao zatvorski čuvar u filmu Birdman of Alcatraz, čita listu zatvorenika, među kojima se nalazi i jedan Sekulović. Najpoznatiji primer toga je u TV seriji Ulice San Franciska, u ulozi policijskog poručnika Majka Stouna, kada zaposli pomoćnika Sekulovića. U jugoslovenskom filmu Suton je glumio Marka Sekulovića.
Omiljeni glumci Karla Maldena iz prošlosti su bili Pol Mjuni i Edvard G. Robinson, a u šali je govorio da mu je pored njih omiljen i Karl Malden.
U Beogradu mu je podignut spomenik, otkriven 20. novembra 2018. godine.[4]
Filmografija uredi
Uloge Karla Maldena
| ||||
Godina |
Srpski naziv |
Izvorni naziv |
Uloga |
Napomena
|
|---|---|---|---|---|
| 1940. | Znali su šta žele | They Knew What They Wanted | Red (Red) | |
| 1944. | Winged Victory | Adams (Adams) | ||
| 1947. | 13 Rue Madeleine | uloga pilota | ||
| 1947. | Bumerang | Boomerang! | poručnik Vajt (Lt. White) | |
| 1947. | Poljubac smrti | Kiss of Death | narednik Vilijam Kalen (Sgt. William Cullen) | |
| 1950. | Revolveraši | The Gunfighter | Mek (Mac) | |
| 1950. | Where the Sidewalk Ends | poručnik Tomas (Lt. Thomas) | ||
| 1951. | Pakao Montezume | Halls of Montezuma | doktor Džons (Doc Jones) | |
| 1951. | Tramvaj zvani želja | A Streetcar Named Desire | Harold „Mič” Mičel (Harold 'Mitch' Mitchell) | |
| 1952. | The Sellout | kapetan Bak Maksvel (Captain Buck Maxwell) | ||
| 1952. | Diplomatic Courier | narednik Erni Gvelvada (Sgt. Ernie Guelvada) | ||
| 1952. | Operation Secret | major Latrek (Maj. Latrec) | ||
| 1952. | Ruby Gentry | Džim Džentri (Jim Gentry) | ||
| 1953. | I Confess | inspektor Lare (Inspector Larreau) | ||
| 1953. | Take the High Ground! | narednik Holt (Sgt. Laverne Holt) | ||
| 1954. | Phantom of the Rue Morgue | doktor Marais (Dr. Marais) | ||
| 1954. | Na dokovima Njujorka | On the Waterfront | sveštenik Beri (Father Barry) | |
| 1956. | Bejbi dol | Baby Doll | Arči (Archie Lee Meighan) | |
| 1957. | Fear Strikes Out | Džon Pirsol (John Piersall) | ||
| 1957. | Bombers B-52 | narednik Čak Brenan (Sgt. Chuck Brennan) | ||
| 1957. | Time Limit | režirao film | ||
| 1959. | The Hanging Tree | Frenči Plent (Frenchy Plante) | ||
| 1960. | Pollyanna | oficir Pol Ford (Reverend Paul Ford) | ||
| 1961. | The Great Impostor | sveštenik Devlin (Father Devlin) | ||
| 1961. | Jednooki Džek | One-Eyed Jacks | šerif Ded Longvort (Dad Longworth) | |
| 1961. | Parrish | Džad (Judd Raike) | ||
| 1962. | All Fall Down | Ralf Vilart (Ralph Willart) | ||
| 1962. | Birdman of Alcatraz | zatvorski čuvar Harvi Šumejker (Harvey Shoemaker) | ||
| 1962. | How the West Was Won | Zibulon Preskot (Zebulon Prescott) | ||
| 1962. | Gypsy | Herbi Somers (Herbie Sommers) | ||
| 1963. | Come Fly with Me | Volter Lukas (Walter Lucas) | ||
| 1964. | Ko je sahranjen u mom grobu? | Dead Ringer | narednik Džim Hobson (Sgt. Jim Hobbson) | |
| 1964. | Cheyenne Autumn | kapetan Vesels (Captain Wessels) | ||
| 1965. | Sinsinati Kid | The Cincinnati Kid | Šuter (Shooter) | |
| 1966. | Nevada Smith | Tom Fič (Tom Fitch) | ||
| 1966. | Murderers' Row | Džulien Vol (Julian Wall) | ||
| 1967. | Hotel | Kejkes (Keycase) | ||
| 1967. | The Adventures of Bullwhip Griffin | sudija Higins (Judge Higgins) | ||
| 1967. | Billion Dollar Brain | Leo Njubigin (Leo Newbegin) | ||
| 1968. | Plava boja | Blue | Dok Morton (Doc Morton) | |
| 1968. | Hot Millions | Karlton Klemper (Carlton J. Klemper) | ||
| 1970. | Paton | Patton | general Omar Bredli (Gen. Omar N. Bradley) | |
| 1971. | Mačka sa devet repova | Il gatto a nove code | Franko Arno (Franco Arno) | |
| 1971. | Wild Rovers | Volter Bakmen (Walter Buckman) | ||
| 1972. | Summertime Killer | bivši policajac Džon Kajli | ||
| 1972—77 | Ulice San Franciska | The Streets of San Francisco (serija) | poručnik Majk Stoun (Lt. Mike Stone) | |
| 1979. | Beyond the Poseidon Adventure | Vilbur Habard (Wilbur Hubbard) | ||
| 1979. | Meteor | Hari Šervud (Harry Sherwood) | ||
| 1980. | Skag (film i serija) | Pit „Skag” Skagska (Pete „Skag” Skagska) | ||
| 1981. | Miracle on Ice | Herb Bruks (Herb Brooks) | ||
| 1981. | Word of Honor | Majk Meknil (Mike McNeill) | ||
| 1982. | Suton (film) | Сутон | Marko Sekulović | |
| 1983. | The Sting II | Gas Makalinski (Gus Macalinski) | ||
| 1984. | Fatal Vision (mini-serija) | Fredi Kasab (Freddy Kassab) | ||
| 1984. | With Intent to Kill | Tomas Nolan (Thomas E. Nolan) | ||
| 1985. | Alice in Wonderland (mini-serija) | Morž (The Walrus) | ||
| 1986. | Billy Galvin | Džek Galvin (Jack Galvin) | ||
| 1987. | Nuts | Artur Kirk (Arthur Kirk) | ||
| 1988. | My Father, My Son | Elmo Zamvolt (Elmo Zumwalt Jr.) | ||
| 1989. | The Hijacking of the Achille Lauro | Leon Klinghofer (Leon Klinghoffer) | ||
| 1990. | Call Me Anna | doktor Harold Arlen (Doctor Harold Arlen) | ||
| 1991. | Absolute Strangers | Fred Ziselman (Fred Zusselman) | ||
| 1992. | Back To the Streets of San Francisco | Majk Stoun (Mike Stone) | ||
| 1993. | They've Taken Our Children: The Chowchilla Kidnapping | Ed Rej (Ed Ray) | ||
| 2000. | Zapadno krilo | The West Wing (14. epizoda serije) | sveštenik Tomas Kavano (Father Thomas Cavanaugh) | |
Reference uredi
- ^ Sin našeg iseljenika postao u Americi jedan od najboljih mlađih glumaca. „Vreme”, 26. maj 1937
- ^ Stolica, Radomir (2004). „Medalja Belog anđela”. Srpski dinar. 23: 86—87.
- ^ Kovačević, Miona (23. 06. 2016). „Den Tana: KARL MALDEN JE DO KRAJA BIO PONOSNI SRBIN, a ja Jugosloven”. Blic. Pristupljeno 24. 12. 2021.
- ^ Otkriven spomenik Karlu Maldenu („Politika”, 20. novembar 2018)
Spoljašnje veze uredi
- Karl Malden na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- Umro Karl Malden
- Karl Malden dobiće spomenik i ulicu u Beogradu („Politika”, 31. maj 2013)
- Kinoteka otvara legat Karla Maldena („Politika”, 21. jun 2016)
- Srbin koji je bio legenda Holivuda, pričao je srpski i pominjao prezime (B92, 13. novembar 2018)
- Sećanje na Karla Maldena („Večernje novosti”, 14. novembar 2018)
- Karl Malden — Srbin koji je dobio Oskara (28. maj 2018)
