Википедија

Katarina Ivanović

Katarina Ivanović (Vesprem, 15. maj 1811[1] — Stolni Beograd, 22. septembar 1882) bila je srpska slikarka. Ona je jedna od tri slikarke, uz Minu Karadžić i Poleksiju Todorović, koje su radile u Srbiji tokom XIX stoleća.[2] Njen opus uključuje 38 slika, nekoliko crteža i skica.

Katarina Ivanović
Katarina Ivanović (autoportret)
Lični podaci
Datum rođenja(1811-05-15)15. maj 1811.
Mesto rođenjaVesprem, Austrijsko carstvo, danas Mađarska
Datum smrti22. septembar 1882.(1882-09-22) (71 god.)
Mesto smrtiStolni Beograd, Austrougarska, danas Mađarska

Bila je i prva žena koja je u našoj umetničkoj istoriji naslikala neku istorijsku kompoziciju i portret druge žene.[3]

Biografija uredi

Katarina Ivanović je rođena u porodici srpskog građanina i trgovca ("kupeca") u Vespremu, u Austrijskom carstvu 1811. godine u dobrostojećoj porodici Ivanović. Po drugom izvoru, došla je na svet u Stolnom Beogradu i to 1819. godine.[4]

Roditelji su joj bili Lazar - mesni kupec[5] i Marija, i zahvaljujući njihovoj pažnji razvila se kod nje težnja za obrazovanjem i stvaralaštvom. Sa jedanaest godina već je znala dva strana jezika.[6] Detinjstvo je provela u maloj srpskoj zajednici, u Stolnom Beogradu. Iako je talenat za slikarstvo pokazivala od detinjstva, nije naišla na odobravanje svojih roditelja koji su smatrali da je njena odluka po merilima tadašnjeg društva bila neprimerena, ali je slikarstvo počela da uči zahvaljujući podršci i novčanoj pomoći tamošnjeg trgovca Đorđa Stankovića (jednog od osnivača Matice srpske), u Pešti u ateljeu Jožefa Peškog i Revaja gde je nastao i njen prvi poznati slikarski rad - Autoportret.[7] Po drugom izvoru, slikar N. Peški je bio Čeh po narodnosti, i kod njega je Katarina lepo napredovala.[4] Tokom boravka u Pešti, Katarina se suočavala i sa brojnim problemima koji su predstavljali veliku prepreku za njen stvaralački uspon i dalje usavršavanje. U rasponu od dve godine umrla su joj oba roditelja, pa je ona ostala sama, prepuštena sredini u kojoj se našla. Srećom, krug prijatelja koje je stekla u Pešti, na čelu sa njenim prijateljem Teodorom Pavlovićem, pomogao joj je da prebrodi teške trenutke i u potpunosti se posveti slikarstvu i umetnosti.

Kasnije je njen dar za likovnu umetnost uočila i mađarska grofica Čaki, poznata mecenarka umetnosti, koja joj je omogućila da slikarstvo uči u Beču,[8] u Umetničkoj akademiji, gde žene u to doba inače nisu imale pristup, pa je morala da je upiše kao vanredni student.[9] Učila se privatno i kod bečkog slikara Valdmilera.[10] Simo Milutinović Sarajlija je objavio u "Serbskom narodnom listu" 1837. godine pesmu njoj posvećenu, kao "Čestitoj i nadobičnoj ljubiteljki krasnoga znanja". Javlja se ona u spisku prenumeranata Sarajlijine knjige o istoriji Srbije 1837. godine, u Beču kao obražarka[11] (portretista). Tokom studija u Beču "narisala" je 1839. godine kompoziciju "Srpskog Omira" (Homera) - slepog starca guslara. Dalje se usavršavala na Akademiji u Minhenu, gde studira skoro dve godine (1845—1846) istorijsko slikarstvo. Tu je započela studiju poznate istorijske kompozicije Osvajanje Beograda 1806 za čiju inspiraciju je zaslužna knjiga Istorija srpskog naroda koju je čitala dok je studirala. Nastavila je svoje usavršavanje i u Parizu, gde jedno vreme i živela.

1845. godine je završila istorijsku kompoziciju Osvajanje Beograda gde predstavlja scenu haotičnog oslobođenja prestonice, gde se u centru slike nalazi Uzun Mirko Apostolović, jedan od oslobodilaca Beograda koji sa svojom četom ulazi kroz Sava-kapiju turcima iza leđa. Sem njega naslikan je veliki broj drugih likova, što branilaca, što turaka, a među njima se izdvaja lik žene koja poteže oružje, što je najverovatnije i prvi prikaz žene borca u srpskom slikarstvu.[12]

Posetila je 1842. godine Zagreb i Hrvatsku, i tu provela izvesno vreme.[13] Na poziv Srba, 1846. godine odlazi u Beograd, u kom ostaje godinu dana, živeći kod Sime Milutinovića. Svoj boravak je iskoristila da portretiše mnoge viđene Srbe Beograđane, među kojima i knjeginju Ljubicu Obrenović. Tad se, sa svojih 25 godina probila na srpsku umetničku scenu gde se srpska štampa posebno osvrtala na autoportret naslikan 1835. u Beču, koji je godinu dana kasnije izložen na bečkoj Akademiji gde se odmah izdvojio. Među najuspelije portrete spada portret Simin. Vratila se zatim u Peštu, gde je bila "veoma popularna". Peštanski Narodni muzej joj otkupljuje portret cara Ferdinanda. Njeni radovi, crteži i slike nalazili su se i u zbirci Bečke carske Umetničke akademije. Putovala je po Holandiji i Italiji, gde je mnogo naučila o savremenom slikarstvu.

Pred kraj života vratila se u Stolni Beograd, gde je živela i radila sve do svoje smrti. U tom periodu stvara uglavnom istorijske kompozicije, žanr-slike i mrtve prirode.

Katarina Ivanović je slabo govorila srpski. Bez obzira na to, ona je bila veliki srpski rodoljub[traži se izvor]. Poklonila je 1879. godine beogradskom Narodnom muzeju 15 svojih slika i druge "retkosti", među kojima je i njen autoportret. Tako da je navodno i njena zasluga što je muzej osnovan. Poznata su dva njena autoportreta, koja su dospela u Narodni muzej. Matica srpska joj se takođe obraćala, tražeći njene slike za svoju zbirku. Oduševljen njenom lepotom i intelektom, u ono vreme veoma popularni pesnik Sima Milutinović Sarajlija je 1837. godine Katarini Ivanović posvetio stihove pesme „Troje-sestarstvo“ koja je iste godine štampana u Lajpcigu. Te godine o njoj lepo piše i objavljuje autoportret, Pavlovićev "Serbski narodni list" u Pešti. Nikada se nije udavala, a poznata je njena velika neprikrivena naklonost prema mnogo starijem "Sarajliji".[7]

Godine 1876. postala je počasni član Srpskog učenog društva, i tako je ona postala prva žena akademik kod Srba. Preminula je u Stolnom Beogradu 22. septembra 1882. godine gde je i sahranjena. Na inicijativu Društva prijatelja Narodnog muzeja, njeni posmrtni ostaci su 1967. godine preneti u Beograd i sahranjeni u Aleji narodnih heroja na Novom groblju.[14]

Dela uredi

Katarina Ivanović je u glavnom slikala portrete, istorijske žanr-kompozicije, a s posebnim uspehom je uspela da komponuje mrtvu prirodu. Među njena najpoznatija dela spadaju sledeće slike: Autoportret (1836), Portret mladog muškarca (1837, Grožđe s korpom (1838), Srpski Homer (crtež 1839), Portret Sime Milutinovića Sarajlije (1840), Italijanski vinogradar (1842. Posle 1846. Portret kneginje Perside Karađorđević, Portret vojvode Stevana Knićanina, Deca Pavla Stanišića, Beograđanka, Mladi Danić, Dečak sa sokolom, Osvajanje Beograda (1845.) i dr. Katarina Ivanović je naslikala ukupno 38 slika.

Galerija uredi

  •  
    Portret Beograđanke M. J. (1846-47)
  •  
    Portret Sime Milutinovića Sarajlije
  •  
    Italijanski vinogradar, 1842.
  •  
    Starica se moli pred obred (1843-1845)
  •  
    Osvajanje Beograda, 1845.
  •  
    Danilo R. Danić, 1846.
  •  
    Portret Stevana Knićanina, 1847.
  •  
    Patrijarh carigradski anatemiše raskoš, 1870.
  •  
    Mile vesti, 1870-1873

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Ljiljana Čubrić: Katarina Srb-devojka, u godišnjaku „Danica 2011“, str. 326-336, izdaje Vukova zadužbina, Beograd 2010.
  2. ^ Stamenković, Snežana (7. 5. 2012). „Tragični Mačkov kamen”. Večernje Novosti. Pristupljeno 8. 1. 2017. 
  3. ^ „011.info”. 
  4. ^ a b Ivan Kukuljević Sakcinski, navedeno delo
  5. ^ Nikolaj Šimić: "Ikonostas slavnih i hrabrih lic", Budim 1807. godine
  6. ^ "Srpski narod", Beograd 1944. godine
  7. ^ a b "Vreme", Beograd 1940. godine
  8. ^ "Serbskij narodnij list", Budim 1837. godine
  9. ^ „Srbinovski art”. 
  10. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1942. godine
  11. ^ Simo Milutinović Sarajlija: "Istorija Serbije", Lajpcig 1837.
  12. ^ „Katarina Ivanović”. 
  13. ^ Ivan Kukuljević Sakcinski: "Slovnik umjetnikah jugoslavenskih", Zagreb 1858. godine
  14. ^ „AKS”. 

Literatura uredi

  • Mihajlović, R. i Kusovac, Nikola: Katarina Ivanović (monografija), Beograd 1984.
  • Miroslav Timotijević, Miroslav, Mihailović, Radmila: Katarina Ivanović prva srpska slikarka, Beograd 2004.
  • Čubrić, Ljiljana, Katarina srb-devojka, Beograd: Narodni muzej, 2011.

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Катарина_Ивановић&oldid=26564132”