Kineski zid

Za druge upotrebe, pogledajte Kineski zid (višeznačna odrednica).

Kineski zid je najveća građevina na svetu. Proteže se od stepa srednje Azije do Žutog mora, ukupnom dužinom od 8.851 km (glavni deo 2.450 km), visinom od 10 do 16 m, širinom od 8 m, predstavlja najduži zid na svetu, i najveći odbrambeni objekat.

Kineski zid
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Kineski zid Veliki zid The Great Wall
Mesto	Hebej, Peking, Tjencin, Šansi, Unutrašnja Mongolija, Šensi, Ningsja, Gansu, Sinđan, Šandung, Henan, Hubej, Hunan, Sičuan, Ćinghaj, Kina
Koordinate	40° 25′ S; 116° 05′ I
Uključuje	Guangwu Great Wall Jiayuguan Old Dragon Head
Kriterijum	kulturna: I, II, III, IV, VI
Referenca	438
Upis	1987. (11. sednica)

Kineski zid

Mapa Kineskog zida

Pogled na zid iz svemira

Kineski zid je serija fortifikacija napravljenih od kamena, cigle sabijene zemlje, drveta, i drugih materijala, generalno izgrađenih duž linije u pravcu istok-zapad duž istorijskih severnih granica Kine radi zaštite Kineske države i carstva od racija i invazija različitih nomadskih grupa Evroazijskih stepa. Nekoliko zidova je bilo izgrađeno još u 7. veku p. n. e.; oni su kasnije spojeni u jedan veći i jači zid, i sad se kolektivno nazivaju Velikim zidom. Posebno dobro poznat je deo zida koji je izgrađen tokom 220–206. p. n. e. u vreme Ćin Ši Huanga, prvog cara Kine. Malo je ostalo od tog zida. Od tog vremena, Veliki zid je bio ponovno građen, održavan, i poboljšavan. Najveći deo postojećeg zida potiče iz perioda dinastije Ming (1368–1644).

Druge svrhe Velikog zida su obuhvatale graničnu kontrolu, omogućavanje nametanja carina na dobra koja su se transportovala duž puta svile, regulacija ili podsticaj trgovini, i kontrola imigracije i emigracije. Odbrambene karakteristike Velikog zida su bile poboljšane konstruisanjem osmatračkih kula, kasarni za trupe, garnizonskih postaja, signalizacionih mogućnosti putem dima ili vatre, i činjenicom da je put Velikog zida isto tako služio kao transportni koridor.

Velik zid se proteže od Dandonga na istoku do jezera Lop na zapadu, duž luka koji grubo obeležava južnu ivicu unutrašnje Mongolije. Sveobuhvatna arheološka istraživanja, koristeći napredne tehnologije, su proizvela zaključak da su Ming zidovi dugi 8850 km. On je sačinjen od 6259 km delova stvarnog zida, 359 km rovova i 2232 km prirodnih odbrambenih barijera, kao što su planine i reke. Jedno drugo arheološko istraživanje je utvrdilo da celokupni zid sa svim njegovim granama ima dužinu od 21,196 km.

Istorija

Po izvorima više manjih zidova je počelo da se gradi u 5. vek p. n. e., međutim ozbiljnija gradnja i početak gradnje velikog Kineskog zida vezuje se za razdoblje od 220. do 206. godine pre nove ere i Ćin Ši Huanga, koji je započeo njegovu izgradnju da bi zaštitio svoju zemlju od upada varvarskih plemena — nomada.

Građen je od zemlje, kamena i cigle, a njegova gradnja trajala je s prekidima u izgradnji, i rušenjima, sve do 17. veka. Duž celog zida, u pravilnim razmacima, podižu se stražarnice, a po vrhu se pruža staza široka 4,5 m.

Danas je Kineski zid najveća turistička atrakcija Kine. Turisti iz celog sveta rangiraju Kineski zid na sam vrh najinteresantnijih turističkih destinacija. Po osnivanju Narodne Republike Kine preduzete se neophodne mere zaštite Kineskog zida od daljeg propadanja. Zid je stavljen pod zaštitu države 1961. godine. Rekonstrukcija je obavljena najviše u oblasti Ba-da-ling, prolazu Šang-hai i prolazu Đija-ji. 1987. godine Kineski zid je uvršćen u spisak svetske baštine pod pokroviteljstvom UNESKO-a.

Dana 7. jula 2007. godine proglašen je za jedno od novih sedam svetskih čuda.

Izgradnja i oprema

Stari tradicionalni način gradnje utvrda u Kini bio je pomoću nabijanja tankih slojeva zemlje u pripremljenim oplatama. Tako je stvoreno vrlo solidno jezgro koje se tada obziđivalo. Građevinski materijal je bio raznovrstan i blizu Pekinga za gradnju Velikog zida koristio se krečnjački kamen na drugim mestima granit ili pečena opeka i u zavisnosti od lokalnih resursa. Veliki zid se obično proteže na terenu preko teško dostupnih grebena po planinama.

Parametri građevina su različiti — utvrda iz perioda dinastije Ming, je u peti po širini od oko 7 do 8 m, u kruni oko 5 m i dostiže visinu od 6 do 10 m. Unutar zidina su koridori za spajanje prostora i prostori za skladištenja. Svakih nekoliko stotina metara od zida su odbrambeni tornjevi, koji su služili kao signalni i posmatrački prostori, kao i za skladišta oružja a u izuzetnim slučajevima kao odbrambena utočišta branilaca. Ukupan broj kula se procenjuje na 25.000. Na većim rastojanjima su izgrađene kasarne, sedišta snabdevanja za branioce, kao i komande.

Prenos poruke o kretanju neprijateljskih patrola su signalizirana pomoću dimnih signala. Na primer, u mingskom periodu značio je jedan signal 100 neprijatelja, dva signala 500, tri signala preko 1.000 neprijateljskih boraca.

Pravac

Glavna sekcija Velikog zida koja još stoji u današnje vreme

Sekcija Velikog zida u Đinšanlingu

Mada formalna definicija toga šta sačinjava Veliki zid još uvek nije bila usaglašena, što stvara poteškoće pri opisivanju celokupnog pravca Velikog zida, moguće je prikazati kurs glavnog dela Velikog zida nakon Ming izgradnje.

Đaju prolaz, lociran u Gansu provinciji, je zapadni kraj Velikog zida iz Ming ere. Mada Han fortifikacije kao što su Jumenski prolaz i Jang prolaz postoje dalje na zapadu, postojeće zidove koji vode do tih prolaza je teško trasirati. Od Đaju prolaza zid diskontinuirano ide duž Hesi koridora i u pustinju Ningsja, gde ulazi u zapadni rub petlje Žute reke kod Jinčuana. Ovde prvi veliki zidovi koji su podignuti tokom dinastije Ming prosecaju kroz Ordosku pustinju do istočne ivice petlje Žute reke. Tamo se kod Pjentou prolaza (t kin: 偏頭關, s kin: 偏头关, Piāntóuguān) kod grada Sindžou provincije Šansi Veliki zid deli u dva dela, pri čemu se „spoljašnji Veliki zid“ (t {{|外長城}}, s kin: 外长城, Wài Chǎngchéng) proteže duž granice Unutrašnje Mongolije u Šansi provinciji do Hebej provincije, dok se „unutrašnji Veliki zid“ (t kin: 內長城, s kin: 內长城, Nèi Chǎngchéng) pruža jugoistočno od Pjentou prolaza u segmentu od 400 km, prolazeći kroz važne prolaze, poput Bingsing i Jenmen prolaza, pre nego što se spoji sa Spoljašnjim Velikim zidom kod Sjihaje (kin: 四海冶, Sìhǎiyě), u Pekinškom Jenćing okrugu.

Sekcije Velikog zida oko Pekinških opština su posebno dobro poznate: one su bile frekventno renovirane i regularno ih posećuju turisti. Ba-da-ling Veliki zid u blizini grada Džangđakou je najpoznatiji segment zida, i to je bila prva sekcija koja je bila otvorena za javnost u Narodnoj Republici Kini, kao i eksponatni deo za strane zvaničnike. Južno od Ba-da-linga je Žujungov prolaz. Kad su je Kinezi koristili za zaštitu svoje zemlje, ova sekcija zida je imala mnoštvo stražara radi odbrane kineske prestonice, Pekinga. Napravnjena od kamena i cigle sa okolnih brda, ova porcija Velikog zida je 7,8 m visoka i 5 m široka.

Jedan od najupečatljivijih delova Velikog zida iz Ming razdoblja je ona gde se penje pod ekstremno strmim nagibima u Đinšanlingu. Tamo pokriva rastojanje od 11 km, sa opsegom visine zida od 5—8 m (16 ft 5 in—26 ft 3 in), ima širinu od 6 m na dnu, i sužava se do 5 m na vrhu. Vangđinglou (t kin: 望京樓, s kin: 望京楼, Wàngjīng Lóu) je jedan od Đinšanlingovih 67 stražarskih kula, 980 m iznad nivoa mora. Jugoistočno od Đinšanlingua je Mutjeniu Veliki zid, koji se vijuga duž visokih, litičastih planina od jugoistoka ka severozapadu na rastojanju od 2,25 km. On je povezan sa Đinšanling prolazom na zapadu i Gubejkou na istoku. Ova sekcija je bila jedna od prvih koje su renovirane nakon meteža Kulturne revolucije.

Na rubu Bohaj zaliva je Šanhaj prolaz, koji se smatra tradicionalnim krajem Velikog zida i „prvim prolazom ispod neba“. Deo zida unutar Šanhaj prolaza koji se sastaje s morem je nazvan „Glava starog zmaja“. 3 km severno od Šanhaj prolaza je Đaošanski Veliki zid (焦山長城), mesto prvih planina Velikog zida. 15 km severoistočno od Šanhajguana je Đumenkou (t kin: 九門口, s kin: 九门口, Jiǔménkǒu), koji je jedina porcija zida koja je izgrađena kao most. Izvan Đumenkou sekcije, jedan ogranak poznat kao Ljaodong zid nastavlja kroz Ljaoning provinciju i završava se sa Hušan Velikim zidom, u gradu Dandung u blizini kineske granice sa Severnom Korejom.

Godine 2009, 180 km ranije nepoznatih sekcija zida skrivenih brdima, rovovima i rekama je otkriveno uz pomoć infracrvenih daljinskih pretraživača i GPS uređaja. U martu i aprilu 2015. devet sekcija sa totalnom dužinom od više od 10 km, za koje se smatra da su deo Velikog zida, je otkriveno duž granice Ningsja autonomnog regiona i Gansu provincije.

Simbolički značaj

Danas se Veliki zid, shvata kao jedan od simbola Kine. Čak i reči pesme „Marš dobrovoljaca“ iz 1935. koja je sada himna Kine, govore o „novom zidu od mesa i krvi“ koji treba da stvore kineske patriote licem u lice sa neprijateljskom invazijom.

Legende

Zid je zaliven krvlju i znojem nebrojenih vojnika i radnika. Legenda kaže da je za vreme vladavine prvog imperatora iz dinastije Ćin, žena po imenu Meng Đijang-nu bila uzbuđena jer se njen muž nije vratio kući ni posle tri godine od mobilisanja za gradnju Velikog zida. Meng je odlučila da ga pronađe i da mu odnese novu odeću. Pretrpela je neizrecive muke tražeći ga dok nije stigla do prelaza Šang-hai gde je zapala u neutešnu tugu kad je saznala da je njen dragi muž umro iscrpljen teškim radom, a da su njegovi ostaci ugrađeni u Kineski zid. Njene suze su srušile Veliki zid u dužini od 800 lija (400 km) i ona je našla muževljeve pogrebne ostatke. Legenda govori o teškom prisilnom radu tokom hiljada godina i ljudskim patnjama.

Vidljivost s Meseca

U Riplijevoj rubrici Verovali ili ne! (Ripley's Believe It or Not!) iz maja 1932. godine, tvrdilo se da je zid „najveličanstvenija ljudska građevina, jedina koja se može videti s Meseca“, a Ričard Halibarton (Richard Halliburton) u knjizi Second Book of Marvels iz 1938. iznosi sličnu tvrdnju, međutim to nije tačno. Ovo verovanje je opstalo, dobivši status urbane legende, a čak se pojavljivalo i u nekim udžbenicima. Artur Valdron (Arthur Waldron), autor knjige The Great Wall of China: From History to Myth, spekulisao je da je ovo verovanje možda povezano s opčinjenošću „kanalima“ za koje se nekad verovalo da postoje na Marsu.

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 
  Jiayu Pass
• 
  Weeping willow in Jiayu Pass
• 
  Qilian Mountains and The Great Wall
• 
  The Brick
• 
  Steps
• 
  Camels
• 
• 

Literatura

• The New York Times with introduction by Sam Tanenhaus (2011). The New York Times Guide to Essential Knowledge: A Desk Reference for the Curious Mind. St. Martin's Press of Macmillan Publishers. str. 1131. ISBN 978-0-312-64302-7. „Beginning as separate sections of fortification around the 7th century B.C.E and unified during the Qin Dynasty in the 3rd century B.C.E, this wall, built of earth and rubble with a facing of brick or stone, runs from east to west across China for over 4,000 miles.” 
• Edmonds, Richard Louis (1985). Northern Frontiers of Qing China and Tokugawa Japan: A Comparative Study of Frontier Policy. University of Chicago, Department of Geography; Research Paper No. 213. ISBN 978-0-89065-118-6. 
• Elliott, Mark C. (2001). The Manchu Way: The Eight Banners and Ethnic Identity in Late Imperial China. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-4684-7. 
• Evans, Thammy (2006). Great Wall of China: Beijing & Northern China. Bradt Travel Guide. Bradt Travel Guides. str. 3. ISBN 978-1-84162-158-6. 
• Haw, Stephen G. (2006). Marco Polo's China: a Venetian in the realm of Khubilai Khan. Volume 3 of Routledge studies in the early history of Asia. Psychology Press. ISBN 978-0-415-34850-8. 
• Hessler, Peter (2007). „Letter from China: Walking the Wall”. The New Yorker (May 21, 2007): 58—67. 
• Karnow, Mooney, Paul and Catherine (2008). National Geographic Traveler: Beijing. National Geographic Books. str. 192. ISBN 978-1-4262-0231-5. 
• Lindesay, William (2008). The Great Wall Revisited: From the Jade Gate to Old Dragon's Head. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03149-4. 
• López-Gil, Norberto (2008). „Is it Really Possible to See the Great Wall of China from Space with a Naked Eye?”. Journal of Optometry. 1 (1): 3—4. doi:10.3921/joptom.2008.3. 
• Lovell, Julia (2006). The Great Wall : China against the world 1000 BC – AD 2000. Sydney: Picador Pan Macmillan. ISBN 978-0-330-42241-3. 
• Rojas, Carlos (2010). The Great Wall : a cultural history. Cambridge, Mass: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-04787-7. 
• Slavicek, Louise Chipley; Mitchell, George J.; Matray, James I. (2005). The Great Wall of China. Infobase Publishing. str. 35. ISBN 978-0-7910-8019-1. 
• Szabó, József; Dávid, Lóránt; Loczy, Denes, ur. (2010). Anthropogenic Geomorphology: A Guide to Man-made Landforms. Springer. ISBN 978-90-481-3057-3. 
• Turnbull, Stephen R (2007). The Great Wall of China 221 BC–AD 1644. Osprey Publishing. ISBN 978-1-84603-004-8. 
• Waldron, Arthur (1983). „The Problem of The Great Wall of China”. Harvard Journal of Asiatic Studies. Harvard-Yenching Institute. 43 (2): 643—63. JSTOR 2719110. 
• Waldron, Arthur (1988). „The Great Wall Myth: Its Origins and Role in Modern China”. The Yale Journal of Criticism. Johns Hopkins University Press. 2 (1): 67—104. 
• Waldron, Arthur (1990). The Great Wall of China : from history to myth. Cambridge England New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-42707-4. 
• Yule, Sir Henry, ur. (1866). Cathay and the way thither: being a collection of medieval notices of China. Issues 36–37 of Works issued by the Hakluyt Society. Printed for the Hakluyt society. 
• Arnold, H.J.P, "The Great Wall: Is It or Isn't It?" Astronomy Now, 1995.
• Beckwith, Christopher I. (2009). Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-13589-2. 
• Luo, Zewen; Baker, David, ur. (1981). The Great Wall. Maidenhead: McGraw-Hill Book Company (UK). ISBN 978-0-07-070745-0. 
• Man, John (2008). The Great Wall. London: Bantam Press. 335pages. ISBN 978-0-593-05574-8. 
• Michaud, Roland and Sabrina (photographers), & Michel Jan. The Great Wall of China. Abbeville Press. 2001. ISBN 978-0-7892-0736-4. 
• Schafer, Edward H. (1985). The Golden Peaches of Samarkand. Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-05462-2. 
• Yamashita, Michael; Lindesay, William (2007). The Great Wall – From Beginning to End. New York: Sterling. 160pages. ISBN 978-1-4027-3160-0. 

Spoljašnje veze

• Pronađeni do sada neotkriveni delovi Kineskog zida („Blic“, 27. februar 2012)
• International Friends of the Great Wall Архивирано на сајту Wayback Machine (17. фебруар 2009)
• UNESCO World Heritage Centre profile
• Enthusiast/scholar website
• Great Wall of China on In Our Time at the BBC. (listen now)
• Photoset of lesser visited areas of the Great Wall