Kovački muzej u Kropi

Kovački muzej
Kovački muzej
	Kovački muzej,Kropa,Slovenija
Opšte informacije
Mesto	Kropa
Opština	Radovljica
Država	Slovenija

Kovački muzej u Kropi nalazi se u mestu Kropa (opštini Radovljica), u severo-zapadnom delu Slovenije. Prikazuje tehnički i istorijski razvoj prerade gvožđa, ali i ekonomske, socijalne i kulturne uslove u Kropi i susednim naseljima od 15. do 19. veka.^[1]

Istorija

U Gorenjskom kraju su se naselja gvožđara počela razvijati u 14. veku na područjima koja su bogata gvozdenom rudom limonit. Najznačajnija rudna ležišta bila su u podnožju Julijskih Alpa, u predelima alpskih visoravni (Jelovica, Mežaklja, Pokljuka), gde se nalazila ruda gvožđa u crvenoj glini u pukotinama stena i krških provalija. Naselja gvožđara u dolinama nastala su u vreme kada se znanje o upotrebi hidroenergije širilo, pa su prvobitne seljačke šumske železare počele da se sele iz rudnih ležišta u šumama alpskih visoravni u doline bliže vodotocima. Iz tog vremena, u blizini Krope nalaze se ostaci slovenačkog tehničkog spomenika Slovenačka peć iz 14. veka, najstarije sačuvane topionice u Sloveniji i jugoistočnoj Evropi. U 15. veku su u Kropi podignute dve peći (Donja i Gornja topionica). To je ujedno bilo i vreme formiranja većeg kovačkog naselja sa arhitekturom tipičnom za gorenjsku regiju. Kovanje gvožđa je dostiglo vrhunac u 18. i 19. veku, kada su radile dve livnice, i 19 kovačnica klinova, a bilo je zaposleno 1000 ljudi. Krajem 19. veka industrijalizacija je pretvorila livnicu u industrijsku zadrugu (1893), koja je kasnije u 20. veku postala fabrika vijaka Plamen.

Na kućama su sačuvani brojni klesani detalji zelenog vulkanskog kamena (radionica klesanja kamena porodice Kocijančič) koji su bili karakteristični za bogatiju seljačku i buržoasku arhitekturu u Gorenjskom. Mnogi elementi od kovanog gvožđa na kućama i javnim objektima svedoče o poreklu mesta i o nastavku kovačke tradicije i danas.

Kropa je jedno od najvažnijih slovenačkih istorijskih lokaliteta po urbanim karakteristikama i tehničkim, kulturnim i istorijskim spomenicima. Godine 1952, Kropa je proglašena spomenikom kulture kao prvo mesto u Sloveniji. ^[2] ^[3]

Kovački muzej je otvoren 1952. godine kao prvi tehnički muzej u Sloveniji. Od 1963. deluje u okviru Muzeja opštine Radovljica. 1974. godine je postao bogatiji za 42 umetnički iskovana dela majstora Jožea Bertoncelja (1901-1976), izložena u posebnoj sobi u okviru muzeja.^[4]

Klinarova kuća

Muzej je smešten u centralnom delu starog trga, u kući Klinar (Klinarjeva kuća), koja je tipična za kuće majstora kovača sa kraja 18. veka. Prvi sprat, koji je nekada služio kao stan porodice majstora, sačuvao je svoju tipičnu centralnu sobu sa očuvanim baroknim, drvetom obloženim plafonom sa tri slike sa uljem. U prizemlju je suvenirnica i soba za projekcije, dok su eksponati muzeja na prvom i drugom spratu.

Zbirke muzeja

Istorija kovanja gvožđa prikazana je modelima koji prikazuju Kropu u 19. veku, rad livnica, kovačke mehove na vodu i Vigenjc – tipičnu livnicu za proizvodnju klinova. Glavni proizvod lokalnih kovača bili su klinovi. U muzeju se nalazi soba posvećena njima gde se mogu videti 94 različita oblika i veličine klinova, od najmanjih, koji se koriste za obuću, do najvećih, dužine 70 cm, koji su korišćeni pri izgradnjama brana. Prikazani su i primerci specijalnih obućarskih klinova za izradu planinarske obuće koji su ručno kovani u Kropi do sredine pedesetih godina 20. veka.

Etnološka soba prikazuje život kovača iz Krope, kao i njihov suživot sa majstorima iz livnica.

Sala za projekcije prikazuje dva slovenačka filma Milke i Metoda Badjura, iz 1950-tih, jedan o kovačima iz Krope, a drugi prikazuje običaj pevanja koralista. U filmovima učestvuju kao glumci brojni stanovnici Krope.^[5]

Prvi direktor tehničkog muzeja Slovenije, Franjo Baš, trudio se da sačuva tehnički baštinu „in situ“.^[1]