Kosančićev venac

Kosančićev venac
Kosančićev venac;
	Kosančićev venac
Administrativni podaci
Grad	Beograd
Opština	Stari Grad
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 49′ 03″ S; 20° 27′ 05″ I / 44.817391° S; 20.451355° I
	Kosančićev venac Kosančićev venac na karti Grada Beograda

Kosančićev venac predstavlja naseljeno područje koje gleda na reku Savu, i prostire se od Kalemegdanske tvrđave do Brankovog mosta.

Istorija uredi

Kosančićev venac predstavlja područje najstarijeg kompaktnog naselja u Beogradu sa sačuvanim starim rasterom spontano nastalih ulica, starim uličnim zastorom, drvoredima i ambijentom sa velikim brojem starih kuća i javnih građevina koje dokumentuju istorijski razvoj ovog dela Beograda od prve polovine 18. veka kada je izvršena rekonstrukcija nasleđenog kasnosrednjevekovnog naselja do današnjih dana. U okvire Kosančićevog venca spadaju istorijska mesta sa nalazima naselja i nekropole rimskog Singidunuma, kao i prva predgrađa izvan nekadašnjih okvira grada.

Područje Kosančićevog venca uklapa se u užu zonu civilnog naselja antičkog Singidunuma. O njegovom izgledu može se suditi samo na osnovu oskudnih arheoloških nalaza s obzirom na to da se oni nalaze ispod današnjih objekata. Ovaj deo naselja nalazio se ispod gradskog foruma (na prostoru današnje Narodne banke) na kome se nalazio Jupiterov hram o čijem postojanju svedoče nalazi žrtvenika. Ispod Foruma, na mestu stare Bogoslovije, nalazile su se javne gradske terme.^[1] Tokom arheoloških istraživanja ostataka Narodne biblioteke pronađeni su ostaci mozaika.

Najstarije građevine do danas sačuvane potiču iz perioda između Drugog srpskog ustanka 1815. i predaje ključeva Beograda knezu Mihailu 1867. Sačuvano je malo objekata. Najznačajnije su one koje su imale državno-administrativni i verski karakter — Saborna crkva i Konak kneginje Ljubice. Saborna crkva podignuta je četrdesetih godina prošlog veka kao jednobrodna klasicistička građevina sa baroknim zvonikom. Konak kneginje Ljubice nastao je 1829-30. godine pod uticajem balkanske tradicije i savremenih evropskih stilova.^[2]

Da bi bili bliži Sabornoj crkvi, i kao kontrateg Turskom utvrđenju na obali Dunava, Srbi su izgradili i razvijali naselje. Već do polovine 19. veka nastali su svi značajni javni objekti. Njihova izgradnja uslovila je i brži razvoj stambenog naselja u neposrednoj blizini. Na žalost iz tog perioda procvata graditeljstva ostalo je sačuvano samo nekoliko kuća, s obzirom da su stambene zgrade zidane od trošnih materijala. Iz tog perioda su objekti u Ulici Kosančićev venac 18, Fruškogorskoj 10, prizemlje Zadarske 5, Karađorđevoj 29 i 35.

Ipak, Kosančićev venac je postao organizovanije naselje tek nekoliko decenija kasnije, pošto su Turci napustili Beograd. Najuže povezan sa Knez Mihailovom ulicom, Obilićevim vencem i Beogradskom Tvrđavom, na Kosančićevom vencu su, u početku, kuće podizane bliže Sabornoj crkvi, a zatim je naselje krenulo da se širi. U devetnaestom veku, Kosančićev venac, sa ulicom Kralja Petra u kojoj su se nalazile glavne ustanove tadašnje nove srpske države, je bio društveni, kulturni i trgovinski centar Beograda.

Iako sad stoji samo kao svedočanstvo starih vremena, kod Beograđana nikada nije izgubio na popularnosti.

Arhitektura uredi

Kafana „?“

Ulica i deo grada oko nje je nazvana po srpskom heroju Ivanu Kosančiću. Prema legendi, on je poginuo na Boju na Kosovu 1389. godine. Danas, u ulici koja je nazvana po njemu stoji i njegova bista, koju je napravio srpski skulptor Petar Ubavkić.

Jedan broj građevina zidanih u duhu balkanske arhitekture sačuvao se do danas- Kafana „?“, dok su neke potpuno transformisane ili urušene — niz kuća porodice Žujović u Karađorđevoj ulici. Najveći broj kuća koje čine Kosančićev venac izgrađene su ili krajem 19. veka ili posle Prvog svetskog rata. Od sedamdesetih godina počinje i intenzivnija izgradnja stambenih kuća, uglavnom prizemnih, ređe spratnih, koje su se, delimično, očuvale do danas i koje daju karakterističan izgled Kosančićevom vencu.^[3] Zgrade su jednoporodične, solidno građene. Oblikovane su u akademskom stilu uz primenu veoma skromnih elemenata dekorativne plastike. Sociološki, one odslikavaju shvatanja tek formirane buržoazije.^[4] Tokom dve decenije (od 1918. do 1941. godine), na savskom delu nekadašnje Varoši podignute su desetine novih građevina sa javnim funkcijama. U granicama današnjeg Kosančićevog venca bitne promene su se zbile u najužem središtu oko Saborne crkve. Na položaju stare Mitropolije podignuta je Patrijaršija, a Bogoslovija i susedne zgrade su uklonjene da bi se na njihovim mestima izgradila Ambasada Francuske okružena vrtom i visokim zidovima. Na dominantnom položaju gde se teren strmo spušta prema reci podignuta je glomazna poslovna zgrada (nekada Finansijska direkcija, danas Rektorat univerziteta umetnosti). Pojedini blokovi stambenih zgrada, među kojima je bilo vrlo starih kuća okruženih baštama porušeni su da bi se podigle stambene višespratnice za najam. Iza nekadašnje Varoš kapije prema Zadarskoj ulici i Kosančićevom vencu iznikle su masivne višespratnice, koje su se nametnule ambijentu sa nižim zgradama i malim parcelama. Slična zgrada podignuta je preko puta Saborne crkve, na mestu gde se nalazila Ičkova kuća, pored kafane „?“.

Konak kneginje Ljubice

Na Kosančićevom vencu sačuvani su vredni primerci tradicionalne balkanske arhitekture: Konak kneginje Ljubice, kafana „?“, stambene zgrade koje predstavljaju prelazne tipove od tradicionalne ka evropskoj arhitekturi – Fruškogorska 10, Kosančićev venac 18, objekti gradske arhitekture evropskih stilova 19. veka – Saborna crkva, Kosančićev venac 7-15, Kuća Dimitrija Krsmanovića, Kneza Sime Markovića 2, značajne građevine 20. veka – Osnovna škola kod Saborne crkve, Kuća Branislava Kojića, Zadarska 6, Zgrada Patrijaršije, Kralja Petra 5.^[5]

Jedan od simbola je takođe i mesto na kom se nalazila Narodna biblioteka Srbije, koja je uništena tokom bombardovanja Beograda 1941. godine. Dok je biblioteka gorela, uništena je kompletna pisana kultura Srbije. Planirano je da se na mestu zgrade Narodne biblioteke Srbije napravi Memorijalni centar koji će predstavljati centar kulturnog i trgovačkog života ne samo Kosančićevog venca, već i celog Beograda.^[6]^[7]

Ove kao i druge zgrade čine materijalna svedočanstva istorijskog razvoja Kosančićevog venca kao upravnog, crkvenog i kulturnog centra, kao i stambenog središta. Kosančićev venac je prvi razvijeni upravni, kulturni, duhovni i ekonomski centar Beograda i obnovljene srpske države. Iako nije sasvim kompaktna celina niti jedinstven po hronologiji nastanka, tipologiji ili stilskoj pripadnosti on predstavlja najstarije sačuvano gradsko tkivo na kom u kontinuitetu žive Srbi.

Galerija uredi

Ostaci stare Narodne biblioteke Srbije

Reference uredi

^ Kosančićev venac, Beograd, 1979
^ D. Đurić Zamolo, Graditelji Beograda 1815-1914, Beograd, 1980
^ S. Nedić, Urbanističko uređenje Beograda od 1886 do 1941, GGB XXIII, 1976
^ M. Ilić Agapova, Ilustrovana istorija Beograda, Beograd 1933
^ Dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda
^ „belgradian.com — kosancicev venac”. Arhivirano iz originala 14. 10. 2013. g. Pristupljeno 05. 04. 2012.
^ „Jat.com — Kosančićev venac u novom ruhu”. Arhivirano iz originala 17. 10. 2007. g. Pristupljeno 07. 04. 2012.

Spoljašnje veze uredi

[1] Kosančićev venac, Beograd, 1979

[2] D. Đurić Zamolo, Graditelji Beograda 1815-1914, Beograd, 1980

[3] S. Nedić, Urbanističko uređenje Beograda od 1886 do 1941, GGB XXIII, 1976

[4] M. Ilić Agapova, Ilustrovana istorija Beograda, Beograd 1933

[5] Dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda

[6] „belgradian.com — kosancicev venac”. Arhivirano iz originala 14. 10. 2013. g. Pristupljeno 05. 04. 2012.

[7] „Jat.com — Kosančićev venac u novom ruhu”. Arhivirano iz originala 17. 10. 2007. g. Pristupljeno 07. 04. 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]