Kočije

Kočije su najraniji primer prevoznog sredstva, korišćen i u miru i u ratu, kao glavno prevozno sredstvo. Prve kočije su napravljene u Mespotamiji otprilike 3000. p. n. e., a u Kini u drugom milenijumu p. n. e. Originalne kočije bile su brze, lake, i otvorenog tipa sa dva ili četiri točka. Obično su ih vukla dva ili četiri konja. Kola su bila niska sa polukružnim velikim štitom napred. Kočijama je upravljao kočijaš. Koristile su se u antičkim ratovima tokom bronzanog i gvozdenog doba, a bile su zaštićene štitovima koji su bili zakovani za kočije. Ovo vozilo je izgubilo značaj u ratovanju, ali se i dalje koristi za putovanje, paradu i trke.

Hetitske kočije

Turističke kočije na Krfu

Raniji tip kočija u Sumeru

Kočije u Aziji i Evropi, između 2000. p. n. e. i 500. p. n. e.

Kočije sa urskim barjakom iz 2500. p. n. e.

Kočije verovatno potiču iz Mesopotamije oko 3000. p. n. e. Najraniji crtež kočija se može naći na barjaku iz Ura u južnoj Mesopotamiji oko 2500. p. n. e. Ove kočije se mogu nazvati dvokolica sa duplim točkovima, kojy su vukli volovi ili magarci, pre uvođenja konja oko 2500. p. n. e. Mada je nekada kočijaš sa sobom vozio kopljanika, kao što su proto-kočije sa velikim čvrstim drvenim točkovima, one možda nisu korišćene u ratu, već su možda korišćeni za sahranu u povorci. Sumeri su imali takođe i kočije sa dva drvena točka, koje su vukla četiri magarca. Točak sa paocima se nije pojavio u Mesopotamiji sve do polovine 2000. p. n. e.

Evropa

Drevna Evropa

Istočna Evropa

Domestikacija konja bila je važan korak prema civilizaciji. Sve veća količina dokaza govori u prilog hipotezi da su konji bili pripitomljeni u Evroazijskim stepima (npr. Derievka u Ukrajini) već oko 4000-3500. p. n. e.

Izum točka koji se koristi u transportu najverovatnije se dogodio u Mesopotamiji ili Evroazijskim stepama. Dokazi o vozilima na točkovima pojavljuju se od sredine 4. milenijuma pne gotovo istovremeno na severnom Kavkazu (Majkopska kultura) i u centralnoj Evropi. Najranija vozila verovatno su bila volovska koli.

Starokorsunski kurgan u ruskom regionu Kuban sadrži grobnicu kola (ili ukop kola) Majkopske kulture (koja je takođe imala konje). Dva čvrsta drvena točka iz ovog kurgana datirana su u drugu polovinu četvrtog milenijuma. Ubrzo nakon toga broj ovakvih sahrana u ovom regionu Severnog Kavkaza se umnožio.

Kao što piše Dejvid V. Antoni u svojoj knjizi Konj, točak i jezik, u Istočnoj Evropi je najraniji dobro datirani prikaz vozila na točkovima (kola sa dve osovine i četiri točka) prikazan na Bronočičkom loncu (oko 3500. p. n. e). To je glineni lonac iskopan u naselju kulture levkastih pehara u Vojvodstvo svetokriško u Poljskoj.

Najstarija pouzdano datirana kombinacija realne osovine i točkova u Istočnoj Evropi je Ljubljanski drveni točak (oko 3150. p. n. e.).

Kasniji razvoji u Evropi

• 
  Mozaik iz grobnice Kasta u Amfipolisu koji prikazuje otmicu Persefone od strane Plutona u 4. veku p. n. e.
• 
  Boginja Nika vozi kola s dva konja, prikaz sa Apulijske patere (poslužavnika), Velika Grčka, 4. vek pne
• 
  Povorka kočija na kasno geometrijskim amforama iz Atine (oko 720–700. p. n. e.).

Grčka

Delfijski kočijaš je bio posvećen bogu Apolonu u 474. p. n. e. od strane tiranina Đela u znak sećanja na pitijsku trkačku pobedu u Delfima.

Kasniji Grci iz prvog milenijuma p. n. e. imali su (još uvek ne veoma efektivne) konjičke odrede (prema nekim tvrdnjama ovi rani konjički vojnici su možda bili povod za razvoj kasnije, teško naoružane pešadije poznate kao hopliti), a stenoviti teren grčkog kopna bio je neprikladan za vozila na točkovima. Stoga, u istorijskoj Grčkoj kočije nikada nisu korištene u ratu. Bez obzira na to, kola su zadržala visok status i sećanja na njihovu eru prenošena su u epskoj poeziji. Linear B tablete iz Mikenskih palata beleže velike zalihe kola, ponekad sa specifičnim detaljima koliko je kola su bilo napravljeno ili ne (tj. uskladišteno u modularnom obliku). Kasnije su se vozila koristila u igrama i povorkama, posebno za trke na Olimpijskim i Panatenejskim igrama i drugim javnim festivalima u drevnoj Grčkoj, na hipodromima i na takmičenjima zvanim agon. Ona su takođe korišćena u ceremonijalnim funkcijama, kao kad je paranimf, ili mladoženjin prijatelj, išao sa mladoženjom kolima da dovede mladu kući.

Herodot (Histories, 5. 9) izveštava da su se kočije široko koristile u pontsko-kaspijskim stepama od strane Sigina.

Grčke kočije su pravljene da ih vuku dva konja pričvršćena za središnju rudu. Ako bi bila dodata još dva konja, oni su postavljani sa svake strane glavnog para, kao što se može videti na dve nagradne vaze u Britanskom muzeju sa Panatenajskih igara u Atini u Grčkoj. Pri tom je vozač sedeo sa stopalima položenim na dasci, obešenoj dole kraj nogu konja. Samo vozilo se sastojalo od sedišta koje se naslanjalo na osovinu, sa prečagom sa svake strane koja štiti vozača od točkova. Postoje indikacije da je grčkim kočijama nedostajao bilo koji drugi dodatak za konje, što je otežavalo skretanje.

Literatura

• Fowler, Chris; Harding, Jan; Hofmann, Daniela (26. 3. 2015). The Oxford Handbook of Neolithic Europe. Oxford: Oxford University Press. str. 113—. ISBN 978-0-19-166688-9. 
• Anthony, David W. (26. 7. 2010). The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World. Princeton University Press. str. 461—. ISBN 978-1-4008-3110-4. 

• Anthony, David W. The Horse, The Wheel and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World Princeton: Princeton University Press). 2007. ISBN 9780691058870..
• Chamberlin, J. Edward. Horse: How the horse has shaped civilizations. N.Y.: United Tribes Media Inc.). 2006. ISBN 978-0-9742405-9-6..
• Cotterell, Arthur. Chariot: From chariot to tank, the astounding rise and fall of the world's first war machine. Woodstock & New York: The Overlook Press). 2005. ISBN 978-1-58567-667-5..
• Crouwel, Joost H. Chariots and other means of land transport in Bronze Age Greece (Allard Pierson Series, 3). Amsterdam: Allard Pierson Museum). 1981. ISBN 978-90-71211-03-4..
• Crouwel, Joost H. Chariots and other wheeled vehicles in Iron Age Greece (Allard Pierson Series, 9). Amsterdam: Allard Pierson Museum:). 1993. ISBN 978-90-71211-21-8..
• Drews, Robert. The coming of the Greeks: Indo-European conquests in the Aegean and the Near East. Princeton: Princeton University Press, 1988 (hardcover. ISBN 978-0-691-03592-5.); 1989 (paperback. ISBN 978-0-691-02951-1.).
• Drews, Robert. The end of the Bronze Age: Changes in warfare and the catastrophe ca. 1200 B.C. Princeton: Princeton University Press, 1993 (hardcover. ISBN 978-0-691-04811-6.); 1995 (paperback. ISBN 978-0-691-02591-9.).
• Drews, Robert. Early riders: The beginnings of mounted warfare in Asia and Europe. N.Y.: Routledge. 2004. ISBN 978-0-415-32624-7..
• Fields, Nic; Brian Delf (illustrator). Bronze Age War Chariots (New Vanguard). Oxford; New York: Osprey Publishing. 2006. ISBN 978-1841769448..
• Greenhalg, P A L. Early Greek warfare; horsemen and chariots in the Homeric and Archaic Ages. Cambridge University Press. 1973. ISBN 9780521200561..
• Kulkarni, Raghunatha Purushottama. Visvakarmiya Rathalaksanam: Study of Ancient Indian Chariots: with a historical note, references, Sanskrit text, and translation in English. Delhi: Kanishka Publishing House). 1994. ISBN 978-8173-91004-3.
• Lee-Stecum, Parshia (октобар 2006). „Dangerous Reputations: Charioteers and Magic in Fourth-Century Rome”. Greece & Rome. 53 (2): 224—234. ISSN 0017-3835. doi:10.1017/S0017383506000295. 
• Littauer, Mary A.; Crouwel, Joost H. Chariots and related equipment from the tomb of Tutankhamun (Tutankhamun's Tomb Series, 8). Oxford: The Griffith Institute). 1985. ISBN 978-0-900416-39-2..
• Littauer, Mary A.; Crouwel, Joost H.; Raulwing, Peter (Editor). Selected writings on chariots and other early vehicles, riding and harness (Culture and history of the ancient Near East, 6). Leiden: Brill Academic Publishers). 2002. ISBN 978-90-04-11799-0..
• Moorey, P.R.S. "The Emergence of the Light, Horse-Drawn Chariot in the Near-East c. 2000–1500 B.C.", World Archaeology, Vol. 18, No. 2. (1986), pp. 196–215.
• Piggot, Stuart. The earliest wheeled transport from the Atlantic Coast to the Caspian Sea. Ithaca, New York: Cornell University Press). 1983. ISBN 978-0-8014-1604-0..
• Piggot, Stuart. Wagon, chariot and carriage: Symbol and status in the history of transport. London: Thames & Hudson). 1992. ISBN 978-0-500-25114-0..
• Pogrebova M. The emergence of chariots and riding in the South Caucasus in Oxford Journal of Archaeology, Volume 22, Number 4, November 2003, pp. 397–409.
• Raulwing, Peter. Horses, Chariots and Indo-Europeans: Foundations and Methods of Chariotry Research from the Viewpoint of Comparative Indo-European Linguistics. Budapest: Archaeolingua). 2000. ISBN 9789638046260..
• Sandor, Bela I. The rise and decline of the Tutankhamun-class chariot in Oxford Journal of Archaeology, Volume 23, Number 2, May 2004, pp. 153–175.
• Sandor, Bela I. Tutankhamun's chariots: Secret treasures of engineering mechanics in Fatigue & Fracture of Engineering Materials & Structures, Volume 27, Number 7, July 2004, pp. 637–646.
• Sparreboom M. Chariots in the Veda (Memoirs of the Kern Institute, Leiden, 3). Leiden: Brill Academic Publishers). 1985. ISBN 978-90-04-07590-0..
• Wilford, John Noble (22. 2. 1994). „Remaking the Wheel: Evolution of the Chariot”. The New York Times. The New York Times Company. Pristupljeno 29. 7. 2015. 

Spoljašnje veze

• „Chariot”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 5 (11 izd.). 1911. 
• Sumerian war chariots reconstructed. Photographic restoration of three of the chariots on the Standard of Ur.
• Sumerian war chariots deconstructed. What did a Sumerian war chariot really look like?
• "The Horse, the Wheel and Language, How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes shaped the Modern World", David W Anthony, 2007
• Ancient Egyptian chariots: history, design, use. Ancient Egypt: an introduction to its history and culture.
• Chariot Usage in Greek Dark Age Warfare, by Carolyn Nicole Conter: Title page for Electronic Theses and Dissertations ETD etd-11152003-164515. Florida State University ETD Collection.
• Chariots in Greece. Hellenica – Michael Lahanas.
• Kamat Research Database – Prehistoric Carts. Varieties of Carts and Chariots in prehistoric cave shelter paintings found in Central India. Kamat's Potpourri – The History, Mystery, and Diversity of India.
• Ludi circenses (longer version). SocietasViaRomana.net.