Kraljevina Srbija (1718—1739)

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Kraljevina Srbija (višeznačna odrednica).

Kraljevina Srbija je naziv za pokrajinu Habzburške monarhije koja je postojala u centralnim delovima današnje Republike Srbije između 1718. i 1739. godine.

Kraljevina Srbija
1718.—1739. (21 god.)
Zastava Grb
Kraljevina Srbija
Glavni grad	Beograd
Regija	Balkan
Zemlja	Habzburška monarhija
Površina	oko 30.000 km2
Stanovništvo	27.000
Događaji
Status	bivša pokrajina
Vladavina
• Oblik	monarhija
Kralj
•	Karlo VI
Istorija
• Uspostavljeno	1718.
• Požarevački mir	21. jul 1718.
• Austrijsko-turski rat	1737–39.
• Beogradski mir	18. septembar 1739.
• Ukinuto	1739. (21 god.)
Prethodnik Sledbenik Smederevski sandžak (Osmansko carstvo) Srpska despotovina Smederevski sandžak (Osmansko carstvo) Kočina krajina

Grb Tribalije, odnosno habzburške Kraljevine Srbije u Donjem gradu Beogradske tvrđave. U centralnom polju nalazi se probodena veprova glava, koja će se kasnije naći na grbovima i zastavama iz Prvog srpskog ustanka.

Naziv

Austrijski službeni dokumenti toga vremena ovu teritoriju nazivaju Kraljevina Srbija, a austrijski car za sebe uzima titulu kralja. Upravnik oblasti imao je titulu guvernera, a uprava oblasti je nazvana Vojna Komandatura Kraljevine Srbije (nem. Militärkommandatur des Königreichs Serbien) (odnosno Servien po ondašnjem izgovoru).

Habzburško osvajanje

Krajem 17. veka, Habzburška monarhija je isterala Osmanlije iz većeg dela Panonske nizije (uključujući Bačku i severozapadni Srem), a granice uspostavljene 1699. godine ostavljaju u sastavu Turske carevine Banat i jugoistočni Srem.

Kada je srpska etnička teritorija, 1716–1718, od Dalmacije, preko Bosne i Hercegovine do Beograda i Podunavlja opet postala poprište novog austrijsko-turskog rata, koji je vodio princ Eugen Savojski, Srbi su učestvovali u borbi na strani Austrije. Osmansko carstvo je tada, tzv. Požarevačkim mirom izgubilo sve teritorije u Podunavlju (Banat i deo Srema), severne delove današnje centralne Srbije i severnu Bosnu, delove Dalmacije, Malu Vlašku i Peloponez. Po odredbama Požarevačkog mira 1718. godine Habzburška monarhija je (između ostalog) od Osmanskog carstva dobila i Beograd sa severnim delovima današnje centralne Srbije.

Uprava

U „Kraljevini“ Srbiji je 1717–20. privremena vojna uprava na čelu sa grofom Odvijerom, a od 1720. godine građanska uprava — Administracija Srbije (ili Beogradska administracija), koja je bila lično carevo vlasništvo. Na čelu administracije (zvanična titula je „predsednik administracije“ a nezvanična „guverner“) je feldmaršal Karl Aleksandar, vojvoda od Virtemberga sa po 2 savetnika (građanin + vojnik) za administrativnu i za sudsku vlast. Od 1733–36. guverner Srbije je general Maruli a od 1736. feldmaršal de Valis (obojica grofovi). Administrativna i sudska vlast bile su u vojnim, a finansijska u komorskim rukama. Vojna vlast je bila potčinjena Dvorskom ratnom veću a komorska — Dvorskom komorskom veću. Administracija Srbije dosta je zavisila od odobrenja koja su slata iz ovih veća, ali im je ponekad neke odluke i samo stavljala do znanja.

Područje današnje istočne Srbije, koje je 1718. godine takođe došlo pod austrijsku upravu, nije uključeno u sastav Kraljevine Srbije, već stoji pod administrativnom upravom Temišvara tj. Tamiškog Banata.

Administrativna podela

Zemlja je podeljena na 15 distrikata (okruga, provizorata) kojom upravlja 11 provizora (s tim što pojedini prvizori upravljaju sa po dva distrikta), koji se dele na knežine, a ove na sela. Distriktom upravlja provizor uz pomoć išpana — župana (kao prvog pomoćnika i zamenika) i 2-3 ibrajtera, knežinama oborknezovi a selima knezovi. Provizor vrši administrativnu, sudsku, policijsku i finansijsku vlast. Oborknezovi i knezovi su zadržani iz turskih vremena dok su ostali novodovedeni činovnici koji dobijaju plate iz državne blagajne. 1/3 sela u Srbiji je pusto. Dažbine se plaćaju komori (glavna — porez na zemljište), pošto je u Srbiji jedini feudalac država. Osim „komorskih“ postoje i „hajdučka“ sela.

Beograd je zaseban: ima nemačku i srpsku opštinu. Srbi imaju svoj zbor uglednih ljudi i opštinski odbor sa knezom/birovom koji je i sudija.

Oružane snage

Sedište vojske je u Beogradu gde su smešteni grenadiri i pešadija. Još 3 konjičke divizije raspoređene su po Šapcu, Valjevu, Rudniku i Jagodini. Pored toga postoji i srpska milicija koja je organizovana u kapetanate (15) po selima (nisu spojena u teritorijalnu celinu) i kojoj je na čelu oberkapetan Vuk Isaković. „Hajdučka“ sela nalaze se uglavnom uz granicu i ima ih različiti broj po distriktima (od 2 do 15). Uživaju određene povlastice, a treba da čuvaju granicu, putnike i skoroteče.

Kraj habzburške uprave

Novim ratom i tzv. Beogradskim mirom (1739. godine) Osmansko carstvo je uspelo da povrati deo teritorija što je prethodnim izgubila, uključujući sve teritorije južno od Dunava i Save, kao i Malu Vlašku. Mesno srpsko stanovništvo opet je pogodilo ratno razaranje, progoni i odmazde.

Poslednji austrijsko-turski rat bio je tzv. Dubički rat (1788—1791), u kome je opet Austrija pozivala Hrišćane u Bosni da se dignu na ustanak. Nakon njega novih austrijsko-turskih sukoba više nije bilo sve do dvadesetog veka i propasti obe carevine.

Vidi još

• Istorija Srbije
• Beogradsko-karlovačka mitropolija
• Najpergov popis iz 1718.
• Nemački Beograd u 18. veku
• Srpska gornja varoš u Beogradu (1718—1739)
• Barokni Beograd

Literatura

• Veselinović, Rajko (1986). „Srbija pod austrijskom vlašću 1718-1739”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 106—162. 
• Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Ugarskoj i Slavoniji od Požarevačkog mira do austro-turskog rata 1737-1739”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 163—175. 
• Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Hrvatskoj od austro-turskog rata 1716-1718. do rata 1737-1739”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 176—191. 
• Garić-Petrović, Gordana (2013). „Mitropolitski namesnici i pridvorni služitelji u Servijskoj eparhiji (1718-1739)” (PDF). Naša prošlost. 14: 87—101. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 02. 2019. g. Pristupljeno 23. 02. 2019. 
• Grujić, Radoslav (1914). Prilozi za istoriju Srbije u doba austrijske okupacije (1718-1739). Beograd: Državna štamparija Kraljevine Srbije. 
• Đorđević, Miloš (2013). Kraljevstvo Srbija 1720—1739. Niš: Filozofski fakultet Univerziteta u Nišu. 
• Krivošejev, Vladimir (1996). „Valjevska kompanija srpske narodne milicije od 1720. do 1728. godine” (PDF). Glasnik Istorijskog arhiva u Valjevu. 30: 48—65. 
• Olga Zirojević, Srbija pod turskom vlašću 1459-1804, Beograd, 2007.
• Ingrao, Charles; Samardžić, Nikola; Pešalj, Jovan, ur. (2011). The Peace of Passarowitz, 1718. West Lafayette: Purdue University Press. 
• Popović, Dušan J. (1935). Beograd pre 200 godina. Beograd. 
• Popović, Dušan J. (1950). Srbija i Beograd od Požarevačkog do Beogradskog mira (1718-1739). Beograd: Srpska književna zadruga. 
• Popović, Dušan J. (1964). Beograd kroz vekove. Beograd: Turistička štampa. 
• Samardžić, Radovan (1986). „Srbi u Turskom carstvu 1718-1737”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 89—105. 
• Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium. 
• Forišković, Aleksandar (1986). „Politički, pravni i društveni odnosi kod Srba u Habsburškoj Monarhiji”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 233—305. 
• Denis Šehić — Demir Šehić, Istorijski atlas Sveta, Beograd, 2007.

Spoljašnje veze

• Projekat Rastko: Vladimir Ćorović, Istorija srpskog naroda, Banja Luka-Beograd, 1997.
• Mapa
• Mapa
• Mapa
• Mapa
• Mapa
• Vizuelna kultura Srbije pod austrijskom vlašću (1718-1739), doktorska disertacija (2016)
• Kraljevstvo Srbija (1720-1739), doktorska disertacija (2013)