Kraljevstvo Judeja

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Judeja (višeznačna odrednica).

Kraljevstvo Juda (heb. מַמלְכת יְהוּדָהמַמְלֶכֶת יְהוּדָה, moderni: Mamlekhet Yehuda, tiberijski: Mamléḵeṯ Yəhûḏā) bilo je ime za kraljevstvo što su tvorila plemena: Juda, Šimun i Benjamin, a nastalo je nakon podele Kraljevstva Izrael na Severno i Južno kraljevstvo. Kraljevstvo Juda bilo je smešteno na jugu, dok je prestonica grad Jerusalim.

Kraljevstvo Judeja
Izrael i Judeja oko 830. godine p. n. e.
Geografija
Kontinent		Azija
Regija		Palestina
Glavni grad		Hebron, Jerusalim
Društvo
Službeni jezik		hebrejski
Religija		judaizam
Politika
Oblik države		monarhija
— Kralj
Istorija
Istorijsko doba		antika
— Osnivanje		930. p. n. e.
— Ukidanje		586. p. n. e.
Zemlje prethodnice i naslednice
Prethodnice:		Naslednice:
	Kraljevstvo Izrael (ujedinjeno)	Novovavilonsko carstvo

Biblijski izveštaj

Prema biblijskom izveštaju, predstavlja nastavak Davidovog i Solomonovog kraljevstva, a prvi je kralj bio Solomonov sin Rovoam. U početku su kraljevi Kraljevstva Jude nastojali proširiti svoju vlast i na sever, a onda su, skupa sa severnim Kraljevstvom Izrael nastojali odbraniti svoja područja od Arama.

Održalo se kao nezavisno kraljevstvo, ili u poluvazalskom odnosu čas prema Egiptu, čas prema Asiriji, čas prema Vaviloniji sve do 587. p. n. e., kada je konačno palo pod vlast Vavilonije u vreme vavilonskog kralja Navukodonosora. Poslednji kralj Jude bio je Sedekija, koji je odveden u Vavilon.

Najveći procvat ovo je kraljevstvo doživelo u doba kraljeva Jezekije (716.-687. p. n. e.) i Josije (640.-609. p. n. e.), koji su uspeli centralizovati državnu vlast, obilno se pritom služeći i centralizovanim kultom u Jerusalimu. Nakon pada Severnog kraljevstva pod asirsku vlast (721. p. n. e.), kralj Jezekija širi svoja područja prema severu.

Pisani izvori i arheologija

Početkom Kraljevstva Jude, egipatski faraon Šošenk I (945.-925. p. n. e.) provaljuje u ovo područje i pljačka Hram, a u Megidu će ostaviti svoju stelu (spomenik s natpisom) u kojem opisuje svoj pohod.

Istovremeno postoje aramejski izvori o kraljevima u Damasku. Naročito je značajan Hazael (nakon 850. p. n. e.) koji je bio u sukobu s oba jevrejska kraljevstva. O tome govori stela iz Tel Dana iz toga doba.

Sukobi s Asircima

Jedno od poznatih pisama branitelja iz Lakiša. Pisala su se na krhotinama keramike. Na dramatičan način upozoravaju da se više ne vide signali susednih gradova i traže pomoć iz Jerusalima. Nisu ih stigli poslati.

Asirci su sredinom 8. veka p. n. e. iskoristili slabost Arama i egipatske unutrašnje borbe, i osvajili široka područja Bliskog istoka i postaju stvarna opasnost i za Južno kraljevstvo, naročito u doba asirskoga kralja Sargona II (kraj 8. st. p. n. e.). Sargon je 711. p. n. e. osvojio grad Ašdod, a njegov naslednik Senaherib (oko 704.-681. p. n. e.) judejskom kralju Jezekiji je oduzeo 46 gradova i nametnuo mu plaćanje danka. Na povratku iz Arabije osvajio je i značajan utvrđeni grad Lakiš u srcu Judeje, o čemu postoje zapisi jevrejskih branilaca, kao i reljef u Ninivi, asirskoj prestonici, koji prikazuje osvajanje grada, ali bez navedenog datuma.

Natpis iz Ezekielova tunela. Jerusalim, početak 7. st. p. n. e.)

U takvoj situaciji Jezekija radio na utvrđivanju grada: podigao je nove zidine i proveo podzemni tunel kojim je vodu s izvora Gihon doveo unutar gradskih zidina, a zatvorio pristup vodi eventualnim osvajačima. U tom je tunelu nađen uklesan natpis iz toga doba, koji opisuje kako su radnici počeli kopati prolaz s obe strane da bi se na kraju sreli u sredini.

Zapisi asirskoga kralja Asarhadona (680.-669. p. n. e.) spominju da je primao danak od zapadnih kraljeva, među kojima i od judejskoga kralja Manašea (oko 687.-642. p. n. e.). Isti se judejski kralj nalazi i u popisu vladara koji plaćaju danak Asurbanipalu (oko 669.-630. p. n. e.). Sačuvana je Asurbanipalova biblioteka u Ninivi.

Vavilonska opasnost

Od 625. p. n. e. raste moć Neovavilonskog carstva, a Navukodonosor II je već kao prestolonaslednik pobedio faraona Neha i osvojio Asiriju, a potom i Siriju. Krajem 7. st. p. n. e. osvajio je i Aškelon, dok od 597. p. n. e. opseo Jerusalim, nakon čega vladari Judeje postaju njegovi vazali. Nebuzaradinian, koji se u Bibliji spominje kao rušitelj jerusalimskog Hrama, ali i čitavoga grada (avgust 587.), u vavilonskom se popisu kraljevih službenika spominje na samom vrhu. Nekoliko hiljada Jevreja je odvedeno u vavilonsko ropstvo.

To je razaranje označilo i kraj Kraljevstva Jude.