Latenska kultura
Laten (nazvan po istoimenom arheološkom nalazištu franc. La Téne) je period mlađeg gvozdenog doba Evrope, koji je 1872. u stručnu literaturu uveo švedski arheolog Hildebrand. Istorijski period je naziv dobio po lokalitetu La Ten, na obali jezera Nešatel u Švajcarskoj, gde je otkriveno značajno keltsko naselje.
| Latenska kultura | |||
|---|---|---|---|
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | Evropa | ||
| Zemlja | Francuska | ||
| Glavni lokalitet | Laten | ||
| Društvo | |||
| Jezik | indoevropski | ||
| Religija | indoevropska | ||
| Društveno uređenje | složeno socijalno izdiferencirano društvo | ||
| Period | |||
| Istorijsko doba | gvozdeno doba | ||
| Nastanak | 5. vek p. n. e. | ||
| Prestanak | 1. vek p. n. e. | ||
| Prethodnici i naslednici | |||
| Prethodile su: | Nasledile su: | ||
| ← Halštatska kultura | Rimsko gvozdeno doba → | ||
| Portal Arheologija | |||
Rasprostiranje i periodizacija uredi
Latenska kultura se sa sigurnošću može pripisati Keltima. Njeno matično područje je severoistočna Francuska i jugozapadna Nemačka. Velika migracija Kelta zahvatila je gotovo čitavu Evropu (od Atlantika do Rusije).
Periodizacija uredi
- Laten A (u apsolutnim datumima od 500 do 400. godine p. n. e.)
- Laten B (u apsolutnim datumima od 400 do 300godine pne)
- Laten C (u apsolutnim datumima od 300 do 100. godine p. n. e.)
- Laten D (u apsolutnim datumima od 100 do početka naše ere)
O ovoj epohi veliki broj podataka nalazimo u radovim antičkih pisaca, tako da je možemo svrstati u protoistorijski period.
Materijalna kutura uredi
Za prvu fazu ove kulture tipični su »kneževski grobovi«, koji su koncentrisani oko reke Rajne. Od oružja se pojavljuju kratki mačevi, čija se metalna kanija završava dugmičastim ispupčenjem i krivi noževi. Kao prilozi se često javljaju i delovi konjske opreme i bojna kola sa dva točka. U drugoj fazi su nalazi skromniji, odnosno nedostaju bogati grobovi, a za ovu fazu su karakteristični ravni grobovi bez posebni konstrukcije. Mačevi se teško razlikuju od prethodne faze. U fazi C se javljaju mačevi sa zaobljenim vrhom, koji su nošeni na lancu iskovanom od bronze ili gvožđa, javlja se koplje sa širokim listom, gvozdeni bodež i mačevi sa antenama na balčaku, drveni štitovi sa gvozdenim imbom u sredini.
U fazi D preovlađuju dugi mačevi (tzv. antropoidni bodeži), javljaju se konični ili šiljati šlemovi od bronze ili gvožđa, mamuze.
Značajno je da se u ovom periodu prvi put javlja novac (u fazi C) u zapadnoj Evropi keltski, a u istočnoj su to najčešće keltske imitacije grčkog novca.
U ovoj kulturi preovlađuje skeletno sahranjivanje, jedino u užoj rajnskoj oblasti preovlađuje kremacija.
Nakit uredi
Nakit u prvoj fazi je bogato dekorisan, ukrašen ćilibarom ili koralima. Posebno se izdvajaju »certoza« fibule (nazvane po lokalitetu u Italiji)
U drugoj fazi se javljaju fibule sa slobodnom nogom, ukrašene koralima ili emajlom, zatim narukvice i grivne sa pečatnim krajevima ili u obliku zmijskih glava, javljaju se i bronzani torkvesi koji su karakteristični i u narednoj fazi.
U fazi C javljaju se staklene grivne.
U fazi D javljaju se fibule sa trapezoidnom stopom i metalne kopče za pojas, zatim prstenje i ogrlice sa staklenom pastom i zoomorfni amuleti.
Keramika uredi
Karakteristično je da se keramika radi na vitlu. Na početku perioda tipične su sive uglačane vaze, jednostavne dekoracije. U fazi C javljaju se slikane urne, dekorisane crvenim i belim zonama, sa linearnim ili biljnim motivima. U fazi D javlja se monumentalna plastika.
Vidi još uredi
Spoljašnje veze uredi
Literatura uredi
- J. Todorović, Kelti u jugoistočnoj Evropi, Dissertationes VII, Beograd, 1968
- T.G.E.Powel, The Celts, New York, 1958.
