Likovna kolonija Sićevo
Likovna kolonija „Sićevo“ (LKS) (engl. Art Colony Sićevo) najstarija je srpska i jugoslovenska umetnička kolonija, najstarija institucija te vrste na Balkanu, i neka vrsta istorije Srbije u 20. veku. Osnovana, 30. jula 1905. godine, u selu Sićevo, u živopisnoj Sićevačkoj klisuri, 16 km istočno od Niša, na inicijativu poznate srpske slikarke Nadežde Petrović, LKS baštini vredna umetnička dela poznatih umetnika, različitih stilskih opredeljenja. Zahvaljujući Nadeždinoj inicijativi, koju su svesrdno podržale njene kolege iz Slovenije i Hrvatske, kolonija je započela sa radom, koji sa prekidom od 59 godina i do danas traje.
| Naziv | |
|---|---|
| Osnovana: | |
| Obnovljena: | |
| Zemlja: | .svg){kind=small} .svg){kind=small} .svg){kind=small} .svg){kind=small}  |
| Umetnički direktor: | |
| Sedište: | |
| Adresa: | |
| Napomena: | |
Od 1991. godine, LKS je dobila međunarodni karakter, i postala poznata slikarskom svetu i van prostora Balkana, što je bilo od značaja da okupi imponzantan broj autora koji su bili impresionirani ambijentom samog sela Sićeva i pejzažima Sićevačke klisure u kojim su našli primarnu inspiraciju za svoje likovne kreacije, služeći se pri tome odabranim stazama vlastite likovne poetike u slikovnom ostvarenju svog doživljaja pejzaža.[1]
Kroz Sićevačku koloniju, za više od stodeset godina njenog postojanja prošlo je više od četristotine slikara iz svih krajeva nekadašnje Jugoslavije i inostranstva. Kolonija je otvorena za umetnike različitih generacija i estetskih opredeljenja. Zahvaljujući njoj formiran je impozantan likovni fond koji danas čini oko 796 dela (od 1970) značajne umetničke vrednosti.
Prvi saziv Kolonije u Sićevu 1905. godineUredi
Pre više od jednog veka (1905. godine) slikarka Nadežda Petrović, tokom svog boravka u inostranstvu, uz brojne poteškoće, uspela je da realizuje svoju ideju o Jugoslovenskoj umetničkoj koloniji u Srbiji i dovela svoje kolege iz minhenskih dana školovanja (Jakopovič, Grohar, Vesel, Jama) u tada mnogima nepoznato selo Sićevo i Sićevačku klisuru nadomak Niša, da slikaju u peneru, proučavaju srpske narodne običaje, razmenjuju mišljenja i iskustva.
Prema K. Ambroziću ideja o osnivanju Kolonije začeta je za vreme trajanja Prve jugoslovenske izložbe u Beogradu, septembra 1904. godine (u porodičnoj kući Nadežde Petrović,[2] gde su se mladi umetnici sastali), neposredno pre osnivanja društva Lada 1904.[3] Izložba je bila prilika da Nadežda ponovo sretne svoje prijatelje i kolege, slovenačke (Ivana Grohara, Ferda Vesela, Riharda Jakopiča, Matiju Jama), i hrvatske (Ivana Meštrovića i Emanuela Vidovića) i bugarskog slikara Nikolu Mihailova sa kojima se družila još za vreme studija u Minhenu, dok je boravila u ateljeu Antona Ažbea.
Međutim, najnovija istraživanja od strane Lj. Miljković ukazuju na činjenicu da se zamisao o osnivanju Sićevačke kololonije javila tri meseca kasnije (29. decembra 1904) u Sofiji kada su se još jedanput sastali srpski, bugarski, slovenački i hrvatski slikari, a povodom organizovanja Druge jugoslovenske izložbe.[4]
Ponudivši ovim i drugom slikarima razne oblik saradnje koji bi zadovoljio sve jugnoslovenske narode, Nadežda Petrović se svom snagom trudila da istakne vrednosti nacionalne umetnosti slovenskih naroda, kasnije ujedinjenih u Kraljevinu Jugoslaviju.[5]
| „ | Jednom pokrenuta ideja nije prestala da se razvija. Na osnovu sačuvanih pisama koja se čuvaju u arhivi Narodnog muzeja u Beogradu vidimo da su prijatelji i kolege u neformalnim kontaktima i dalje čuvali i razrađivali misao o budućem radu kolonije. O tome se svesrdno starala sama Nadežda, inače idejni tvorac okupljanja slikara južnoslovenskog porekla, nezavisno od država u kojima su živeli i stvarali. Zahvaljujući ličnom zalaganju u Ministarstvu kulture, Nadežda je obezbedila određena sredstva za prvi slikarski kontakt umetnika sa župskom okolinom i kršom Sićevačke i Jelašničke klisure. | ” |
Kolonija je počela sa radom 30. jula 1905. godine. U Sićevo je kao domaćin prva stigla Nadežda Petrović a sa njom i Ferdo Vesel. Potom su im se se pridružiti Rihard Jakopič, Ivan Grohar, Paško Vučetić, Ivan Meštrović i Emanuel Vidović. Nekoliko puta nakratko u koloniji je boravio i slikar Branko Popović, likovni kritičar i profesor istorije umetnosti na Tehničkom fakultetu u Beogradu.[3]
Nadežda Petrović je, prilikom osnivanja LKS, napisala koji treba da budu glavni ciljevi kolonije:
| „ | Da upoznavajući pokrajine jugoslovenske, plemena u njihovom životu i radu, njihov karakter, širi time vaspitni uticaj na narod, prikupljajući sve ono što je lepo, interesantno i originalno u narodu, da sa ovim upozna zapad sa nama i onim što je u nas. | ” |
Umetnike su sa velikom radoznalošću primili meštani Sićeva, koji su ih smestili u kućama domaćina u samom selu, osim Nadežde koja je odsela kod svoje prijateljice iz detinjstva Ljubice Nikolajević - Lovrić u njenom stanu u staroj sićevačkoj školi, danas sedištu Kolonije.[6]
Sačuvano je i svedočenje učiteljice iz Sićeva koja je učesnike kolonije opisali kao o grupu veselih mladih ljudi, rado primanih u selu.
| „ | Prisustvovali su slavama, svadbama, sahranama, obilazili klisuru i pećine u njoj, ali najviše slikali. Znamenita umetnica tako je poželela da...naš seljački narod vidi da je umetnost opšta, da je neophodna potreba ne samo varošaninu, Beograđaninu. | ” |
Izložba dela Prve jugoslovenske kolonije održana je 27. januara 1907. godine u Narodnom muzeju u Beogradu. Pored članova Kolonije izlagali su i hrvatski umetnici Ivan Meštrović, Emanuel Vidović, Mirko Rački, Tomislav Krizman, Antun Katuranić i bugarski autori Aleksandar Božinov i Nikola Mihailov.[3]
Kolonija je kao pokret trajala samo dve godine (1905-1907).
Šest decenija prekida u radu Kolonije (1905—1964)Uredi
Na prekid u radu kolonije uticao je niz istorijskih događaja (Aneksija BiH, Veliki i Drugi svetski rat, periodi obnove ratom razorene Jugoslavije). To je stvorilo pauzu od skoro 60 godina do ponovnog okupljanja umetnika u Sićevu sa istim ciljem i istom idejom.[6]
Rad LKS od 1964. do 1969. u okviru Narodnog muzeja u NišuUredi
Tokom 1962. godine, akademski slikar Dragana Kostića i novinara Srećka Taritaša u slučajnom susretu19 predložili su nastavak održavanja LKS kao moguću fizionomiju i način budućeg rada umetnika u zajednici južnoslovenskih naroda - SFRJ.[1]
Prvi skup u vezi sa pokretanjem inicijative za obnovu rada LKS održan je u ateljeu niškog slikara Radomira Antića. Predsedništvo Društva likovnih umetnika Sreza Niš koje je pokrenulo inicijativu za obnovu Kolonije činili su: predsednik Brana Pavlović i članovi: Dragan Kostić, Radomir Antić i Dušan Nikolić.[7] Oni su otpisali akt: Predlog sa osnovnim ciljevima i zadacima, za formiranje Kolonije u Sićevu (15. novembar 1962 godine).[8]
Konačno, nakon pedeset devet godina, ponovo je počela sa radom prva „obnovljena“ Likovna kolonija u Sićevu koja je trajala od 15. do 31. avgusta 1964. godine, u organizaciji Kulturno-prosvetne zajednice i Narodnog muzeja u Nišu. Od te godine godine rad Kolonije odvija se u kontinuitetu, do današnjih dana.[9]
U periodu od 1964 – 1969. za rad LKS bio je primarno nadležan Narodni muzej u Nišu, kao neposredan organizator Kolonije i tradicionalnih jesenjih izložbi, doniranih i otkupljenih radova učesnika Kolonije. U istom periodu u Sićevačkoj koloniji boravilo je šezdeset umetnika iz svih krajeva Jugoslavije, uključujući i četiri iz inostranstva.
1964.Uredi
Prvi učesnici LKS bili su dvanaestoro umetnika iz Slovenije, Hrvatske i Srbije,[10] i to iz:
| Beograda | Zoran Pavlović (1932 — 2006), Milun Mitrović (1922 — 2010), Dragan Lubarda i Vladislav Todorović-Šilja (1933 — 1988) |
| Zagreba | Ante Kuduz, Zorislav Drempetić i Tomislav Hruškovec |
| Niša | Radomir Antić i Miroljub Đorđević (ujedno domaćini kolonije) |
| Sarajeva | Nada Pivac |
| Titograda (Podgorice) | Vojo Tatar |
Slikari su bili smešteni u hotelu u Sićevu u živopisnoj Sićevačkoj klisuri. Pored slikanja, za vreme boravka u LKS umetnici su obišli i okolinu i kulturno istorijske spomenike grada Niša, a jedan dan proveli i u selu Sićevu u razgovoru sa meštanima, gde je zapravo osnovana Prva jugoslovenska umetnička kolonija. Kraj rada prve, obnovljene kolonije obeležan je zajedničkom izložbom priređenom u velikom izložbenom Paviljonu u Tvrđavi (13. oktobra 1964).[11]
Među prvim učesnicima obnovljene LKS, najzastupljeniji su bili slikari enformelisti, ali i oni koji su od enformela preko geometrizacije do asocijativnog i ekspresivnog izraza iskazivali svoje likovno stvaralaštvo, što je na neki način oslikavalo jugoslovensku likovnu scenu tih godina.
| „ | Slike umetnika mlađe generacije (Zoran Pavlović, Vladislav Todorović – Šilja, Tomislav Hruškovec i Zorislav Drempetić), (nastale na Koloniji) karakterisla je snažna i posebno akcentovana faktura, koloristički bogata paleta i gestualnost. Neki od njih u slike ugrađuivali su i strane materijale kao na pr. Tomislav Hruškovec i Vladislav Todorović. | ” |
1965.Uredi
Druga LKS održana je od 15. jula do 5. avgusta 1965. Te godine osnovan je Savet LKS koji je doneo dve važne odluke: prvu, da se pozivaju samo umetnici sa visokim renomeom i reputacijom u likovnom svetu, i drugo da se LKS održi u samom selu Sićevu u kućama seoskih domaćina,[12] i da u njima zajedno sa slikarima borave i kritičari.
Organizacija Druge LKS je poverena Centru za kulturu Radničkog univerziteta u Nišu.[13]
Te godine, učestvovalo je trinaest umetnika,[14] iz:
| Beograda | Branislav Protić, Ksenija Divjak, Branko Filipović, Mario Maskareli, Dragan Lubarda, Vladislav Todorović - Šilja, Desanka Stanić i Tanja Tarnovska |
| Niša | Dragan Kostić, Miroljub Đorđević i Miroljub Aleksić |
| Sarajeva | Ibrahim Ljubović |
| Zagreba | Nikola Rajzer |
1966.Uredi
Treća LKS održana je od 11. do 31. jula 1966. godine. Njeni učesnici bili su,[15] iz:
| Beograda | Dragan Lubarda, Mario Maskareli, Gradimir Petrović, Milan Popović, Leonid Šejka i Svetozar Samurović |
| Niša | Radomir Antić i Todor Stevanović |
| Belotića | Milić Stanković |
Slikari su i ove godine bili smešteni u hotelu Sićevo, a njihov radni prostor uglavnom je bio parter hotela, plato ispred njega i mala sala.[15]
1967.Uredi
Četvrta po redu Sićevačka kolonija održana od 16 do 31. jula 1967. godine. U njenom sazivu bilo je četrnaest slikara,[16] iz:
| Beograda | Zdravko Vajagić, Gradimir Petrović, Čedomir Krstić, Slavoljub Čvorović i Branko Miljuš (prvi grafičar Kolonije) |
| Niša | Nina Antoković, Zorica Kostić i Ljubodrag Marinković - Penkin |
| Sofije | Todor Hadžinikolov i Sergej Ivanović Petrov |
| Zagreba | Vasilije Jordan |
| Sarajeva | Franjo Likar |
| Istočnog Berlina | Kurt Rabel |
| Titograda (Podgorice) — | Cvetko Lainović |
Umetnici su bili smešteni u vikend kućicama u kampu kod Manastira Sićevo.[16]
Ovaj saziv okupio je eminentnu grupu slikara, jer pored predstavnika republika (osim Makedonije i Slovenije), učestvovali su i strani umetnici. Ovakav sastav povećao je ugled i renome likovne kolonije Sićevo u jugoslovenskom kulturnom životu, s druge strane napravljen je značajan korak u uspostavljanju neposrednog kontakta naših likovnih stvaralaca sa umetnicima iz Nemačke i Bugarske.[16]
1968.Uredi
Peta LKS održana je od 16. do 31. jula 1968. godine,[17] a njeni učesnici bili su iz:
| Beograda | Krsta Andrejević, Vlastimir Diskić, Ljubodrag Janković - Jale, Gradimir Petrović, Vojislav Todorić, Vladimir Todorović i Slavoljub Čvorović |
| Niša | Dragan Kostić, Miloš Pavićević i Sima Čemerikić |
| Novog Sada | Milivoj Nikolajević |
Svih jedanaestoro umetnika bilo je smešteno u sindikalnom odmaralištu u Sićevu.
1969.Uredi
Iako je postojala bojazan da li će se i 1969 godine održati rad u Koloniji, zbog nedovoljnih Finansijskih sredstva za pokriće smeštaja učesnika, ipak, skup likovnih umetnika u koloniji Sićevo `69. realizovan je od 16. do 31. jula.59 Ukupno četrnaest umetnika, bilo je smešteno u kućama vikend - naselja u blizini manastira Sv. Bogorodice.
Učesnici šeste LKS bili su iz Jugoslavije i inostranstva i to iz:
| Beograda | Mira Jurišić, Boško Karanović, Vukica Obradović, Dragović, Tomislav Petrović i Milena Šotra |
| Niša | Petar Ognjanović, Miroljub Đorđević, Nikolaj Morguljenko |
| Drača, Albanija | Ibrahim Kodra |
| Titograd (Podgorica) | Đeljoš Đokaj |
| Zagreba | Gabrijel Humek |
| Skoplja | Tanas Lulovski – Tane |
| Novog Sada | Milivoj Nikolajević |
| „ | Od svih dosadašnjih kolonija ovu možemo smatrati najraznovrsnijom i izazovnom. Na jednoj strani su bili oni umetnici koje je pejzaž Klisure okupio i približio (Gabrijel Humek, Miroljub Đorđević, Milena Šotra, Nikolaj Morguljenko, Tanas Lulovski-Tane, Helena Šipek i Boško Karanović), dok su na drugoj strani bili oni koje pejzaž i teme vezane za prirodu nisu privlačili (Đeljoš Đokaj, Ibrahim Kodra, Vukica Obradović Dragović, Milivoj Nikolajević, Petar Ognjanović, Tomislav Petrović, Mira Jurišić).[18] | ” |
U bogatom likovnom fondu niškog Muzeja (Zbirka savremene umetnosti) čuva se osamdeset osam umetničkih dela nastalih u Likovnoj koloniji Sićevo, u periodu od 1964. godine, kada je i obnovljen rad nekadašnje kolonije, do 1970. godine, od kada staranje o organizovanju Kolonije i izlaganju radova preuzima na sebe novooformljena Galerija savremene likovne umetnosti u Nišu.
Rad LKS od 1970. u okviru GSLU NišUredi
Ovaj članak je nedovršen. |
Na dalji rad LKS od 1970. godine značajno je uticalo osnivanja Galerije savremene likovne umetnosti Niš, koja je te godine,[19] preuzela sve poslove oko realizacije Likovne kolonije „Sićevo" od Narodnog muzeja u Nišu, koja rad umetnika u Koloniji nikada nije pratila uslovljavanjem i ograničavanjem u pogledu teme i motiva dela.[20]
Obaveze GSLU Niš prema LKSUredi
GSLU Niš u obavezi je da za nesmetano rad LKS svake godine:
- Izvrši izbor umetnika i realizuje, u prvoj polovini septembra, boravak najviše 12 učesnika jer su toliki smeštajni kapaciteti zgrade Kolonije u Sićevu.
- Zadrži tradiciju da Likovna kolonija ima internacionalni karakter.
- Predloži Savet manifestacije Likovna kolonija Sićevo koga imenuje Skupština grada i odredi selektora Likovne kolonije koji će zajedno sa umetnicima boraviti u Sićevu i neposredno pratiti njihov rad.
- Obezbedi slikarski materijala, ishranu i nadoknade putnih troškova za učesnike.
- Od učesnika Kolonije za fond Galerije savremene likovne umetnosti Niš-Ustanove kulture od nacionalnog preuzme po jednu sliku i jedan crtež.
- Krajem godine, u novembru mesecu, u Paviljonu u Tvrđavi realizuje izložbu Likovne kolonije održanu te godine i pokrije troškove opreme radova, izrade i štampanja pratećeg kataloga kao i putne troškove za umetnike – učesnike Likovne kolonije koji dolaze na dan otvaranja izložbe.
IzvoriUredi
- ^ a b Mara Makarić, Likovna kolonija Sićevo 1964-1969, Umetnička dela iz fonda Narodnog muzeja Niš, Niš, 2014.
- ^ Dr. Katarina Ambrozić, Prva Jugoslovenska umetnička kolonija, Zbornik radova Narodnog muzeja, Knjiga prva, 1956/57, Narodni muzej, Beograd, MCMLVIII, 261-286.
- ^ a b v Lj. Miljković, Društvo srpskih umetnika Lada, (1904-1994), Narodni muzej Beograd, Beograd, 1995.
- ^ Lj. Miljković, Jugoslovenska umetnička kolonija, u: Grupa autora, Likovna kolonija Sićevo, 2005, pp. 10.
- ^ Radmila Kostić Izložba likovne Kolonije Sićevo 2005. Galerija savremene likovne umetnosti, 24.01 -12.02. 2006.Likovni život, br.117/118[mrtva veza] god. XIX pp. 37—38
- ^ a b Srećko Taritaš, Prva jugoslovenska slikarska kolonija u Sićevu, Narodne novine, 18. septembar 1962, 11.
- ^ Originalni potpisi sa Predloga za formiranje Kolonije u Sićevu iz 1962. godine, iz arhive slikara Dragana Kostića.
- ^ Originalni tekst, Predlog za formiranje Kolonije u Sićevu, 1962, iz arhive slikara Dragana Kostića.
- ^ Vojislav Dević, Likovna kolonija Sićevo 1964-1969, Narodne novine, 10. jul 1970. 9.
- ^ Dragan Kostić, Slikarska kolonija Sićevo, katalog izložbe, Niš, 1964,
- ^ Tihomir Nešić, Likovna kolonija u Sićevu, Narodne novine, 17. oktobar, 1964
- ^ J.T. Slikari gosti seoskih domaćina, Politika, Beograd, 8. jula 1965.
- ^ Vidosav Petrović, Slikari i kritičari prihvataju poziv, Narodne novine, 3. jul, 1965, 7.
- ^ Likovna kolonija Sićevo, Narodni muzej Niš, Niš, katalog izložbe, 1965, nije paginirano.
- ^ a b Likovna kolonija Sićevo, katalog izložbe, Niš, 1966, nije paginirano.
- ^ a b v Srećko Taritaš, Sutra počinje rad Likovna kolonija Sićevo `67 - Međunarodni skup slikara, Narodne novine, Niš, 15. juli, 1967, 6
- ^ I ove godine Likovna kolonija od 16. do 31. jula, Narodne novine, 31. maj, 1968, 13.
- ^ Vojislav Dević, Likovna kolonija Sićevo, Gradina br. 11, Kulturno prosvetna zajednica Niš, Niš, 1969, 46.
- ^ Tijana Nikolić, Niš dobio prvu ustanovu kulture od nacionalnog značaja, Izvor: City radio, 30. 09. 2013. Niš Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016)
- ^ Grupa autora: Ljubica Miljković, Milica Todorović, Radmila Kostić, Vojislav Dević, Miroslav Anđelković, Likovna kolonija Sićevo 1905-2005, Galerija savemene likovne umetnosti u Nišu, Niš, 2005.
