Maks Fabiani
Maks Fabiani (Nova Gorica, 29. april 1865 — Gorica, 18. avgust 1962) bio je italijanski i slovenački arhitekta i urbanista.
Maks Fabiani | |
|---|---|
 Maks Fabiani 1902. godine | |
| Ime po rođenju | Maksimilian Fabiani |
| Datum rođenja | 29. april 1865. |
| Mesto rođenja | Nova Gorica, Austrougarska[1] |
| Datum smrti | 18. avgust 1962. (97 god.) |
| Mesto smrti | Gorica, Italija |
| Obrazovanje | Technische Hochschule univerzitet |
| Zanimanje | arhitekta i urbanista |
Biografija uredi
Maks Fabiani rođen je u selu Štanel u Novoj Gorici i bio je dvanaesto od četranaestoro dece furlanskog veleposednika Antonija Fabianija i tršćanske aristokratkinje Šarlot von Kofler. Školovao se i proveo detinjstvo u Novoj Gorici. Kako je rođen u multietičkoj porodici, odmalena je govorio italijanski i nemački a u školi naučio i slovenački jezik[2]. Nakon osnovne škole pohađao je gimnaziju u Ljubljani a nakon toga studije arhitekture na Technische Hochschule univerzitetu u Beču u periodu od 1883/84.-1889. godine.
Nakon završetka univerziteta zasposlio se kao asistent na Technische Hochschule univerzitetu u Gracu, gde je radio u periodu od 1890— 1892. godine[1]. Nakon dobivanja stipendije proveo je dve godine na studijskim putovanjima, na kojima je obišao celu Evropu i Malu Aziju u periodu od 1892 do 1894. godine. Nakon povratka u Beč zaposlio se u birou arhitekte Otoa Vagnera, u kojem je radio na izgradnji bečkog metro od 1894 — 1896. godine.
U periodu od 1896 — 1910. godine radio je kao asistent kod profesora Karla Koniga na Technische Hochschule (Tehničkom univerzitetu) u Beču, kada je i doktorirao kao prvi diplomata na viskogradnji na istom fakultetu, 1902. godine.
Od 1910 do 1917. godine radio je kao profesor za ornametiku i unutrašnju arhitekturu na Technische Hochschule univerzitetu, a pred sam kraj Prvog svetskog rata imenovan je za redovnog arhitektu na istom fakultetu. Fabiani je ipak napustio fakultet 1918. godine i iz Beča odlazi u Goricu u tadašnju Kraljevinu Italiju, gde je radio kao šef biroa za obnovu Gorice[3]. Na tom mestu je radio sve do 1922. godine[1], a nakon toga i u gimnaziji kao profesor istorije umetnosti od 1924. do 1927. godine. Pored posla u školi bavio se i društvenim radom, kao sekretar goričkog društva inženjera i arhitekata u periodu od 1924. do 1925. godine[1].
Preminuo je u Gorici 18. avgusta 1962. godine u 97. godini života[4].
Karijera uredi
Fabiani je od 1896 — 1917. godine radio kao samostalni arhitekta u Beču, tad je napravio svoje najznačajnije projekte; potpuno u duhu bečke secesije Vilu Kelner (1896), Upravnu zgradu za trgovce nameštaja Portois i Fiks (1899 — 1901), zgradu Artaria (1901 — 1902) i svoj najslavniji objekat, palatu Urania (1909). Nakon ljubljanskog zemljotresa 1895. godine pobedio je na konkursu za novu regulatornu osnovu grada, tadašnjeg velikog austrijskog autoriteta za urbanizam - Kamila Sitea. Na osnovu njegova plana izgrađen je današnji istorijski centar Ljubljane. U Ljubljani se sprijateljio sa tadašnjim gradonačelnikom Ivanom Hribarom, i projektovao nekoliko većih objekata u Ljubljani, a uz njegovu pomoć i zgrade slovenskih Narodnih domova u Trstu i Gorica|Gorici.
Nakon Prvog svetskog rata preselio se u Goricu, gde je radio na obnovi teško stradalog grada[5]. Pred početak Drugog svetskog rata, potpuno se posvetio uređenju rodnog sela Štanjela u Novoj Gorici gde je podigao opštinski ured, osnovnu školu, ambulantu, bioskop i plesnu dvoranu u Kasa del Fascio.
U intervjuu za italijansku reviju La Nazione iz 1966. godine, Fabiani je izjavio da je pre Prvog svetskog rata u njegovom ateljeu u Beču radio Adolf Hitler, kojeg je on otpustio zbog netalentovanosti i slabog zalaganja na poslu[6].
Nagrade i priznanja uredi
Od strane Republike Italije, 10. februara 1951. godine dodeljena mu je Medalja za zasluge u kulturi u umetnosti. Tadašnji italijanski predsednik Alčide De Gasperi predložio je Fabianija za doživotnog senatora, ali je on to odbio zbog svojih podmaklih godina. Grad Beč je 1984. godine imenovao jednu ulicu po njemu.
Najznačajnija dela uredi
- Palata Mladika (danas Ministarstvo za unutrašnje poslove), Ljubljana, 1896.
- Vila Kelner, Beč 1896.
- Kuća za odmor državnih službenika (danas Medicinski centar Opatija), 1896.
- Regulacion plan Ljubljane, 1898.
- Upravna zgrada Portoris i Fidž, Beč, 1899. - 1901.
- Kuća Artaria, Beč, (1901. -1902)
- Zgrada trgovačke komore Gorica, Italija 1903.
- Narodni dom i Hotel Balkan (Danas viša škola za jezike) Trst, 1905.
- Kuća Bartoli - Trst, 1905.
- Palata Stabile Trst, Italija 1906.
- Palata Urania, Beč, Austrija 1909.
- Obnova crkvice sv. Germana Brioni, Hrvatska, 1912.
- Obnova katedrale Gorica, Italija 1919.
- Urbanistički plan za Monfalkone, Italija 1919.
- Svetište di Monte Santo, Gorica, Italija 1919.
- Vila Bigot Gorica, Italija 1921.
- Kuća Pelegrini Gorica, Italija 1922.
- Kuća Felberbaum Gorica, Italija 1925.
- Regulacioni plan za Veneciju, 1952.
Reference uredi
- ^ a b v g Maks Fabiani, na portalu archINFORM (pristupljeno 9. 05. 2011) (jezik: nemački)
- ^ Andrej Hrausky i Janez Koželj: Maks Fabiani : Dunaj, Ljubljana, Trst (Ljubljana: Cankarjeva založba, 2010)
- ^ Fabiani kot mislec in človek, na portalu MMC RTV Slovenija (pristupljeno 9. 05. 2011) (jezik: slovenački)
- ^ Marco Pozzetto: Max Fabiani, MGS PRESS S.a.s., Trieste (1998) str. 15.
- ^ "Max Fabiani" Pozzetto Marco editore MSG 1998 Press str. 50,51
- ^ Brigitte Hamann: Hitlers Wien, džepno izdanje, München, Zürich, 1998, str. 282.
