Manastir Rmanj
Manastir Rmanj u Martin Brodu pripada vladičanstvu Bihaćko-petrovačkom. Nalazi se "Ermanj" na utoku Unca u reku Unu.[1] Narodno predanje pripisuje njegovo podizanje Katarini Branković, ćerki srpskog despota Đurđa Brankovića, ženi grofa Ulriha II Celjskog.[2]
| Manastir Rmanj | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija bihaćko-petrovačka |
| Osnivanje | 14. vijek |
| Osnivač | Stefan Dragutin |
| Posvećen | Sveti Nikola |
| Lokacija | |
| Mesto | Martin Brod |
| Država |  Federacija Bosne i Hercegovine |
| Koordinate | 44° 29′ 34.35″ N 16° 8′ 35.92″ E / 44.4928750° S; 16.1433111° I |
  Manastir Rmanj Manastir Rmanj na karti Bosne i Hercegovine | |
Povijest
Vjeruje se da ime manastira Rmnja potiče od praslovjenske riječi hramina, što znači obitavalište. Po drugom tumačenju ime potiče od narodnog naziva za biljku kamilicu (lat. Matricaria L.) rman, rmanj, jarmen, titrica, matornjak, zdraviš...[3] Za manastir Gomionicu takođe je već iznijet stav da potiče iz doba prije turskog zavojevanja, ali nije svejedno da li je osnovan za vrijeme ili prije Jajačke banovine (sl. 86. 1). Hram je izgledom povezan sa Rmnjem, Krupom i Krkom (svi bi mogli biti iz 14. stoljeća), a sličnost se sastoji prije svega u četiri stupca u brodu i još dva u priprati, u kupoli i odsustvu pilastara (M. Šuput 1991).
Prvi pouzdani podaci o postojanju manastira Rmanj su iz 1443. godine, u vrijeme srpskih seoba uslijed turskih pritisaka u kojima su učestvovali i inoci iz manastira. Rmanj je bio sjedište nadvladičanstva dabrobosanskog u drugoj polovini 16. i prvoj polovini 17. vijeka. U njemu je za to vrijeme stolovalo deset nadvladika. Tu je 1621. godine pisano Tolkovano jevanđelje, a tada je i crkva pokrivena, u vrijeme nastojatelja svještenoinoka Save. Za vrijeme novog nastojatelja Mihaila hram je popločen 1632-1633. godine. Iste 1633. godine tu su pisani svjetiteljski tropari i kondaci.[4] Manastir je stradao i bio rušen od strane Turaka 1638. i 1661. godine. Tada se bratstvo iseljavalo na prostore Habsburške monarhije, gdje su osnovali manastir Lepavinu i obnovili Marču. Manastir je obnovljen sredinom 18. vijeka sa dozvolom sultanovom, a jamčena mu je i jamačnost. Turski sultan Mahmud I (1730-1754) izdao je 1732. godine ferman manastiru, po kojem se štiti njegova imovina i prava od "nepozvanih nasrtaja".[5]
Obnovljeni manastir Rmanj bio je kroz skoro čitav 18. vijek živ pravoslavni manastir u Bosanskoj Krajini. Posvijećen je Sv. Nikoli i nalazi se pod turskom vlašću. Sačuvao se sve do 1785. godine, kada trpi napade od turske strane; noćišta su porušena, ali je hram nekako opstao. Manastir je opustošen od Turaka, u stvari ratne 1788. godine, kada su se inoci razbjegli po ostalim manastirima. Posljednji nastojatelj bio je Vasilije Crnobrnja, koji se sklonio u mjesto Srb.[6] U prvoj polovini 19. vijeka manastir je zaista bez inoka.
Manastirsko bratstvo su predvodili krajem 18. vijeka igumani: Teofil Borovina (umro 1780), Nil Bubalović (od 1780), Vasilije Crnobrnja (rukopoložen 1773, umro 1811. godine u Srbu) i desetak kaluđera.[7] Kaluđeri manastira Rmanj (Hrmanj) poslali su 20. decembra 1780. godine pismo gornjokarlovačkom vladici Petru Petroviću. U njemu pominju carske privilegije date manastiru (biće 1732.), koje je pokojni iguman Borovina dao na čuvanje episkopu Danilu Jakšiću. Tražili su da vladika Petrović pomogne da im se ti važni papiri - pisma, vrate u posed, jer su nebrižnjivo čuvani - viđeni u Karlovcu.[8]
Napušteni manastir je obnovljen i osposobljen za monaški život zalaganjem i materijalnom potporom, trgovca iz Bosanskog Grahova Gavra Vučkovića uz pomoć brojnih priložnika do Uspenja 1865. godine. Gazda Gavro je kao narodni predstavnik, prethodno od turskog sultana, 1863. godine izmolio dozvolu za opravku.
Begovska porodica Kulenović iskoristila je slom ustanka 1875. godine da bi ponovo devastirala manastir. Manastir je bio spaljen 15. avgusta 1875. godine "licem na Veliku Gospojinu". Tada je Rmanj posetio čuveni engleski arheolog Artur Evans, koji u svojim "Iliriskim pismima" opisuje srpske vođe i glavare, kao i njihovo saborovanje pored manastirskog hrama. Opet obnovljeni Rmanj osvećuje 6. avgusta 1883. godine mitropolit Sava Kosanović.
Opisan je detaljno manastir 1894. godine. Nekoliko stotina metara od manastira opstala je stara okrugla, kamenom ozidana kula istog imena kao i manastir. Sa zapadne strane crkve podignut je drveni zvonik, a između njega i hrama postojao je kvadratni prostor "nadvod sa šimlom pokriven". Nekoliko koraka blizu crkve podignuta je manastirska kuća za stan sveštenika parohije Rmanjske. Iznad ulaza u crkvu, nad vratima je na gvozdenoj ploči bila naslikana ikona zaštitnika Sv. Nikole, visoka jedan metar. Svi crkveni zidovi su bili krečom belo okrečeni.
Godine 1905. Rmanj se nalazi u eparhiji banjalučkoj i bihaćkoj, u protoprezviratu Petrovačkom.[9] Manastir je aktivan do 1941. godine kada u njemu od strane Ustaša strada pravoslavni sveštenik, protojerej Milan Popović, koji je služio u manastiru. Na Veliki četvrtak 1944. godine manastir Rmanj je bombardovao nacistički Luftvafe, budući da se tu nalazila partizanska bolnica. Rmanj je uništen do temelja, a zauvek su nestale mnoge freske. Manastir je stajao razoren do obnavljanja 1974. godine na zalaganje dalmatinskog episkopa Stefana Boce.
Obnova manastira
Po dolasku na tron episkopa eparhije bihaćko-petrovačke Episkopa Hrizostoma Jevića otpočinje rad na potpunoj obnovi manastira Rmanj i monaškog života u njemu. Konaci manastira Rmanj su osvećeni 1993. godine, ali su zbog ratnih dešavanja na prostorima bivše Jugoslavije useljeni tek 2006. godine. U jesen 1995. godine manastir je bio miniran i oskrnavljen od strane Oružanih snaga Republike Hrvatske. U toku operacije Oluja, avgusta 1995. godine, bratstvo je moralo da napusti manastir. Bratstvo se vratilo 1998. godine kada je počela obnova i sanacija, krov manastirske crkve je bio upropašten, a stručnjaci za eksploziv iz britanskih snaga u sastavu SFOR-a razminirali su crkvu.
Manojlo Grbić u „Karlovačkom vladičanstvu” od 171. stranice pa na dalje detaljno piše o njemu poznatim činjenicima o istoriji ove svete obitelji (izdanje 1990. g., Topusko, u jednoj knjizi su reprint izdanje, sve tri, a ovo je u prvoj).
Vidi još
Reference
- ^ "Delo", Beograd 1898. godine
- ^ Manastir Rmanj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. mart 2009), SOZ Eparhije banjalučke (jezik: srpski)
- ^ Bogoslav Šulek: "Jugoslavenski Imenik bilja", Zagreb 1879. godine
- ^ "Istočnik", Sarajevo 31. januar 1904. godine
- ^ "Istočnik", Sarajevo 1904. godine
- ^ "Bosansko-hercegovački istočnik", Sarajevo 1. januar 1891. godine
- ^ "Bosansko-hercegovački istočnik", Sarajevo 1896. godine
- ^ "Bosansko-hercegovački istočnik", Sarajevo 1891. godine
- ^ "Istočnik", Sarajevo 1905. godine
Literatura
- Đurić, Aleksandar B. (2005). Pravoslavni manastiri u Bosni i Hercegovini: Duhovno-istorijski i turistički pregled. Bijeljina: Eparhija zvorničko-tuzlanskać.
- Kajmaković, Zdravko (1971). Zidno slikarstvo u Bosni i Hercegovini. Sarajevo: Veselin Masleša.
- Marković, Ignatije (2008). Pravoslavni manastiri u Bosni i Hercegovini. Gacko-Beograd: Filip Višnjić.
- Nilević, Boris (1990). Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini do obnove Pećke patrijaršije 1557. godine. Sarajevo: Veselin Masleša.
- Ševo, Ljiljana (2002). Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hercegovini do 1878. godine. Banja Luka: Glas srpski.
Spoljašnje veze
- Sa sajta Eparhije bihaćko-petrovačke
- Fotografije unutrašnjosti u 360VR tehnici
- Predanje i istorija Crkve Srba u svetlu arheologije
- Tromeđa - Manastir Rmanj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. decembar 2018)
- Pronađene mošti monaštva kod manastira Rmanj („Večernje novosti”, 6. april 2022)
- Mučenici rmanjski (SPC, 13. april 2022) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. april 2022)