Manifestacija Jefimijini dani

Jefimijini dani su manifestacija koja se svake godine održava u Trsteniku, u manastiru Ljubostinja, u znak sećanja na prvu srpsku pesnikinju, monahinju Jefimiju.

O Jefimiji uredi

Jefimija, u svetovnom životu despotica Jelena, bila je supruga despota Uglješe Mrnjavčevića, srpskog velikaša za vreme Cara Dušana, u oblasti Ser, koja se danas nalazi na severu Grčke. On je kao mlad čovek poginuo u bici na Marici, 1371. godine. Pre toga despotica Jelena je ostala i bez sina jedinca Uglješe. Uoči Kosovskog boja došla je u Kruševac, na dvor kneza Lazara, a pre toga se najverovatnije i zamonašila. Bila je nerazdvojna sa svojom daljom rođakom kneginjom Milicom. Lična tragedija i istorijski trenutak Kosovske bitke obeležili su njeno umetničko stvaralaštvo izvedeno u materijalu, što je bio običaj tadašnjeg doba, pa za Jefimiju možemo reći da je bila i prva poznata srpska primenjena umetnica. Iza sebe je ostavila tri dela neprocenjive umetničke vrednosti.

O manifestaciji uredi

Prvi Jefimijini dani održani su u porti manastira Ljubostinja od 19. do 22. juna 1971. godine. Organizovala ih je Zajednica kulture opštine Trstenik u saradnji sa Radničkim univerzitetom „Đuro Salaj“ iz Beograda. U porti manastira Ljubostinja, odigrana je istorijska drama u stihovima - pozorišna predstava „Olivera“ (iz Kosovskog triptiha) po tekstu Petra Petrovića Pecije, u izvođenju Zavičajnog pozorišta iz Kruševca. U predstavi je snažno izražen jedan turoban i težak trenutak srpske istorije, trenutak kad kneginja Milica, posle Kosovskog boja, odlučuje da svoju najmlađu kćer Oliveru uda za sultana Bajazita, kako bi, bar na kratko, spasila Srbiju od turskog ropstva. Premijeri je prisustvovalo oko 2.000 posetilaca, što je bio nezapamćen događaj u tom vremenu. Potom je, takođe u porti manastira Ljubostinja, održan recital savremene ženske poezije, gde su svoje stihove govorile poznate pesnikinje Desanka Maksimović, Mira Alečković, Vesna Parun i Dara Sekulić. Na programu je bio i koncert „66 devojaka iz Šapca“, a prvi Jefimijini dani su završeni u restoranu Topoljak u Grabovcu. Jefimijini dani su 1972. preimenovani u Dane pesnikinja i vezilja i pod tim nazivom su održani i 1973. godine kada su ukinuti iz političkih razloga.

Pod imenom Jefimijini dani ova kulturna i duhovna manifestacija je obnovljena 1991. godine kada je poverena na organizaciju tadašnjem Radničkom univerzitetu. Sa osnivanjem Kulturno prosvetne zajednice, 1997. godine, Jefimijini dani su dalje realizovani u organizaciji ove ustanove u kulturi. Kulturna prosvetna zajednica je prestala sa radom 2012. godine, i manifestacija Jefimijini dani je vraćena Narodnom univerzitetu kao glavnom organizatoru. Obnovljeni „Jefimijini dani“ su zadržali kao glavno obeležje stvaralaštvo žene, što je posebno izraženo kroz likovne izložbe poznatih srpskih slikarki kao što su Danica Masniković, Slobodanka Rakić Šefer, Danica Basta, Ljubica Mrkalj, Ljubica Cuca Sokić i mnoge druge.

Centralni program je poetsko - muzičko veče „Jefimiji u čast“ kojim se, svake godine u junu, u porti manastira Ljubostinja završavaju Jefimijini dani. Njega čini više segmenata. Uvek na početku, jedna velika glumica, u ulozi monahinje Jefimije kazuje Pohvalu svetom knezu Lazaru.

Uz lik carice Milice je neraskidivo vezan lik Jefimije, umne vezilje koja je svojim delom postavila temelje srpskoj peziji. Ove dve velike žene srpske istorije, obe od roda svetla i slavna simbol su pravoslavne vere i borbe za slobodu svog naroda i trajni izvor nadahnuća za organizatore i učesnike Jefimijinih dana.

Zato, svake godine u vreme cvetanja lipa, Jefimijinim tragom, manastir Ljubostinja zasvetli od stihova pesnika, zabruji od pojanja horova i zatreperi od umnih reči beseda i molitvi u slavu i čast prve srpske pesnikinje.^[1]

Slike i ikone umetničke zbirke manifestacije uredi

Zbirka manifestacije Jefimijini dani čuva se u prostorijama Narodnog univerziteta u Trsteniku. Trenutno broji trideset devet umetnčkih dela. Mahom su u pitanju ikone rađene tradicionalnom slikarskom tehnikom tempera sa jajčanim medijumom na lipovoj dasci, kao i pet slika, jedna grafika i jedan crtež koji su dobijeni na poklon ili otkupom. Od samog svog početka, manifestacija Jefimijini dani je veliki značaj pridavala ženskom likovnom stvaralaštvu i nju je stvaralo i uveličalo mnogo značajnih i afirmisanih imena iz oblasti likovne umetnosti. Pored tradicionalnih izložbi koje su realizovane u okviru programa manifestacije, kojima je simbolično svake godine otvarana manifestacija, održavane su i brojne likovne kolonije, prilikom kojih su umetnice inspirisane bogatom istorijom trsteničkog kraja i duhovnim nasleđem stvarale i na taj način doprinele razvoju umetnosti i kulture, ne samo u našem regionu već i šire.^[2]

Bogorodica s Hristom, Cica Stojanović, 20h16, tempera na dasci
Bogorodica Trojeručica, 56h46, Mirjana Popović, tempera na dasci
Jefimija veze Pohvalu knezu Lazaru, Ana Veličković, 40h30, tempera na dasci
Oče naš, Radojka Samardžija, 72h51, batik
Prepodobna Evgenija (Kneginja Milica), Jelena Marković, 50h23, tempera na dasci
Raspeće Gospoda Isusa Hrista, Jadranka Mišić, 76h64, tempera na dasci
Sveta Jefimija, Veronika Đukanović, 18h12, tempera na dasci
Sveta Matrona Moskovska, Gordana Isidora Ivezić, 34h24, tempera na dasci
Sveti Dimitrije, Mirjana Popović, 42h32 tempera na dasci
Sveti Jevanđelista Luka (iz četvorojevanđelja patrijarha Save, 14. vek), Jovanka Vladić, 30h20, tempera na dasci
Sveti Jovan Krstitelj, Katica Češljar, 40h30, tempera na dasci
Sveti Jovan Krstitelj, Slobodanka Marjanović, 54h25, tempera na dasci

Nagrada Jefimijin vez uredi

U okviru manifestacije se dodeljuje nagrada Jefimijin vez za najbolje pesničko ostvarenje između dve manifestacije. Godine 2013. nagrada je dodeljena Radomiru Andriću za knjigu U palati pravde — samo pramen.^[3] Dobitnik 2017. godine bio je Miroslav Maksimović za knjigu poezije „Bol”.^[4]