Mao Cedung

U kineskoj tradiciji prezime (Mao) prethodi imenu.

Mao Cedung, ranije Mao Ce Tung (uproš: 毛澤東; trad: 毛泽东; pin: Máo Zédōng  izgovor ) (26. decembar 1893 — 9. septembar 1976) bio je kineski političar, vođa Komunističke partije Kine u pobedi nad Kuomintangom u Kineskom građanskom ratu i vođa Narodne Republike Kine od njenog osnivanja 1949. pa sve do njegove smrti 1976. godine. Mao Cedung smatra se jednom od najznačajnijih ličnosti u modernoj istoriji, a časopis Tajm uvrstio ga je među 100 najznačajnijih ličnosti 20. veka. Njegove teorije, vojne strategije, i politička stanovišta su kolektivno poznati kao maoizam.

Mao Cedung
Lični podaci
Datum rođenja	(1893-12-26)26. decembar 1893.
Mesto rođenja	Šaošan, Hunan, Dinastija Ćing
Datum smrti	9. septembar 1976.(1976-09-09) (82 god.)
Mesto smrti	Peking, Kina
Religija	Ateista
Profesija	političar
Porodica
Supružnik	Luo Jišju (1907—1910) Jang Kajhuej (1910—1920) He Cidžen (1930—1937) Đang Ćing (1939—1976)
Politička karijera
Politička stranka	Komunistička partija Kine
Mandati Sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Kine 19. jun 1945 — 9. septembar 1976. Prethodnik on (kao sekretar Centralnog politbiroa) Naslednik Hua Guofeng Sekretar Centralnog politbiroa KP Kine 20. mart 1943 — 28. septembar 1956. Prethodnik Džang Ventjen Naslednik on (kao sekretar Centralnog komiteta) Sekretar Centralne vojne komisije KP Kine 23. avgust 1945 — 1949. Predsednik Narodne Republike Kine 27. septembar 1954 — 27. april 1959. Prethodnik funkcija ustanovljena Naslednik Lju Šaoći Član Nacionalnog narodnog kongresa 15. septembar 1954 — 18. april 1959.
Potpis

Mao Cedung je bio sin bogatog farmera iz Šaošana, Hunan. Mao je prihvatio kinesko nacionalističko i antiimperijalističko gledište rano u svom životu, i bio je pod posebnim uticajem događaja Sinhajske revolucije iz 1911. i pokreta 4. maja iz 1919. Mao je prihvatio marksizam–lenjinizam dok je radio na Pekinškom univerzitetu i postao je osnivački član Komunističke partije Kine (KPK), čije aktivnosti su dovele do Ustanka jesenje žetve 1927. godine. Tokom Kineskog građanskog rata između Kuomintanga (KMT) i KPK, Mao je pomogao u osnivanju Kineske crvene armije radnika i seljaka, predvodio je radikalne zemljišne odluke Đangsi sovjeta i na kraju je postao vođa KPK tokom Dugog marša. Mada je KPK privremeno ušla u koaliciju sa KMT u okviru Drugog ujedinjenog fronta tokom Drugog kinesko-japanskog rata (1937–1945), nakon predaje Japana Kineski građanski rat je nastavljen i 1949 Maove snage su porazile nacionaliste koji su se povukli na Tajvan.

Dana 1. oktobra 1949, Mao Cedung je proglasio osnivanje Narodne Republike Kine (PRC), jednopartijske države koju kontroliše KPK. U narednim godinama Mao je učvrstio svoju kontrolu putem agrarnih reformi, psihološke pobede u Korejskom ratu, i putem kampanja protiv zemljoposednika, ljudi koje je on nazivao „kontrarevolucionarima”, i drugim umišljenim neprijateljima države. Godine 1957 on je pokrenuo kampanju poznatu pod nazivom Veliki skok napred koja je imala za cilj da brzo transformiše kinesku ekonomiju iz agrarne u industrijsku. Ta kampanja je dovela do najsmrtonosnije gladi u istoriji i smrti više od 45 miliona Kineza između 1958 i 1962. Godine 1966, on je inicirao Kulturnu revoluciju, program s ciljem uklanjanja „kontrarevolucionarnih” elemenata kineskog društva koji je trajao 10 godina i koji je bio oličen nasilnom klasnom borbom, rasprostranjenim uništavanjem kulturnih artefakata i neviđenim uzdizanjem Maovog kulta ličnosti, što se zvanično smatra „ozbiljnim udarcem” za NRK. Godine 1972, Mao je pozdravio američkog predsednika Ričarda Niksona u Pekingu, čime je signaliziran početak politike otvaranja Kine, koja je dalje razvijena tokom vladavine Deng Sjaopinga (1978–1989). Mao je pretrpeo niz srčanih napada 1976. godine i umro je u svojoj 82. godine 9. septembra. Njega je nasledio na poziciji vrhovnog vođe predsednik Hua Guofeng (1976–1978), koji je brzo bio udaljen i zamenjen Dengom.

Kontroverzna figura, Mao Cedung se smatra jednim od najvažnijih osoba u modernoj svetskoj istoriji, a isto tako je poznat kao teoretičar, vojni strateg, pesnik i vizionar. Njegovi pobornici ga smatraju zaslužnim za eliminaciju imperijalizma u Kini, modernizaciju nacije i izgradnju u svetsku silu, promovisanje statusa žena, poboljšanje obrazovanja i zdravstvene zaštite, kao i za uvećanje očekivanog trajanja života, pošto je kineska populacija porasla sa oko 550 miliona na preko 900 miliona pod njegovim vođstvom. Nasuprot tome, njegov autokratski totalitaristički režim bio je izuzetno osuđivan zbog sprovođenja masovnih represija i uništavanja verskih i kulturnih artefakata i lokacija, koji je putem proizvoljnih pogubljenja, čistki i prisilnog rada uzrokovao po procenama 40 do 70 miliona smrtnih slučajeva, po čemu se njegov mandat rangira kao period sa najvećom zastupljenošću prekomerne smrtnosti u ljudskoj istoriji.

Mladost

Rođen je 1893. godine u selu Šaošan, pokrajina Hunan, u porodici imućnih seljaka. Njegov otac ga je, kao osmogodišnjaka, poslao na pohađanje osnovne škole u rodnom mestu. Dve godine kasnije, upisao je višu osnovnu školu u obližnjem gradiću Tungšanu. Nastavu je pohađao zajedno sa studentima iz viših socijalnih klasa, zbog čega su ga stalno maltretirali zbog njegovog seljačkog porekla. Po završetku škole u Tungšanu 1907, otac ga je oženio za Luo Jišiu (1889—1910), kako bi time ujedinio posede dveju porodica. Njegova prva supruga umrla je tri godine posle. Mao je tada počeo da čita knjige potrebi da se Kina transformiše u državu baziranu na sistemu Zapadne demokratije. U to vreme su izbile prve masovne demonstracije protiv nemaštine, a jednom su izgladneli seljaci provalili u štagljeve njegovog oca. Mao se s tim nije slagao, ali je imao simpatija prema potlačenim masama.

Politička aktivnost 1911—1927.

Mao 1927. god.

Godine 1911, upisao je srednju školu u Čangšau. Mao je tada, u vrtlogu raspada monarhije i obrazovanja republike, napisao svoj prvi politički referat. Kao simbol pobune protiv starog sistema, Mao i neki njegovi drugari odrezali su svoje tradicionalne repove na zatiljcima.

Po izbijanju Šinhaj revolucije protiv dinastije Ćing 1911. godine, Mao se priključio Revolucionarnoj armiji u Hunanu. Završetkom borbi i proglašenjem Republike Kine u proleće 1912, napustio je vojsku i uskoro se vratio u školu. Godine 1918. je diplomirao na Prvoj provincijskoj pučkoj školi u Hunanu.

Nakon diplomiranja, otputovao je u Peking, gde je živeo sa Jang Čangdžijem, budućim šurakom, koji je bio zaposlen na Univerzitetu u Pekingu. Na preporuku Čangdžija, Mao je radio kao pomoćnik knjižničara u Univerzitetskoj knjižnici, pod tutorstvom Janga Kaihuija, koji će kasnije uveliko uticati na Maove stavove. Kasnije se upisao na Univerzitet kao vanredni student. Po povratku u Čangša, postao je ravnatelj škole. Obnovio je prijateljstvo s Jang Kaihui, kćerkom profesora Janga i njih dvoje su se ubrzo venčali.

Dana 23. jula 1921, Mao je učestvovao na prvom zasedanju Nacionalnom kongresu komunističke partije Kine u Šangaju. Dve godine kasnije, bio je izabran za jednog od pet komesara Centralnog komiteta Partije tokom trećeg zasedanja Kongresa partije. Kasnije te iste godine, vratio se u Hunan, po direktivi Centralnog komiteta KP Kine kako bi obrazovao hunanski odsek Kuomintanga. Naime, vođa Kuomintanga, Suen Jatsen, počeo je da vodi politiku aktivne saradnje s kineskim komunistima.

Godine 1924, bio je delegat na prvoj Nacionalnoj konferenciji Kuomintanga, gde je bio izabran za izvršnog sekretara Centralnog komiteta. iste godine, postao je izvršni sekretar šangajskog odseka Kuomintanga i sekretar Organizacionog odeljenja.

Mao je neko vreme boravio u Šangaju, ali je revolucionarni naboj KP kine splasnuo tokom saradnje s Kuomintangom, zbog čega se vratio u rodni Šaošan. Nakon vesti o komunističkim ustancima u Šangaju i Kvangčouu 1925, vratila mu se želja za učešćem u radničkom pokretu. Uputio se u Kvangdong, jednu od baza Kuomintanga, kako bi uzeo učešća u pripremama za drugo zasedanje Nacionalnog kongresa Kuomintanga. Oktobra 1925, postao je privremeni direktor za propagandu pri Kuomintangu.

Početkom 1927, vratio se u Hunan, da bi na vanredno sazvanom sastanku komunističke partije, održao referat o svojim istraživanjima o seljačkim ustancima tokom Kuomintangove tzv. Severne ekspedicije. Njegovo „Izlaganje o seljačkom pokrenu u Hunanu“ smatra se za temelj razvoja sopstvenih revolucionarnih teorija.

Rat

Mao drži govor

Kineski komunisti na čelu sa Mao Cedungom 1947. god.

Kao jedan od vođa KP Kine izbjegao je bijeli teror godine 1927. U planinama jugoistočne Kine je započeo ustanak i stvorio Kinesku sovjetsku republiku te razvio vlastitu marksističko-lenjinističku doktrinu koja će se poslije nazvati maoizam. Njegovo insistiranje na seljacima kao bazi revolucionarnog pokreta i gerilskoj strategiji je dovelo do sukoba s dogmatima koji su insistirali na oslanjanju na radničku klasu i borbu u gradovima. Mao je taj sukob izgubio, pa su kineski komunisti, odbacivši njegovu strategiju poraženi u sukobu s nacionalističkom vojskom Čang Kaj Šeka i prisiljeni na Dugi marš u Jenan. Tamo se Mao ponovno nametnuo kao vođa i iz te baze rukovodio borbom protiv Čanga i japanskih osvajača koji su napali Kinu godine 1937. Nakon japanskog poraza u Drugom svjetskom ratu komunisti i nacionalisti su nastavili rat, da bi krajem 1949. komunisti odnijeli konačnu pobjedu. 1. oktobra 1949. je proglašena NR Kina, a preživjeli nacionalisti su pobjegli na ostrvo Tajvan, koji se danas službeno smatra „otpadnutom“ kineskom provincijom.

Maova Crvena knjižica

Vođa Kine

Mao Cedung je tako nakon više od jednog vijeka po prvi put uspio sve kineske teritorije staviti pod jednu vlast i okončati građanske ratove, ustanke i revolucije. Godinu dana kasnije je uspješna kineska intervencija u Korejskom ratu povećala prestiž mlade države.

Prvih devet godina pod Mao Cedungom su takođe zapamćene po uvođenju niza reformi:

• pojednostavljenju kineske azbuke u svrhu povećanja pismenosti,
• zaustavljanju inflacije i
• agrarnoj reformi.

Napredak ostvaren pod Maovim vođstvom ostao je u senci političkih i ekonomskih katastrofa u koje su se pretvorili Pokret stotinu cvetova (1956. godine) i Veliki skok napred (ekonomski i socijalni plan na snazi od 1958. do 1961. godine).

Kasnije se NR Kina odmetnula od svog tradicionalnog saveznika Sovjetskog Saveza i postala jednom od najizolovanijih država svijeta. Pod Mao Cedungom Kina je stvorila i testirala nuklearno oružje i tako postala velika svetska sila.

U nastojanju da suzbije opoziciju svojoj vlasti, Mao je 1966. godine pokrenuo Kulturnu revoluciju koja je dovela do opšteg ekonomskog i društvenog haosa. Haos je zaustavljen tek nekoliko godina kasnije.

Nasleđe

Maova statua u gradu Čangša

Kult ličnosti koji je započeo za Maovog života u NR Kini je nastavljen i nakon njegove smrti. Dok se u Kini smatra najvećim nacionalnim junakom, dotle ga u ostatku svijeta, pogotovo među antikomunističkom javnošću, smatraju jednim od najvećih zlotvora 20. vijeka. S druge strane, mnogi njegovu revolucionarnu strategiju smatraju jednim od najblistavijih primjera vojne teorije.

Po njemu je nazvano Maovo odelo.

Galerija

• 
  Mao u svojoj kancelariji 1938.
• 
  Mao proglašava Narodnu Republiku Kinu, 1949.
• 
  Mao sa Staljinom u Moskvi decembra 1949.
• 
  Nikita Hruščov, Mao Cedong, Ho Ši Min 1959

Literatura

• Ebrey, Patricia Buckley (2010). The Cambridge Illustrated History of China. Cambridge University Press. str. 327. ISBN 978-0-521-12433-1. 
• Carter, Peter (1976). Mao. London: Oxford University Press. ISBN 978-0192731408. 
• Schram, Simon (1966). Mao Tse-Tung. London: Penguin Books. ISBN 978-0140208405. 
• Feigon, Lee (2002). Mao: A Reinterpretation. Chicago: Ivan R. Dee. str. 17. ISBN 978-1-56663-522-6. 
• Fenby, J (2008). Modern China: The Fall and Rise of a Great Power, 1850 to the Present. Ecco Press. ISBN 978-0-06-166116-7. 
• Andrew, Anita M.; Rapp, John A. (2000). Autocracy and China's Rebel Founding Emperors: Comparing Chairman Mao and Ming Taizu. Rowman & Littlefield. str. 110. ISBN 978-0-8476-9580-5. 
• Chang, Jung; Halliday, Jon (2005). Mao: The Unknown Story. London: Jonathan Cape. ISBN 978-0-224-07126-0. 
• Davin, Delia (2013). Mao: A Very Short Introduction. Oxford University Press. ISBN 9780191654039. 
• Dikötter, Frank (2010). Mao's Great Famine: The History of China's Most Devastating Catastrophe, 1958–62. London: Walker & Company. ISBN 978-0-8027-7768-3. 
• Gao, Mobo (2008). The Battle for China's Past: Mao and the Cultural Revolution. London: Pluto Press. ISBN 978-0-7453-2780-8. 
• Hollingworth, Clare (1985). Mao and the Men Against Him. London: Jonathan Cape. ISBN 978-0224017602. 
• Li, Zhisui (1994). The Private Life of Chairman Mao: The Memoirs of Mao's Personal Physician. London: Random House. ISBN 978-0679764434. 
• MacFarquhar, Roderick; Schoenhals, Michael (2006). Mao's Last Revolution. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0674027480. 
• Pantsov, Alexander V.; Levine, Steven I. (2012). Mao: The Real Story. New York and London: Simon & Schuster. ISBN 978-1-4516-5447-9. 
• Schaik, Sam (2011). Tibet: A History. New Haven: Yale University Press Publications. ISBN 978-0-300-15404-7. 
• Short, Philip (2001). Mao: A Life. Owl Books. ISBN 978-0-8050-6638-8. 
• Terrill, Ross (1999). Mao: A Biography. Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-2921-5. 
• Becker, Jasper (1998). Hungry Ghosts: Mao's Secret Famine. Holt Paperbacks. ISBN 978-0-8050-5668-6. 
• Valentino, Benjamin A. (2004). Final Solutions: Mass Killing and Genocide in the Twentieth Century. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-3965-0. 
• Chirot, Daniel (1996). Modern tyrants: the power and prevalence of evil in our age. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-02777-7. 
• Spence, Jonathan (1999). Mao Zedong. Penguin Lives. New York: Viking Press. ISBN 978-0-670-88669-2. OCLC 41641238. Generalni sažetak (6. 2. 2000). 
• Kuisong, Yang (mart 2008). „Reconsidering the Campaign to Suppress Counterrevolutionaries” (PDF). The China Quarterly (193): 102—121. 
• "Biography" (2005). Mao Tse Tung: China's Peasant Emperor (Television production). A&E Network. ASIN B000AABKXG. Pristupljeno 18. 1. 2013. 
• Schoppa, R. Keith. Twentieth Century China: A History in Documents. Oxford: Oxford University Press, 2004.
• Walder, Andrew G. China under Mao: A Revolution Derailed (Harvard University Press, 2015) 413 pp. online review

Spoljašnje veze

• Kina svojim putem („Večernje novosti“, 10-23.9.2009) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. jul 2019)
• Mao Zedong (Chinese leader) na sajtu Enciklopedija Britanika
• 毛泽东 （无产阶级革命家） on Baidu
• Asia Source biography
• ChineseMao.com: Extensive resources about Mao Zedong
• CNN profile
• Collected Works of Mao at the Maoist Internationalist Movement
• Collected Works of Mao Tse-tung (1917–1949) Joint Publications Research Service
• Mao quotations
• Mao Zedong Reference Archive at marxists.org
• Oxford Companion to World Politics: Mao Zedong
• Spartacus Educational biography
• Bio of Mao at the official Communist Party of China web site
• Discusses the life, military influence and writings of Chairman Mao ZeDong.
• What Maoism Has Contributed Архивирано на сајту Wayback Machine (12. август 2021) by Samir Amin (Sep 21,) 2006
• China must confront dark past, says Mao confidant
• Mao was cruel – but also laid the ground for today's China
• Comrade Mao – 44 Chinese posters of the 1950s – 70s
• On the Role of Mao Zedong by William Hinton. Monthly Review Foundation 2004 Volume 56, Issue 04 (September)
• Propaganda paintings showing Mao as the great leader of China
• Remembering Mao's Victims
• Mao's Great Leap to Famine
• Finding the Facts About Mao's Victims
• Remembering China's Great Helmsman
• v Did Mao Really Kill Millions in the Great Leap Forward? Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. oktobar 2019)}-