Merv
Merv (rus. Мерв, iz persijskog: مرو, Marv, ponekad navođen kao Marv ili Mari; kineski jezik: 木鹿, Mulu), bivša ahemenidska satrapija Margijana, kasnije poznat kao grad Aleksandrija Margijana i Antiohija u Margijani (grčki jezik: Αντιόχεια της Μαργιανήs), bio je važan oaza-grad u srednjoj Aziji na istorijskom Putu svile u Turkmenistanu. Na tom mestu je postojalo nekoliko gradova, koji su zbog svoje strateške važnosti imali značajnu ulogu u mnogim političkim i istorijskim događajima. Tvrdi se kako je Merv nakratko bio i najveći grad na svetu u 12. veku.[1] Zbog toga je upisan na UNESKO-v Spisak mesta Svetske baštine u Aziji i Australaziji 1999. godine.
| Merv | |
|---|---|
 | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Državni istorijski i kulturni park "Stari Merv" |
| Mesto | Pokrajina Mari, Q4283339, Turkmenska Sovjetska Socijalistička Republika, Q4283339, Turkmenska Sovjetska Socijalistička Republika, Merv Okrug, Mervsky Uyezd, Khanate of Khwarazm, Safavidski Iran, Shaybanid state, Timuridsko carstvo, Ilkanat, Mongolsko carstvo, Horezmijska imperija, Seldžučko carstvo, Gaznavidsko carstvo, Samanid Empire, Abasidski kalifat, Sasanidsko carstvo, Turkmenistan |
| Koordinate | 37° 39′ 46″ S; 62° 11′ 33″ I / 37.662777777778° S; 62.1925° I |
| Površina | 35.324, 8.833 ha (3,8022×109, 950.800.000 sq ft) |
| Kriterijum | Kulturno dobro: ii, iii |
| Upis | 1999. (23. sednica) |
| Veb-sajt | http://whc.unesco.org/en/list/886 |
Današnje naselje na mestu Starog Merva se zove Giaour Kala, a nalazi se u unutrašnjem slivu reke Murgab, oko 30 km istočno od grada Marija. Južno od njega se nalazi kanal Karakum i deo Transkaspijske pruge.
Istorija uredi
Ovo područje je bilo naseljeno od neolita, a prvi vrhunac je doživelo kao utvrđeni grad Erk-Kala koji se u drugoj polovini 2. milenijuma p. n. e. prostirao na oko 12 hektara.
Aleksandar Veliki ga je osvojio i pretvorio u helenistički polis Aleksandrija Margijana (Άλεξάνδρεια τὴς Μαργιανής). Seleukid, Antioh I Soter, ga je uništio i obnovio preimenovavši ga u Antiohiju u Margijani (Άντιόχεια τὴς Μαργιανής) ili Antiohiju Partsku (Άντιόχεια τὴς Παρθίας). U sledećim vekovima gradom su vladali Parti, a krajem antike Sasanidi i bio je poznat kao Gabr-Kala ("Tvrđava Zoroastrijanaca").
U Mervu je 651. godine ubijen poslednji sasanidski vladar Izdigerd III, a grad su uskoro osvojili Arapi. Međutim, uskoro je njihov general Abu Muslim iz Merva, uz pomoć Abasida, poveo prvu liberalnu pobunu protiv Omejada. Abasidski vladar Al-Mamun (813—833.) ga je načinio svojom prestonicom. Tada su izgrađene utvrđeni tornjevi na gradskim zidinama (Rabat), a pored brojnih džamija i dva budistička, i jedan hrišćanski samostan. Najznačajniji stanovnik Merva iz tog vremena bio je jevrejski matematičar i astronom Saul ibn Bišr.
Seldžuci ga osvajaju 1040. godine i život u gradu se seli na njegov zapadni utvrđeni deo koji ima nepravilan oblik, tzv. Sultan-Kala ("Sultanovo utvrđenje", slika gore). Tu su u 11. veku izgrađeni mauzolej sultana Ahmeda Sandžara i Sahrijarakova citadela, dok je Mauzolej Muhameda ibn Zajida izgrađen u predgrađu gde se, između ostalih, nalazila i grnčarska četvrt.[2]
Merv je bio sedište horasanskih šahova kada su Mongoli, pod vodstvom Tolujkana, Džingis-kanovog unuka, 1221. godine opsedali i uništili grad do temelja, prilikom čega su pobili veliki broj ljudi (po nekim tadašnjim istoričarima, više od milion stanovnika), a nekoliko stotina hiljada je izbeglo. Nakon toga se grad nikada nije oporavio i ostalo je tek naselje uz južni deo Sultan-Kale.
Tamerlan ga je opustošio 1380. godine, a 1550. ga osvajaju Uzbeci, da bi ga pet godina kasnije ponovno osvojilo Persijsko carstvo. Uzbeci ga ponovno osvajaju od 1601. do 1747., nakon čega ponovno postaje deo Irana, prilikom čega je ovo naselje postalo potpuno nevažno. Persijski šah je izmestio njegovo Turkmensko stanovništvo u istočni Horasan i Transaksoniju u 19. veku. Nakon vojne pobune Turkmena, 1883. godine, za Rusku Imperiju ga osvaja general Aleksandar Komarov i odmah su započeta arheološka iskopavanja. Od 1925. je Merv postao deo Turkmenske Sovjetske Socijalističke Republike, a 1930. godine osnovan je obližnji grad Mari, poznat takođe i kao Merv.
-
Laserski skenirane gradske zidine Gabr Kale iz 3. veka p. n. e., proširene i uvećane do 7. v. -
Mauzoleji u Mervu -
Ruski komemorativni novčić iz 1993. god. koji slavi 2500-tu godišnjicu grada Merva
.png)
Izvori uredi
- ^ Najveći gradovi kroz istoriju Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. avgust 2016) Preuzeto 2. juna 2011.
- ^ Great Soviet Encyclopedia, New York 1977., Vol. 16. pp. 143.
Literatura uredi
- Pander, Klaus (2005). Central Asia (6th izd.). Ostfildern: DuMont Art Travel Guide. str. 384. ISBN 978-3-7701-3680-3.
- Puschnigg, Gabriele (2006). Ceramics of the Merv Oasis: Recycling the City. Walnut Creek, Calif: Left Coast Press. ISBN 978-1-59874-225-1.
