Milan Aćimović

Milan Aćimović (Pinosava, 31. maj 1898 — Zelengora,25. maj 1945) bio srpski je političar i kvisling tokom Drugog svetskog rata. Bio je na čelu Komesarske uprave tokom 1941. godine, prve kolaboracionističke srpske vlade nakon Aprilskog rata.

Milan Aćimović
Lični podaci
Datum rođenja	(1898-05-31)31. maj 1898.
Mesto rođenja	Pinosava, Kraljevina Srbija
Datum smrti	25. maj 1945.(1945-05-25) (46 god.)
Mesto smrti	Zelengora, DF Jugoslavija
Narodnost	Srbin
Poreklo	srpsko
Religija	Pravoslavni hrišćanin
Politička karijera
Politička stranka	Nezavisni političar Ranije: Srpska radikalna stranka, Jugoslovenska radikalna zajednica
Mandati Ministar unutrašnjih poslova Kraljevine Jugoslavije 21. decembar 1938. — 5. februar 1939. Prethodnik Anton Korošec Naslednik Dragiša Cvetković Predsednik Komesarske uprave Srbije 30. april 1941. — 29. avgust 1941. Naslednik Milan Nedić Ministar unutrašnjih poslova u Vladi narodnog spasa - — 10. novembar 1942. Naslednik Tanasije Dinić

Aćimović je bio kriminolog po profesiji. Pre Drugog svetskog rata bio je šef beogradske policije, a 21. decembra 1938. postao je ministar unutrašnjih poslova u vladi Milana Stojadinovića. Aćimović je bio žestoki antikomunista i pronemački orijentisan. Bio je u kontaktu sa nemačkim obaveštajnim službama pre izbijanja rata.

Aćimović je 1. maja 1941, 12 dana posle završetka Aprilskog rata postavljen na čelo Komesarske uprave, prve srpske kvislinške vlade. Bio je na čelu tog tela do 29. avgusta kada je ona zamenjena Vladom narodnog spasa Milana Nedića, u kojoj je Aćimović bio ministar unutrašnjih poslova. Na tom mestu je ostao sve do 10. novembra 1942. Aćimović je od samog početka okupacije sarađivao sa četničkim pokretom Dragoljuba Mihailovića. Posle svog smenjivanja bio je veza između Mihailovića i Nedića i Hermana Nojbahera sa ciljem objedinjavanja svih nacionalističkih snaga protiv partizana. Poginuo je povlačeći se sa četnicima u bici na Zelengori maja 1945.

Biografija

Aćimović je rođen u Pinosavi 31. maja 1898. Otac mu je poginuo u Prvom svetskom ratu. Aćimović je osnovnu školu učio u rodnom mestu, a gimnaziju i Pravni fakultet u Beogradu. 1923. je počeo da radi u policiji kao pisar vračarskog sreza. Za pomoćnika šefa Opšteg odeljenja opšte policije Uprave grada Beograda (UGB) postavljen je je 4. oktobra 1924, a šef istog odseka je postao dve godine kasnije. Specijalizovao se u Nemačkoj (Berlin, Štutgart, Magdeburg), gde ga je tridesetih godina zavrbovala nemačka tajna služba.

Godine 1931. postavljen je za okružnog inspektora u Mariboru, ali je ubrzo vraćen u Beograd. Bio je član Jugoslovenska radikalna zajednica, a potom i Srpske radikalne stranke Milana Stojadinovića. Aćimović je u januaru 1937. sa Dragim Jovanovićem otputovao u Berlin na sastanak sa Hajnrihom Himlerom i njegovim pomoćnikom Rajnhardom Hajdrihom. Između jugoslovenske i nemačke strane dogovoren je načelan sporazum o saradnji i razmeni policijskih oficira za vezu. U kabinetu Milana Stojadinovića bio je ministar unutrašnjih poslova od 21. avgusta 1938. do 5. februara 1939. I posle Stojadinovićevog pada Aćimović je nastavio saradnju sa Hansom Helom, sve do Aćimovićevog interniranja u Rogaticu, aprila 1940. Aćimović je bio jedan od najodlučnijih protivnika komunista pre aprila 1941. Kao rezervni oficir u Aprilskom ratu bio je u Sremskoj diviziji.

Drugi svetski rat

Komesarska uprava

Glavni članak: Komesarska uprava

Aprilskih dana 1941. u Beograd je došao šef Ziherhajtsdinsta Rajnhard Hajdrih, koji je dao uputstvo za rad nemačkim okupacionim vlastima da traže pouzdane saradnike među Srbima i oslanjanje na visoke policijske funkcionere Milana Aćimovića i Dragog Jovanovića, koje je lično poznavao i sarađivao sa njima pre rata. Aćimović se kao kandidat pojavio na nagovor Hansa Helma, Karla Krausa i Gerharta Fajnea. Pored Aćimovića, nemačku politiku je sprovodio i Dimitrije Ljotić sa svojom političkom organizacijom Zbor. Nemci su dali prednost Aćimoviću, kao stručnjaku za pitanja bezbednosti, čoveku praktičnijemu odnosu na ideološki opterećenog Ljotića. Komesarska vlada je obrazovana krajem aprila 1941. godine odlukom Haralda Turnera i vojnog zapovednika Helmuta Ferstera sa Aćimovićem kao predsednikom Saveta i komesarom unutrašnjim poslova. Savet komesara su činili manje poznati političari iz Srbije i nije imao čak ni status kvislinške vlada sa ograničenim pravima, već je predstavljao pomoćni izvršni organ Upravnog štaba nemačkog komandanta Srbije. Aćimović je očuvao postojeći upravni aparat, iako je bilo potrebno zameniti vladine službenike koji nisu bili Srbi ili su napustili Srbiju. Isto tako, većina srpskih službenika za koje se sumnjalo da su antinemački nastrojeni su sami otišli ili su otpušteni. Komesarska vlada je rešavala uobičajene administrativne poslove u Srbiji koja je postala izolovano područje pod nemačkom okupacijom i još je uvek bila stanju šoka zbog brze i potpune propasti jugoslovenske vojske i države. Nakon okupacije status Srbije nije bio međunarodno priznat. Aćimovićeva uprava bila je u posebno teškoj situaciji jer praktično nije imala nikakva ovlašćenja. Narod je komesarsku upravu primio kao tipičnu vazalnu tvorevinu. Većina oficira poražene jugoslovenske vojske, prvenstveno Srbi iz Srbije, kao i vojnici iz Srbije, odvedeni su u Nemačku i Italiju kao ratni zarobljenici. Iz susedne NDH, gde je novi ustaški režim sistematsko progonio Srbe, slivale su se reke izbeglica, od kojih su neki bili službeno prognani, a drugi sami pobegli. Mnogi su odlazili u Makedoniju, na Kosovo i u Vojvodinu, a hiljade slovenačkih izbeglica iseljeno je iz dela Slovenije koji je bio pod nemačkom okupacijom.

Prvih dana okupacije Nemci su bili zainteresovani za uništenje svih potencijalnih pokreta otpora. Kako je Aćimović pre rata bio visoki policijski funkcioner zadužen za antikomunističku delatnost, prvi zadatak koji je Aćimović dobio bio je da rekonstruiše kartoteku članova KPJ koja je uništena pred Aprilski rat za vreme ministra Srđana Budisavljevića.

Aćimović je juna 1941. godine uputio memorandum nemačkom zapovedniku generalu Šrederu, u kojem je tražio bolji položaj Srbije u okviru „novog poretka“. Tražio je širenje Srbije pod nemačkim pokroviteljstvom (Kosovo i Skoplje, Crnu Goru, deo Sandžaka i Hrvatske kao i Bosnu). On je to pravdao kao vekovno etnografsko područje srpskog naroda. Na ovaj memorandum nije dobio odgovor što je samo pokazalo koliko nije shvatao svoju podređenu ulogu. Za vreme njegove vlade nemački okupator hapsio građane i otvorio logor Banjica. Skoro od prvih dana okupacije postojali su kontakti između predstavnika pukovnika Dragoljuba Mihailovića i Aćimovićeve administracije. Vršilac dužnosti komandanta žandarmerije pukovnik Jovan Trišić, pružao je raznovrsnu pomoć Mihailoviću. Sam Aćimović potpuno je poznavao Mihailovićevu organizaciju u Beogradu i nije protiv nje preduzimao ništa.

Početkom jula, tj. odmah posle nemačkog napada na SSSR, buknuo je ustanak. Pod vodstvom KPJ, ustanak je bio usmeren protiv Aćimovićeve uprave i nemačkog okupacijskog režima. Nakon što je dobio na zamahu, ustanku su se pridružili i neki Srbi izrazite nacionalističke orijentacije, dok su se druge nacionalističke snage pod vođstvom Draže Mihailovića pripremale za vlastitu akciju protiv okupacijskih snaga čekajući odgovarajući trenutak. Sabotaže na komunikacijskim uređajima i privrednim objektima koje su radili za Nemce, postala su sve učestalije.

Aćimović je na ovoj dužnosti ostao do avgusta 1941. godine, kada je „vlada“ poverena Milanu Nediću. Nemci nisu bili zadovoljni nemirnim stanjem u Srbiji, a uvideli su da je Aćimovićeva „komesarska vlada“ neprihvaćena u narodu, nesposobna i bez ikakvog autoriteta. Pored toga u Komesarskoj vladi je bila podela na dve grupe političara: na grupu oko Dimitrije Ljotića i na grupu bivših saradnika Milana Stojadinovića, Ljotićevog predratnog političkog protivnika, na čelu sa Aćimovićem. Pad komesarske uprave izazvao je Dimitrije Ljotić, povlačeći svoja dva ministra iz nje. Ipak, Aćimović je ušao i u Nedićevu vladu kao ministar unutrašnjih poslova.

Vlada narodnog spasa

Nedić je poslao Aćimovića u zarobljeničke logore u Nemačkoj da među zarobljenim oficirima bivše jugoslovenske vojske ispita raspoloženje prema kvislinškoj vladi, kao i to da li žele da se vrate u zemlju i stave joj se na raspolaganje. Organizovao je potpisivanje „Izjave oficira u logoru Nirnberg o podršci generalu Nediću" prilikom posete ovom logoru novembra 1941. Izjavu je potpisalo oko 1.200 oficira. U ovoj izjavi osuđeni su „komunistički izrodi", sa stranom propagandom koja podstiče nemire, i narod pozvan da podrži generala Nedića.

Aćimović je 5. decembra stupio u kontakt sa Mihailovićem i moguće je da ga je upozorio za predstojeću operaciju protiv njega. Nemcima nije promakao taj kontakt i to je dovelo Nedića u težak položaj. Uspeo je da uveri Nemce da za to nije znao i da je u stvari izričito zabranio Aćimoviću da se meša u problem Mihailovića.

Januara 1942. godine ministar Aćimović je posetio srpske zarobljenike u logorima u Nemačkoj.

Skoro od samog početka četničkog pokreta Dragoljuba Mihailovića postojali su kontakti između Mihailovićevih predstavnika i kolaboracionističke Aćimovićeve administracije u Srbiji. Kao šef komesarske vlade i kasnije kao ministar unutrašnjih poslova u Nedićevoj vladi, sam Aćimović potpuno je poznavao Mihailovićevu organizaciju u Beogradu i nije protiv nje preduzimao ništa. Čak je Nemcima savetovao da ne proganjaju odmetnute vojnike kako bi oni ostali pod Mihailovićevim, a ne pod komunističkim uticajem. Poslao je beogradskoj komandi JVuO veću količinu novca i neke poverljive informacije. Od jeseni 1942. postao je aktivni saradnik JVuO i ujedno se distancirao od Nedićevog režima. Kako Nemci nisu smatrali da im je u borbi protiv partizana potrebna pomoć Mihailovićevih četnika i strahujući da će se četnici okrenuti protiv njih prvom povoljnom prilikom, došlo je do Aćimovićeve smene. Aćimović je 10. novembra 1942. na mestu ministra unutrašnjih poslova zamenjen pukovnikom Tanasijem Dinićem, koji je smatran oštrijim prema Mihailoviću. Aćimović je proveo je izvesno vreme u Nemačkoj kao gost šefa Gestapoa Hajnriha Milera, a zatim se vratio u Beograd, ne prihvativši nikakvu funkciju u kvislinškim organima.

Mihailovićeva veza

Nakon proterivanja Nemaca iz Srbije u oktobru 1944. Aćimović je bio veza između Mihailovića i nemačkog izaslanika Hermana Nojbahera. U tu svrhu dolazio je u štab Dragoljuba Mihailovića dok se ovaj nalazio u Bosni.

Poginuo je 1945. godine povlačeći se sa četnicima na Zelengori u borbi protiv partizana.

Literatura

• Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9. 
• Odić, Slavko; Komarica, Slavko (1977). Noć i magla: Gestapo u Jugoslaviji. Zagreb: Centar za informacije i publicitet. 
• Borković, Milan (1979a). Kvislinška uprava u Srbiji 1941—1944 (knjiga 1). Beograd. 
• Borković, Milan (1979b). Kvislinška uprava u Srbiji 1941—1944 (knjiga 2). Beograd. 
• Božović, Branislav; Stefanović, Mladen (1985). Milan Aćimović; Dragi Jovanović ; Dimitrije Ljotić. Centar za informacije i publicitet. 
• Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit. 
• Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 2. Beograd: Nolit. 
• Petranović, Branko (1992). Srbija u Drugom svetskom ratu 1939—1945. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar. 
• Ćirković, Simo C. (2009). Ko je ko u Nedićevoj Srbiji 1941—1944. Beograd: Prosveta. ISBN 978-86-07-01889-5. 
• Tomasevich, Jozo (2002). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3615-2.