Википедија

Mirča Elijade

Mirča Elijade (rum. Mircea Eliade; Bukurešt, 9. mart 1907 — Čikago, 22. april 1986) američki je kulturni istoričar rumunskog porekla i rumunski književnik. Jedan je od najvažnijih svetskih stručnjaka u oblasti komparativne analize religije.

Mirča Elijade
Elijade 1933. godine
Datum rođenja(1907-03-09)9. mart 1907.
Mesto rođenjaBukurešt
 Rumunija
Datum smrti22. april 1986.(1986-04-22) (79 god.)
Mesto smrtiČikago
 SAD

Tokom svoje duge naučne karijere predavao je na univerzitetima u Bukureštu, Parizu i Čikagu, gde je bio šef katedre za istoriju religije, koja od 1985. nosi naziv Katedra Mirča Elijade. Proučavao je religiju primitivnih društava Australije, Polinezije i Afrike, kulture drevne Indije, Egipta, Grčke i Rima. Osim naučnim radom bavio se i beletristikom i publicistikom.[1]

Detinjstvo i mladost uredi

Mirča Elijade rođen je u Bukureštu 1907. godine. Bio je sin rumunskog oficira Georgea Elijade i Jeane Vasilsku. George Elijade, inače pravoslavni vernik, registrovao je rođenje svog sina četiri dana pre nego što je zapravo rođen, da bi se poklopio sa Pravoslavnim liturgijskim kalendarom, tj. praznikom Četrdeset mučenika Sevastijanskih.[2] Osim sina Mirče bračni par Elijade imao je i ćerku Korinu.[a] Godine 1914. porodica se preselila iz Tekučia u Bukurešt, gde je Mirče živeo do kasnih tinejdžerskih godina.[4] Tokom Prvog svetskog rata, kao dete, bio je očevidac bombardovanja Bukurešta iz nemačkih cepelina. O svojim uspomenama i raznim neobičnim epizodama iz detinjstva Elijade je kasnije pisao u svojim delima.[5][6]

Univerzitetske studije i boravak u Indiji uredi

Od 1925. godine Elijade je studirao na filozofskom fakultetu univerziteta u Bukuruštu, na kom je i diplomirao 1928. sa temom o filozofiji renesanse, tačnije o ranom modernom italijanskom filozofu Tomazu Kampaneli. U međuvremenu je, 1927. išao na studijsko putovanje po Italiji.[4] Tokom svojih studenskih godina, upoznao je Nea Joneskua (Nae Ionescu), koji mu je predavao logiku.[7] Postao je jedan od njegovih učenika i prijatelja. Bio je izuzetno zainteresovan za Joneskuove radikalne i religijske ideje.[2]

Saznavši da Maharadža od Kasimbazara sponzoriše evropske naučnike koji studiraju u Indiji, Elijade se prijavio i dobio stipendiju za četiri godine, koja je kasnije udvostručena i rumunskom stipendijom.[8] U jesen 1928. godine, kada mu je bila 21 godina, otišao je u tadašnju Britansku Indiju, gde je u Kalkuti studirao sanskritski jezik i osnove indijske filozofije, istovremeno proučavajući i jogu. Pre dolaska do indijskog potkontinenta, Elijade je bio u kratkoj poseti Egiptu. Doktorirao je filozofiju na bukureštanskom univerzitetu 1933. godine, tezom o metodama mišljenja i prakse u jogi. Tokom studija Elijade je naučio jezike sanskrit, pali i bengalski.[2][5][9][10]

Boraveći u Indiji Mirča Elijade zainteresovao se za aktivistički rad Mahatma Gandija, koga je lično upoznao,[11] i njegovu filozofiju pasivnog građanskog otpora Satjagraha (Satyagraha). Kasnije je gandijeve ideje u svom diskursu prilagodio duhovnosti i Rumuniji.[11]

Rana karijera uredi

Tokom Drugog svetskog rata rata Mirča Elijade bio je ataše za kulturu rumunske ambasade u Londonu (1940. i 1941) i Lisabonu (1941—1945).[12][13][14] Po završetku rata 1945. godine, kada su u Rumuniji na vlast došli komunisti, Elijade je izbegao u Pariz, gde je predavao istoriju religije, najpre na École pratique des hautes études, do 1948, zatim na Sorboni.[4]

Godine života u Americi i smrt uredi

Od 1957. pa sve do svoje smrti 1986. živeo je u Čikagu, gde je bio redovni profesor na čikaškom Univerzitetu i šef katedre za istoriju religije. Proučavao je religiju primitivnih društava Australije, Polinezije i Afrike, kulture drevne Indije, Egipta, Grčke i Rima. Od 1985. godine ova katedra nosi naziv Katedra Mirča Elijade.[4].[5]

Mirča Elijade je preminuo u univerzitetskoj bolnici u Čikagu, aprila 1986. godine. Osam dana pre smrti doživeo je moždani udar od kog se nije oporavio. Četiri meseca ranije požar je uništio deo njegovih kancelarija.[2] Pogrebna ceremonija održana je u crkvi univerzitetskog kompleksa. Ceremoniji je prisustvovalo 1.200 ljudi. Javno čitanje Elijadinog teksta o otkrovenju u njegovom detinjstvu i pozdravni govor održao je Sol Belou, Elijadin kolega na Univerzitetu.[15] Posmrtni ostaci Mirče Elijade su kreminrani, a pepeo sahranjen na groblju Ouk Vuds (Oak Woods Cemetery).[16]

Naučni rad uredi

O opštoj prirodi religije uredi

U svom radu na istoriji religije, Elijade je najviše cenjen zbog svojih spisa o alhemiji,[17] šampanizmu, jogi i onom što je on nazvao mit o večnom povratku - uverenje da versko ponašanje nije samo imitacija, već i učešće u svetim događajima, čime se obnavlja vreme nastanka mita. Na ove Elijadine stavove delimično su uticali Rudolf Oto, Žerard van der Leu (Gerard van der Leeuw) i Nae Jonesku.[18]

O vrhovnom Bogu uredi

Prema nekim evolucionističkim teorijama religije, posebno kos Edvarda Barneta Tajlora (Edward Burnett Tylor), kulturni napredak jeste prelazak sa animizma i mnogoboštva na monoteizam. Prema ovom gledištu, naprednije kulture bi trebalo da budu više monoteističke, a primitivnije kulture politeističke. Međutim, u mnogim najvažnijim "primitivnim" kulturama, pre poljoprivrednih društava, javlja se verovanje u vrhovnog Boga.[19] Tako su, prema Eliadi, naučnici posle 19. veka odbacili Tajlorovu teoriju evolucije iz animizma.[20] Njegov stav je da su najraniji ljudi obožavali nebesko vrhovno biće.[21] U obrascima komparativne religije on piše: "Najpopularnija molitva u svetu je - Oče naš koji si na nebesima. Moguće je da su čovekove najraniji molitve upućene istom nebeskom ocu".[22]

Međutim, Elijade se ne slaže sa Vilhelmom Šmitom (Wilhelm Schmidt), koji je mislio da je najraniji oblik religije bio strogi monoteizam. Elijade odbacuje ovu teoriju "primordijalnog monoteizma” kao krutu i neprimenjivu.[23] "U najboljem slučaju," piše on, "ova shema Šmitove teorije prikazuje ljudsku religioznu evoluciju od doba paleolita".[24]

Elijadina filozofija religije uredi

Platonizam i primitivna ontologija - prema Elijadi, tradicionalni čovek oseća da stvari „stiču svoju stvarnost, svoj identitet, samo u meri u kojoj učestvuju u transcendentnoj stvarnosti".[25] Tradicionalnom čoveku je profani svet „besmislen“, a stvar se izdiže iz profanog sveta samo prilagođavanjem idealnom, mitskom modelu.[26]

Elijade opisuje ovaj pogled na stvarnost kao temeljni deo "primitivne ontologije" (studija o "postojanju" ili “stvarnost").[26] Vidi sličnost sa filozofijom Platona, koji je verovao da su fizički fenomeni blede i prolazne imitacije večnih modela ili "oblika". Prema njemu: „Platon bi se mogao smatrati izuzetnim filozofom 'primitivnog mentaliteta', to jest misliocem koji je uspeo da načinu života i ponašanja arhaičnog čovečanstva da filozofski prikaz i validnost.”[26] Smatrao je da je Platonova teorija oblika "primitivna ontologija" održiva u grčkoj filozofiji. On tvrdi da je platonizam "najpotpunije razrađena" verzija ove primitivne ontologije.[27]

Napomene uredi

  1. ^ Sin Korine Elijade je akademik, književni kritičar, semiotičar, lingvista, esejista i prevodilac Sorin Aleksandresku.[3]

Reference uredi

  1. ^ Wendy Doniger, "Foreword to the 2004 Edition", Eliade, Shamanism, p.xiii
  2. ^ a b v g Silviu Mihai, "A doua viaţă a lui Mircea Eliade" ("Mircea Eliade's Second Life"), in Cotidianul, February 6, 2006; retrieved July 31, 2007 (jezik: rumunski)
  3. ^ Simona Chiţan, "Nostalgia după România" ("Nostalgia for Romania"), interview with Sorin Alexandrescu, in Evenimentul Zilei, June 24, 2006
  4. ^ a b v g Biografie, in Handoca
  5. ^ a b v Sergio Vila-Sanjuán, "Paseo por el Bucarest de Mircea Eliade" ("Passing through Mircea Eliade's Bucharest"), in La Vanguardia, May 30, 2007 (jezik: španski); retrieved January 16, 2008
  6. ^ Ion Hadârcă, "Mircea Eliade la începuturi" ("Mircea Eliade at His Beginnings") Arhivirano 2007-11-08 na sajtu Wayback Machine, in Revista Sud-Est, 1/2007; retrieved January 21, 2008 (jezik: rumunski)
  7. ^ Călinescu, p.954, 955; Nastasă, p.76
  8. ^ Nastasă, str. 237
  9. ^ Biografie, in Handoca; Nastasă, p.237
  10. ^ Albert Ribas, "Mircea Eliade, historiador de las religiones" ("Mircea Eliade, Historian of Religions"), in El Ciervo. Revista de pensamiento y cultura, Año 49, Núm. 588 (Marzo 2000), p.35–38
  11. ^ a b Kelley L. Ross, Mircea Eliade, on friesian.com; retrieved July 16, 2007
  12. ^ Alexandru Popescu, "Scriitorii şi spionajul" ("Writers and Spying") Arhivirano 2008-02-15 na sajtu Wayback Machine, in Ziarul Financiar, January 26, 2007; retrieved November 8, 2007 (jezik: rumunski)
  13. ^ Ovidiu Şimonca, "Mircea Eliade şi 'căderea în lume'" ("Mircea Eliade and 'the Descent into the World'") Arhivirano 2012-12-22 na sajtu Archive.today (jezik: rumunski)
  14. ^ Ornea, str. 180
  15. ^ Ioan P. Culianu, "Mahaparanirvana", in El Hilo de Ariadna Arhivirano 2007-12-30 na sajtu Wayback Machine, Vol. II
  16. ^ "MAE: Repatrierea lui Cioran, Eliade și Brâncuși în România ar diminua semnificativ afluxul de turiști" ("Foreign Affairs Ministry: Repatriation to Romania of Cioran, Eliade and Brâncuși Would Significantly Diminish Tourist Arrivals"), in Adevărul, April 11, 2011; retrieved May 21, 2014 (jezik: rumunski)
  17. ^ Calian, George Florin (2010). Alkimia Operativa and Alkimia Speculativa. Some Modern Controversies on the Historiography of Alchemy. Budapest: Annual of Medieval Studies at CEU. str. 169. 
  18. ^ Paul Cernat, [https://web.archive.org/web/20150912131216/http://www.observatorcultural.ro/informatiiarticol.phtml?xid=8679&print=true Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. septembar 2015) "Eliade în cheie ezoterică", Observator Cultural, Nr. 175, July 2003 (jezik: rumunski)
  19. ^ Eliade, Myth and Reality, p.93; Patterns in Comparative Religion, p.38–40, 54–58
  20. ^ Eliade, "The Quest for the 'Origins' of Religion", p.161
  21. ^ Eliade, Patterns in Comparative Religion, p.38, 54; Myths, Dreams and Mysteries, p.176
  22. ^ Eliade, Patterns in Comparative Religion, p.38
  23. ^ Eliade, "The Quest for the 'Origins' of Religion", p.162; see also Eliade, Patterns in Comparative Religion, p.54–58
  24. ^ Eliade, Myths, Dreams and Mysteries, p. 176
  25. ^ Eliade, The Myth of the Eternal Return, p.5
  26. ^ a b v Eliade, The Myth of the Eternal Return, p.34
  27. ^ Eliade, in Dadosky, p.105

Literatura uredi

  • Mircea Handoca, Convorbiri cu şi despre Mircea Eliade ("Razgovor sa Mirčom Eliade")
  • Lucian Nastasă, "Suveranii" universităţilor româneşti ("Suvereni Rumunskog univerziteta"), Editura Limes, Cluj-Napoca, 2007 (available online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. март 2016) at the Romanian Academy's George Bariţ Institute of History)
  • Z. Ornea, Anii treizeci. Extrema dreaptă românească ("The 1930s: The Romanian Far Right"), Editura EST-Samuel Tastet Editeur, Bucharest, 2008
  • John Daniel Dadosky, The Structure of Religious Knowing: Encountering the Sacred in Eliade and Lonergan, State University of New York Press, Albany, 2004.
  • A History of Religious Ideas, Vol. 1 (trans. Willard R. Trask), University of Chicago Press, Chicago, 1978.
  • Images and Symbols: Studies in Religious Symbolism (trans. Philip Mairet), Princeton University Press, Princeton, 1991.
  • Myth and Reality (trans. Willard R. Trask), Harper & Row, New York, 1963.
  • Myths, Dreams and Mysteries (trans. Philip Mairet), Harper & Row, New York, 1967.
  • Myths, Rites, Symbols: A Mircea Eliade Reader, Vol. 2, Ed. Wendell C. Beane and William G. Doty, Harper Colophon, New York, 1976.
  • Patterns in Comparative Religion, Sheed & Ward, New York, 1958.
  • Final Report of the International Commission on the Holocaust in Romania, Polirom, Iaşi, 2004. ISBN 978-973-681-989-6; preuzeto 8. oktobra 2007.
  • Sorin Antohi, "Commuting to Castalia: Noica's 'School', Culture and Power in Communist Romania", preface to Gabriel Liiceanu, The Păltiniş Diary: A Paideic Model in Humanist Culture, Central European University Press, Budapest, 2000, p.vii–xxiv. ISBN 978-963-9116-89-4.
  • George Călinescu, Istoria literaturii române de la origini până în prezent ("The History of Romanian Literature from Its Origins to Present Times"), Editura Minerva, Bucharest, 1986.
  • John Daniel Dadosky, The Structure of Religious Knowing: Encountering the Sacred in Eliade and Lonergan, State University of New York Press, Albany, 2004.
  • Robert Ellwood, The Politics of Myth: A Study of C. G. Jung, Mircea Eliade, and Joseph Campbell, State University of New York Press, Albany, 1999.
  • Victor Frunză, Istoria stalinismului în România ("The History of Stalinism in Romania"), Humanitas, Bucharest, 1990.
 
Mirča Elijade na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мирча_Елијаде&oldid=27393983”