Mitropolit crnogorsko-primorski Mitrofan
Mitrofan Ban (Glavati (Grbalj), 15. mart 1841 — Cetinje, 30. septembar 1920) je bio mitropolit Crne Gore, Brda i Primorja, od 1885. do 1920. godine, a kao predsjednik Središnjeg arhijerejskog sabora (1919–1920) učestvovao je u sprovođenju ujedinjenja Srpske pravoslavne crkve.[1][2]
| Mitrofan Ban | |
|---|---|
.JPG) | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 15. mart 1841. |
| Mesto rođenja | Glavati (Grbalj), Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 30. septembar 1920. (79 god.) |
| Mesto smrti | Cetinje, Kraljevina SHS |
| Mitropolit crnogorsko-primorski | |
| Godine | 1885–1920 |
| Prethodnik | Visarion Ljubiša |
| Naslednik | Gavrilo Dožić |
| Predsjednik Središnjeg arhijerejskog sabora SPC | |
| Godine | (1919–1920) |
| Administrator Zahumsko-raške eparhije | |
| Godine | (1882–1908) |
Biografija uredi
Mitropolit Mitrofan je rođen 15. marta 1841. godine kao Marko Ban, od srpskih pravoslavnih roditelja, oca Georgija i majke Anastasije. Njegovo rodno mesto Glavati pripadalo je staroj Grbaljskoj župi, koja se u to vrijeme, zajedno sa čitavom Bokom kotorskom, nalazila u sastavu Austrijske Dalmacije. Osnovnu školu učio je u selu Vranovićima, a potom i u Kotoru. Zamonašio se 1865. godine u srpskom pravoslavnom manastiru Savini. Dalmatinski episkop Stefan Knežević ga je 27. juna 1865. godine rukopoložio u čin đakona, a 2. oktobra 1866. godine i u čin prezvitera. Za nastojatelja manastira Podlastve imenovan je 1867. godine.[3][2]
Velika prekretnica u njegovom životu označena je prelaskom u Knjaževinu Crnu Goru, gde je 1869. godine postavljen za nastojatelja manastira Morače. Morački iguman je postao 7. septembra 1870, a arhimandrit 7. septembra 1877. godine. U to vrijeme veoma se istakao u borbi sa Turcima. Iako rodom nije bio iz Crne Gore, stekao je veliki ugled među Crnogorcima, tako da je 1882. godine postavljen za administratora Eparhije zahumsko-raške, a nakon smrti mitropolita Visariona Ljubiše (1884) postavljen je i za administratora Crnogorske mitropolije. Za mitropolita Crne Gore, Brda i Primorja izabran je iste 1884. godine, a pošto u Crnoj Gori u to vrijeme nije bilo ni jednog arhijereja upućen je u Rusiju, gdje je i rukopoložen za vladiku crnogorskog i brdskog, dana 6./18. aprila 1885. godine u Sankt Peterburgu u Isakijevskom saboru. To se desilo na praznik Svetih Kirila i Metodija, na dan glavne bogoslužbene proslave u Rusiji, povodom 1000 godina od upokojenja Svetog Metodija Arhiespiskopa Panonskog. Po riječima Mitrofana Bana, čin je imao duboku simboliku, jer se rukopolagao vladika sa juga slavenstva, na sjeveru.[4] Po povratku u Crnu Goru, zadržao je i administraciju Zahumsko-raške eparhije, sve do 1908. godine, tako da je tokom pune 23 godine bio jedini vladika u Crnoj Gori. Bio je poslanik u skupštini Knjaževine i Kraljevine Crne Gore. Na njegov predlog, knjaz Nikola Petrović-Njegoš je obnarodovao Zakon o uređenju Duhovnog savjeta, a istovrijemeno je objavio i poseban ukaz kojim je imenovao prve članove tog crkveno-upravnog tijela, na čelu sa mitropolitom Mitrofanom kao predsjednikom. Pomenuti ukazi, koji su se odnosili na proglašenje zakona o uređenju Duhovnog savjeta i imenovanje njegovih članova, objavljeni su u službenom listu "Glas Crnogorca" od 1. januara 1904. godine.[5]
Početkom 1916. godine, kada je kralj Nikola sa dijelom državnog i vojnog vrha napustio Crnu Goru, mitropolit Mitrofan je odlučio da ostane u zemlji. Za vrijeme austrougarske okupacije (1916-1918), nastojao je da sačuva sveštenstvo i narod, te je stoga zauzeo pomirljiv stav prema okupacionim vlastima, što mu je omogućilo da posredstvom Crvenog krsta Crne Gore razvije humanitarni rad u vidu pribavljanja znatnih sredstava za pomoć ugroženom narodu. I pored njegovog zalaganja, tokom okupacije je postradao znatan broj sveštenika, a opšte stanje crkve i naroda u Crnoj Gori bilo je izuzetno teško.[6][7]
U razdoblju od 1918. do 1920. godine odigrao je izuzetno značajnu ulogu u vaspostavljanju jedinstvene Srpske pravoslavne crkve. Predsjedavao je istorijskom sjednicom Svetog sinoda, koja je održana 16. (29.) decembra 1918. godine na Cetinju, a na kojoj je donijeta odluka o ujedinjenju Srpsko-pravoslavne crkve u Crnoj Gori sa Pravoslavnom crkvom u Srbiji, i ostalim srpskim crkvenim oblastima.[8] Takođe je predsjedavao i opštom konferencijom svih srpskih episkopa, koja je zasjedala od 24. do 28. maja 1919. godine u Beogradu. Na tom zasjedanju je formiran i vrhovni upravni organ, koji je nazvan Središnjim arhijerejskim saborom, a za njegovog predsjednika je izabran upravo mitropolit Mitrofan (1919-1920). Na toj vladičanskoj konferenciji je 28. maja 1919. rekao:
Nama je u dio pala velika sreća, što smo doživjeli ove epohalne dane, u koje smo pozvani da zajednički u bratskoj slozi izvedemo naše crkveno jedinstvo.
Lazar Tomanović je u publikaciji Pedeset godina na prestolu Crne Gore (Cetinje, 1910) zapisao da je u vremenu od 25 godina crkvene službe Mitrofana Bana kao mitropolita u Crnoj Gori, obnovljeno ili podignuto 11 manastira i 162 hrama, ili ukupno 173 crkvena objekta.[9]
Umro je 30. septembra 1920. godine na Cetinju i sahranjen je u porti Cetinjskog manastira,[10][2] u grobu koji je pripremio još 1912. godine.[9]
Odlikovanja uredi
Za svoje učestvovanje u crnogorsko-turskom ratu 1876-1879.[11] odlikovan je zlatnom medaljom Obilića - za hrabrost, u manastiru Morača,[12] Ordenom knjaza Danila prvog reda (prilikom proslave 25 godina vladavine kneza Nikole, 27. oktobra 1885),[4] ruskim ordenima Svete Ane i Svetog Aleksandra Nevskog, bugarskim Ordenom Svetog Aleksandra i Ordenom Svetog Save prvog stepena (povodom obnavlja Patrijaršije i proglašenja toga čina na svečanosti u Sremskim Karlovcima, regent Aleksandar je odlikovao sve zaslužne arhijereje).[9][13]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Slijepčević 1966, str. 308-310, 611-612.
- ^ a b v Vuković 1996, str. 321.
- ^ Slijepčević 1966, str. 308-310.
- ^ a b Ostojić, Metodije (2020). Svetigora, br. 286, oktobar, Mitrofan Ban, mitropolit CG, Brda i Primorja (1885-1920). Cetinje. str. 12.
- ^ Glas Crnogorca, god. 33 (1904), br. 1, str. 1.
- ^ Stamatović 2014a, str. 549-558.
- ^ Puzović 2015, str. 211-220.
- ^ Odluka o ujedinjenju Srpsko-pravoslavne crkve u Crnoj Gori sa Pravoslavnom crkvom u Srbiji i ostalim srpskim episkopskim stolicama (1918)
- ^ a b v g Ostojić, Metodije (2020). Svetigora, br. 286, oktobar, Mitrofan Ban, mitropolit CG, Brda i Primorja (1885-1920). Cetinje. str. 14.
- ^ Slijepčević 1966, str. 611-612.
- ^ Ostojić, Metodije (2020). Svetigora, br. 286, oktobar, Mitrofan Ban, mitropolit CG, Brda i Primorja (1885-1920). Cetinje. str. 11.
- ^ Kondić, Pavle (2020). Svetigora, br. 286, oktobar, Pastir Dobri. Cetinje. str. 16.
- ^ Acović, Dragomir (2012). Slava i čast: Odlikovanja među Srbima, Srbi među odlikovanjima. Belgrade: Službeni Glasnik. str. 348.
Literatura uredi
- Aleksić, Budimir (2006). „Pravoslavlje na prostoru današnje Crne Gore od 1219. do 2006.”. Pravoslavlje u Crnoj Gori. Cetinje: Svetigora. str. 13—38.
- Vukić, Predrag (2006). „Pravoslavne eparhije, crkve i manastiri u Crnoj Gori”. Pravoslavlje u Crnoj Gori. Cetinje: Svetigora. str. 87—128.
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Durković-Jakšić, Ljubomir (1991). Mitropolija crnogorska nikada nije bila autokefalna. Beograd-Cetinje: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve, Mitropolija crnogorsko-primorska.
- Ivanović, Filip (2006). Problematika autokefalije Mitropolije crnogorsko-primorske. Podgorica-Cetinje: Unireks, Svetigora.
- Markuš, Jovan (2006). „Katalog-diptih episkopa i mitropolita zetskih, crnogorskih i primorskih od 1219. do 2006.”. Pravoslavlje u Crnoj Gori. Cetinje: Svetigora. str. 39—86.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2013). Istorija Srba u Crnoj Gori 1496-1918. Novi Sad: Prometej.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2017). Srbi u Crnoj Gori 1496-1918. Nikšić: Institut za srpsku kulturu.
- Markuš, Jovan (2006). „Katalog-diptih episkopa i mitropolita zetskih, crnogorskih i primorskih od 1219. do 2006.”. Pravoslavlje u Crnoj Gori. Cetinje: Svetigora. str. 39—86.
- Puzović, Predrag (2015). „Stradanje sveštenika tokom Prvog svetskog rata na području Cetinjske, Pećske i Nikšićke eparhije” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 74 (2): 211—220.
- Slijepčević, Đoko M. (1966). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 2. Minhen: Iskra.
- Stamatović, Aleksandar D. (1999). Kratka istorija Mitropolije crnogorsko-primorske (1219-1999). Cetinje: Svetigora.
- Stamatović, Aleksandar D. (2014a). Istorija Mitropolije crnogorsko-primorske do 1918. godine (PDF). Cetinje: Svetigora. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 06. 2019. g. Pristupljeno 25. 06. 2019.
- Stamatović, Aleksandar D. (2014b). Istorija Mitropolije Crnogorsko-primorske 1918-2009 (PDF). Podgorica: Unireks. Arhivirano iz originala (PDF) 29. 06. 2019. g. Pristupljeno 29. 06. 2019.
- Džomić, Velibor (2006). „Kanonsko-pravni i državno-pravni status Mitropolije crnogorsko-primorske”. Pravoslavlje u Crnoj Gori. Cetinje: Svetigora. str. 129—157.
Spoljašnje veze uredi
- Aleksandar Stamatović: Kratka istorija Mitropolije crnogorsko-primorske (1219-1999)
- Pavle Kondić: Voštanica na grobu mitropolita Mitrofana
