Mihailo Vitković
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Mihailo Vitković (mađ. Vitkovics Mihály, Jegra /Eger/, 25. avgust 1778 — Pešta, 9. septembar 1829) bio je srpsko-mađarski pesnik i uvaženi peštanski advokat.
| Mihailo Vitković | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 25. avgust 1778. |
| Mesto rođenja | Eger, Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 9. septembar 1829. (51 god.) |
| Mesto smrti | Pešta, Austrijsko carstvo |
Biografija uredi
Mihailo Vitković je rođen u Jegri (mađ. Eger), gradu u Ugarskoj u svešteničkoj porodici. Imao je braću Gavrila i Jovana i sestru Jekaterinu. Otac Petar Vitković (1754—1808) je bio paroh mesne srpske crkve. Majka mu se zvala Marija Glišić. Porodica Vitkovića poreklom je iz Trebinja, o čemu svedoči i epska pesma „Novljanin Alija i devet Vitkovića“.
Posle završetka gimnazije i "filozofije"[1] u Jegri, odlazi u Peštu da studira prava, koja međutim završava u Jegri. Godine 1801. završivši prava diplomiranjem postao je „zakleti kraljevske tabule notarem“, a 1803. godine postaje advokat. Po sećanju savremenika: bio je krupan, visok čovek atletske građe, sa glasom jakim i čistim; a u njegovim blistavim plavim očima bio je izraz otvorenosti, vedre prostosrdačnosti i dobrote. Po odeći i manirima nosio se "po mađarski".[2] Živeo je i radio u Pešti kao advokat do smrti 1829. godine. Godine 1807. biran je za poslanika u mađarskom Saboru.
Bio je veoma cenjena ličnost u mađarskim književnim krugovima. Prvi književni pokušaj i to na mađarskom jeziku, ostvario je 1804. godine. Radilo se o "Odi na smrt Barona Orcija", koja je štampana u Pešti. Usledila je još više zapažena knjiga "Vitkovićeve basne i stihovi". Mihailo Vitković je u svome domu u današnjoj ulici Vereš Palne, u blizini peštanske srpske crkve Svetog Georgija, formirao „trijas“ najuvaženijih mađarskih književnika: Ferenca Kazincija (1759—1831), Ištvana Horvata(1784—1846) i Pala Semere (1785—1861). Njegov dom postao je pravi literarni salon.
Održavao je prijateljsku vezu sa arhimandritom i pesnikom Lukijanom Mušickim (1777—1837) koji je u njegovu čast napisao i izdao „Oda mojemu prijatelju Mihailu Vitkoviču“ (Budim, 1811).
Mihailo Vitković je bio saradnik Letopisa Matice srpske. Istovremeno je 1825. godine postavljen u delegaciju koja će stvoriti Mađarsku Akademiju nauka. Bio je blizak sa grofom Sečenjijem, i postao jedan od prvih članova mađarske akademije od 1827. godine. Prihvatio se da bude do smrti akademijin "fiškal" (advokat).[1]
Najveći značaj Vitkovićem je u tome što je "prvi" upoznao "strani svet" tj. Mađare, sa našim narodnim pesmama, koje je prevodio. Od 1821. godine se javljaju njegovi prevodi srpskih narodnih pesama na mađarski jezik. Pisao je na mađarskom jeziku i rasprave o Srbima - njihovom jeziku, veri, istoriji, pesništvu. Radio je na međusobnom upoznavanju i zbližavanja dva nesrodna naroda. Posle njegove smrti Đuro Popović se bavio njegovim brojnim razbacanim člancima i prilozima u periodici. Priredio je od sitnih priloga 47-u svesku "Narodne biblioteke braće Jovanović", pod naslovom "Skupljeni spisi Mihaila Vitkovića".[3]
Mađari su 1878. godine proslavili stogodišnjicu njegovog rođenja prigodnom svečanošću u Jegri. Na rodnoj kući postavljena je prigodna spomen ploča, na kojoj je pisalo da je tu rođen "mađarski književnik". Sledeće, 1879. godine Josif Svorenji je izdao knjigu posvećenu Vitkoviću, sa naslovom "Dela Mihaila Vitkovića". U tri toma dat je pored predgovora, njegov životopis i razne beleške. Njegov portret koji je naslikao slikar Donat 1813. godine, naslednik sinovac Nikola Vitković je poklonio Mađarskoj akademiji u Pešti - na njen "naročit zahtev".[4]
Mihailo Vitković je pisao uglavnom pesme na srpskom i na mađarskom jeziku. Pisao je i originalne klasicističke pesme (ode, epigrame, epistole), ali se bavio i prevođenjem. Celoga svoga veka povezivao je svoju srpsku narodnost sa mađarskim rodoljubljem.
Živeo je u vanbračnoj vezi sa udovicom Teodorom Popović. Bolovao je godinama od "vodene bolesti" i redovno (od 1818) posećivao banju u Firedu. Umro je 1829. godine, u najjačoj snazi, usred plodnog književnog stvaranja, poštovan od svih - Srba i Mađara. Bio je sahranjen na Starom peštanskom groblju, a grob mu je izgubljen prekopavanjem.
Dela na srpskom uredi
- „Milica” – prevod dela Žan-Fransoa Marmontela, ostao u rukopisu
- „Lukijanu Mušickom kad je na stepen arhimandristva stupio” (1812) – poslanica u safijskoj strofi
- „Grobnij nadpis Vase Čarapića serbskog junaka” – epigram
- „Ljubovi” (1817) – građanska sentimentalna pesma koja je svojevremeno rado pevana
- „Pesmi o berbi” – sentimentalna pesma
Srpska izdanja uredi
- „Spomen Milice” (Budim, 1816) – sentimentalni posrbljeni roman na osnovu mađarske pripovetke Jožefa Karmana.
- „Spomen Milice”, drugo izdanje, objavljeno posthumno u 17-oj svesci edicije „Narodna biblioteka braće Jovanović” u Pančevu
- „Na smert Joana Belanoviča” (Budim, 1819) – oda
- „Žertva na smert” (Budim, 1830) – prevod pozorišne igre A. Kocebua
- „Odela iz Triesta” (Budim, 1830) – prevod pozorišne igre J. Fr. Jingera
- „Pesnikov roman”, njegovo delo, prevedeno sa mađarskog jezika, objavljeno u 84. i 88. svesci edicije Braće Jovanović u Pančevu
Reference uredi
Literatura uredi
- Serbskij narodnij list (br. 14, br. 15, Pešta, 1838)
- Stojan Vujičić,Vujicsics Sztoján: Vitkovics Mihály magyar és szerb írásai (Budapest, 1978)
- Jovan Skerlić: Istorija nove srpske književnosti (Beograd, 1967)
- Savić, Velibor (1994). „Vitkovići u Valjevu”. Valjevac — Veliki narodni kalendar za prostu 1994. Valjevo.