Moldavci
Moldavci su romanski narod[1] koji pretežno živi u Moldaviji, gde čini oko 76% stanovništva (po popisu iz 2004). Moldavaca ukupno ima oko 2.900.000, od toga u Moldaviji 2.245.693 (uključujući i 177.635 Moldavaca iz Pridnjestrovlja), Ukrajini 258.619, Rusiji 156.400.[1]
Istorija uredi
-en.png)
Prema Leksikonu naroda Sveta autora Mila Nedeljkovića, konačno oblikovanje Moldavskog naroda desilo se u 15. veku.[1] Sve do 19. veka, Moldavija je činila posebnu polunezavisnu kneževinu i bila je u vazalnom odnosu prema Osmanskom carstvu. Moldavska kneževina je tada obuhvatala ne samo teritoriju današnje države Moldavije, već i istočne delove današnje Rumunije, koji se još uvek u geografskom smislu nazivaju Moldavijom. Istočni delovi nekadašnje Moldavske kneževine (područje današnje države Moldavije) pripojeni su Rusiji 1812. godine i od tada su bili poznati pod nazivom Besarabija. Zapadni delovi nekadašnje Moldavske kneževine (prostor današnje geografske regije Moldavija u Rumuniji) i dalje su nastavili da postoje kao polunezavisni entitet, sve do 1859. godine, kada se sa Kneževinom Vlaškom ujedinjuju u novu državu Rumuniju.
Prema spisku doseljenika u Rusiju iz 1752—1756. godine, doseljenici iz Vlaške i Moldavije izjašnjavali su se da su vlaške i moldavske narodnosti.[2] Moldavci su činili i najbrojniju etničku grupu u Novoj Srbiji, pokrajini Ruskog carstva, koja je postojala na području današnje Ukrajine od 1752. do 1764. godine. Iako je pokrajina inicijalno bila formirana za doseljene Srbe, u nju se naselio i velik broj pripadnika drugih etničkih grupa, posebno Moldavaca, tako da je po podacima iz 1757. godine u Novoj Srbiji živelo 75,33% Moldavaca, 11,56% Srba i 13,11% ostalih.[3] Kada je formirana država Rumunija, osećaj posebnog vlaškog i moldavskog identiteta se postepeno gubi i zamenjuje ga osećanje rumunske nacionalne pripadnosti. Posle Prvog svetskog rata, u sastav države Rumunije ulaze Besarabija (nekadašnji istočni deo Moldavske kneževine), Transilvanija i Bukovina i tada se generalno romanofoni stanovnici svih delova nove uvećane rumunske države smatraju Rumunima.
U Sovjetskom Savezu je 1924. godine na istočnoj obali reke Dnjestar formirana Moldavska autonomna sovjetska socijalistička republika u sastavu Ukrajinske sovjetske socijalističke republike. 1940. godine, Rumunija gubi Besarabiju, koja ulazi u sastav Sovjetskog Saveza, gde se ovo područje administrativno ujedinjuje sa područjem Moldavske autonomne sovjetske socijalističke republike u novu Moldavsku sovjetsku socijalističku republiku. 1941. godine, područje Moldavske SSR ulazi u sastav Rumunije i tada se Moldavska SSR administrativno ukida, a formiraju se županije. Posle Drugog svetskog rata, područje nekadašnje Moldavske SSR ponovo ulazi u sastav Sovjetskog Saveza, kada se republika obnavlja. U vreme sovjetske vlasti promovisana je ideja posebne moldavske narodnosti, različite od Rumuna, koju je najveći deo stanovnika Moldavije prihvatio. Od 1991. godine, Moldavija je nezavisna država, a na poslednjem popisu iz 2004. godine, 75,81% stanovnika Moldavije se izjasnilo da su po narodnosti Moldavci, dok se 2,17% izjasnilo da su Rumuni.
Moldavci su najbrojnija etnička grupa i u Pridnjestrovlju, koje je proglasilo nezavisnost od Moldavije 1990. godine. Međutim, pošto u Pridnjestrovlju Moldavci čine samo relativnu etničku većinu, sva politička moć u ovoj faktički nezavisnoj državi je u rukama Rusa i Ukrajinaca, kojih, uzetih zajedno, ima više nego Moldavaca. Po popisu iz 2004. godine, u Pridnjestrovlju je živelo 31,99% Moldavaca, 30,37% Rusa, 28,82% Ukrajinaca, kao i manji broj pripadnika drugih etničkih grupa.
Nacionalni identitet uredi
Većina Moldavaca u Moldaviji smatra da Moldavci čine etničku grupu različitu od Rumuna, [4] dok se stanovnici nekadašnjeg zapadnog dela istorijske Moldavske kneževine, koji je danas u sastavu Rumunije, izjašnjavaju kao etnički Rumuni a za sebe koriste i naziv „Moldavac“ u smislu regionalne pripadnosti. Vlasti Rumunije osporavaju moldavsku narodnost i tvrde da su Moldavci deo rumunskog naroda, [4] dok rumunski istoričari nekadašnju Moldavsku kneževinu vide kao kneževinu rumunskog naroda.[5][6][7] Odgovarajući na ove rumunske tvrdnje, vlasti Moldavije su promovisale ideju da stanovnici rumunskog dela istorijske Moldavije treba takođe da se smatraju pripadnicima Moldavske etno-lingvističke grupe, različite od Rumuna.[4] U Rumuniji je formirana zajednica Moldavaca Rumunije, koja od rumunskih vlasti traži zvanično priznanje moldavskog etničkog identiteta i status nacionalne manjine.[4]
Religija i jezik uredi
Moldavci su većinom pravoslavne veroispovesti, a govore moldavskim jezikom[1] koji je identičan rumunskom[8][9] i koji pripada istočnoromanskoj grupi indoevropske porodice jezika. U ustavu Moldavije stoji da je zvanični jezik ove države moldavski.[10]
Izvori uredi
- ^ a b v g Mile Nedeljković, Leksikon naroda Sveta, Beograd, 2001.
- ^ Pavel Rudjakov, Seoba Srba u Rusiju u 18. veku, Beograd, 1995.
- ^ Olga M. Posunjko, Istorija Nove Srbije i Slavenosrbije, Novi Sad, 2002.
- ^ a b v g „OFFICIAL CHISINAU SEEKS RECOGNITION OF MOLDOVAN ETHNICITY AND MINORITY IN ROMANIA”. Pristupljeno 13. 4. 2013.
- ^ Nikole Jorga, Vršac, 1982.
- ^ Dobrila Letić, „Prilozi za istoriju Rumuna“, Novi Sad, 1970.
- ^ Andrej Ocetea, Istorija Rumunskog naroda, 1970.
- ^ „Ethnologue report for Moldova”. Pristupljeno 13. 4. 2013. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. april 2008)
- ^ „Voronin atacă România din toate părţile > EVZ.ro”. Pristupljeno 13. 4. 2013.
- ^ Wayback Machine
Literatura uredi
- King, Charles (2000). The Moldovans: Romania, Russia, and the Politics of Culture. Hoover Press. str. 5. ISBN 978-0-8179-9792-2.
- Nedeljković, Mile (2001). Leksikon naroda Sveta. Beograd.
- Đuvara, Njagu (2004). Kratka istorija Rumuna za mlade. Novi Sad.
- Rudjakov, Pavel (1995). Seoba Srba u Rusiju u 18. veku. Beograd.
- Posunjko, Olga M. (2002). Istorija Nove Srbije i Slavenosrbije. Novi Sad.
