Monitor (ratni brod)
Monitor (engl. Monitor) je ratni brod naoružan sa 1-4 topa velikog kalibra u kulama, zaštićen jakim oklopom, male brzine i radijusa dejstva, i slabih pomoračkih osobina. Građen je za dejstva u obalnom morskom području i na rekama, a upotrebljava se za uništavanje i neutralisanje baterija i drugih objekata na obali, artiljerijsku podršku krila kopnene vojske, pomorskog desanta i trupa pri forsiranju reke. Poseban tip ovog broda je rečni monitor.[1]
Istorija uredi
Američki građanski rat uredi
U početku Američkog građanskog rata (1861-1865), ratni brodovi na jedra (fregate, korvete i bombarde) nisu bili efikasni u borbi protiv obalskih baterija, naročito oklopnjače Merimak država Konfederacije. Države Unije su 1862. po projektu Džona Eriksona izgradile Monitor, novu vrstu gvozdenog oklopnog ratnog broda na parni pogon, deplasmana oko 1.250 t, naoružanog sa dva topa od 280 mm, smeštena u oklopljenu okretnu kulu, ugrađenu u sredinu palube. Bokovi broda bili su zaštićeni gvozdenim oklopnim pojasom debljine 76-127 mm po celoj dužini broda, a paluba oklopom debljine od 25 mm; jarbole nije imao.[1]
Posle uspešnog boja Monitora sa oklopnjačom Merimak, države Severa su tokom rata izgradile za operacije u obalnom morskom području oko 20 monitora (tipovi Pasaoic i Canonicus), a za dejstva na Misisipiju i Tenesiju oko 30 rečnih monitora gaza do 1.3 m (tipovi Casco, Etlah). Da bi osposobili monitore za plovidbu na otvorenom moru, države Severa su po projektima Eriksona i Džozefa Išervuda (engl. Joseph Isherwood) izgradile 6 monitora (engl. ocean-going monitor) velikog deplasmana (preko 3.600 t) i jakih mašina koje su razvijale brzinu oko 15 čvorova ( tipovi Puritan i Miantonomah), ali već na probnoj plovidbi 1866. monitora Miantonomah za Evropu i monitora Monadnock oko Južne Amerike za Kaliforniju, pokazalo se da raspolažu malom rezervnom plovnošću i slabim pomoračkim osobinama.[1]
Širenje u Evropi uredi
Američki monitori postali su uzor po kojem su evropske države Severnog i Baltičkog mora gradile monitore.[1]
Napomene uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Gažević, Nikola (1973). Vojna enciklopedija (knjiga 5). Beograd: Vojnoizdavački zavod.