Википедија

Mohendžo-daro

Mohendžo-daro je bio grad civilizacije doline Inda.[1][2] Nalazi se na 20 km od Larkane i 80 km od Sukura u Sindu, Pakistan. Monendžo-daro je na UNESKOvoj listi svetske baštine.[3][4][5]

Mohendžo-daro je bio centar civilizacije doline Inda od 2.600. p. n. e. do 1700. p. n. e.


Sagrađen je oko 2.600. p. n. e. Grad je napušten oko 1700. p. n. e., verovatno zbog promene smera reke.[6] Otkrio ga je Džon Hubert Maršal 1920-ih. Jezik civilizacije doline Inda još nije dešifrovan, tako da se pravo ime grada ne zna. Mohendžo-daro na sindskom znači „grad mrtvih“.

Mohendžo-daro je grad, koji je planski građen, sa mrežom ulica. Grad je građen pomoću cigala od pečenog blata, cigala osušenih na suncu i od spaljenog drveta. Grad je imao napredan kanalizacioni sistem i mnoštvo građevina sa do dva sprata i velikim bazenima. Bazeni su bili dobro izgrađeni i imali su sloj prirodnog katrana, koji bi zadržavao vodu. Pošto je Mohendžo-daro bio poljoprivredni grad imao je veliku centralnu pijacu. Imao je i građevinu sa podzemnim zagrevanjem, moguće za zagrevanje vode za kupanje.

Grad je razaran i obnavljan najmanje sedam puta. Svaki put bi se novi grad gradio povrh staroga. Pretpostavlja se da su poplave Inda bile razlog tim razaranjima. Grad je podeljen u dva dela: citadelu i donji grad. Veći deo donjeg grada još nije otkopan, a za citadelu se zna da je imala javna kupatila, da je predstavljala veliko područje u kome je moglo stanovati oko 5.000 ljudi i da je imala dve velike dvorane.

Bolje je očuvan nego Harapa, koja je pripadala istoj civilizaciji doline Inda. Mohendžo-daro je nakon iskopavanja u lošem stanju, što se tiče održavanja. UNESKO se trudi da se Mohendžo-daro očuva pa ga je uvrstio na listu svetske baštine. Očuvanje Mohendžo-daroa je bio jedan od ključnih razloga stvaranja liste svetske baštine.

Lokacija uredi

 
Mapa koja prikazuje glavne lokacije i teoretizovani obim civilizacije doline Inda, uključujući lokaciju Mohendžo-daro

Mohendžo-daro se nalazi pored desne (zapadne) obale donje[7] reke Ind u okrugu Larkana, Sind, Pakistan. Leži na pleistocenskom grebenu u poplavnoj ravnici Inda, oko 28 km (17 mi) od grada Larkane.[8]

Istorijski kontekst uredi

Mohenjo-daro je izgrađen u 26. veku pre nove ere.[9] Bio je to jedan od najvećih gradova drevne civilizacije doline Inda, poznate i kao Harapska civilizacija,[10] koja se razvila oko 3.000 godina pre nove ere iz praistorijske kulture Inda. Na svom vrhuncu, Indska civilizacija je obuhvatala veći deo današnjeg Pakistana i severne Indije, protežući se na zapad do iranske granice, južno do Gudžarata u Indiji i severno do predstraže u Baktriji, sa glavnim urbanim centrima u Harapi, Mohendžo-daru, Lotalu, Kalibanganz, Dolaviri i Rahigari. Mohendžo-daro je bio najnapredniji grad svog vremena, sa izuzetno sofisticiranim građevinskim inženjeringom i urbanističkim planiranjem.[11] Kada je civilizacija Inda doživela u nagli pad oko 1900. p. n. e., Mohendžo-daro je napušten.[9][12]

Ponovno otkrivanje i iskopavanje uredi

 
Arheološke ruševine u Mohendžo-daru

Ruševine grada ostale su nedokumentovane oko 3.700 godina sve dok R. D. Banerji, službenik Arheološkog pregleda Indije, nije posetio lokaciju 1919-20 i identifikovao ono što je mislio da je budistička stupa (150-500) za koju se znalo da se tamo nalazi, i pronalaženja kremenog strugača koji ga je uverio u drevnost lokaliteta. To je dovelo do velikih iskopavanja Mohendžo-dara pod vođstvom K. N. Dikšita 1924–25 i Džona Maršala 1925–26.[13] Tridesetih godina 20. veka na lokalitetu su vršena velika iskopavanja pod vođstvom Maršala, D. K. Dikšitara i Ernesta Mekeja. Dalja iskopavanja izveli su 1945. Mortimer Viler i njegov pripravnik Ahmad Hasan Dani. Poslednju veliku seriju iskopavanja 1964. i 1965. godine sproveo je Džordž F. Dejls. Nakon 1965. godine iskopavanja su zabranjena zbog oštećenja izloženih struktura dejstvom vremenskih prilika, a jedini projekti koji su dozvoljeni na lokaciji od tada su bila iskopavanja zarad spasavanja, površinska istraživanja i projekti konzervacije. Tokom 1980-ih, nemačke i italijanske istraživačke grupe koje su predvodili Mihael Jansen i Mauricio Tosi koristile su manje invazivne arheološke tehnike, kao što su arhitektonska dokumentacija, površinska istraživanja i lokalizovano sondiranje, da bi prikupile dalje informacije o Mohedžodaru.[3] Bušenje sa suvim jezgrom koje je 2015. sproveo Pakistanski nacionalni fond za Mohendžo-dar otkrilo je da je lokacija veća od odkopane površine.[14]

Arhitektura i urbana infrastruktura uredi

 
Pravilnost ulica i zgrada ukazuje na uticaj antičkog urbanističkog planiranja u gradnji Mohendžo-Dara.
 
Pogled na Veliko kupatilo na lokaciji, koji pokazuje okolni urbani raspored.

Mohendžo-daro ima planirani raspored sa pravolinijskim zgradama raspoređenim po mrežnom planu.[15] Većina je građena od pečene i malterisane cigle; neki su izgrađene od na suncu sušene cigle od blata i drvene nadgradnje. Površina obuhvaćena Mohendžo-darom se procenjuje na 300 hektara.[16] Oksfordski priručnik o gradovima u svetskoj istoriji nudi „nisku“ procenu najveće populacije od oko 40.000.[17]

Sama veličina grada i njegovo obezbeđenje javnih zgrada i objekata sugeriše visok nivo društvene organizacije.[18] Grad je podeljen na dva dela, takozvanu Citadelu i Donji grad. Poznato je da je Citadela – nasip od čerpića visok oko 12 m (39 ft) podržavao javna kupatila, veliku stambenu strukturu dizajniranu da primi oko 5.000 građana i dve velike sale za sastanke. Grad je imao centralnu pijacu, sa velikim centralnim bunarom. Pojedinačna domaćinstva ili grupe domaćinstava vodu su dobijale iz manjih bunara. Otpadne vode su kanalisane do pokrivenih odvoda koji su vodili duž glavne ulice. Neke kuće, po svoj prilici one prestižnijih stanovnika, imaju prostorije koje su izgleda bile izdvojene za kupanje, a jedna zgrada je imala podzemnu peć (poznatu kao hipokaust), verovatno za grejano kupanje. Većina kuća imala je unutrašnje dvorište, sa vratima koja su se otvarala na bočne prolaze. Neke zgrade su imale dva sprata.

Klima uredi

Mohendžo-daro ima vruću pustinjsku klimu (Kepenova klimatska klasifikacija BWh) sa izuzetno toplim letima i blagim zimama. Najviša zabeležena temperatura je 53,5 °C (128,3 °F), zabeležena u maju 2010. godine, a najniža zabeležena temperatura je −5,4 °C (22,3 °F), zabeležena u januaru 2006. Padavine su male i uglavnom se javljaju tokom monsunske sezone (jul-septembar). Prosečna godišnja količina padavina u Mohendžo-daru je 100,1 mm i uglavnom se javlja u sezoni monsuna. Najveća godišnja količina padavina ikada je 1023,9 mm, zabeležena 2022. godine, a najmanja godišnja količina padavina ikada je 10 mm, zabeležena 1987. godine.

Klima Mohendžo-daro
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Apsolutni maksimum, °C (°F) 29,4
(84,9) 		36,5
(97,7) 		45,5
(113,9) 		48,5
(119,3) 		53,5
(128,3) 		51,7
(125,1) 		47,6
(117,7) 		46,0
(114,8) 		43,5
(110,3) 		49,5
(121,1) 		39,2
(102,6) 		30,6
(87,1) 		53,5
(128,3)
Maksimum, °C (°F) 24,8
(76,6) 		26,2
(79,2) 		32,1
(89,8) 		38,7
(101,7) 		43,8
(110,8) 		44,2
(111,6) 		40,9
(105,6) 		38,7
(101,7) 		37,5
(99,5) 		35,2
(95,4) 		30,5
(86,9) 		24,8
(76,6) 		34,78
(94,62)
Prosek, °C (°F) 16,0
(60,8) 		17,0
(62,6) 		22,7
(72,9) 		28,8
(83,8) 		33,9
(93) 		35,8
(96,4) 		34,4
(93,9) 		32,8
(91) 		31,1
(88) 		26,7
(80,1) 		21,1
(70) 		16,0
(60,8) 		26,36
(79,44)
Minimum, °C (°F) 7,3
(45,1) 		7,9
(46,2) 		13,3
(55,9) 		18,9
(66) 		24,0
(75,2) 		27,4
(81,3) 		27,9
(82,2) 		27,0
(80,6) 		24,7
(76,5) 		18,2
(64,8) 		11,8
(53,2) 		7,3
(45,1) 		17,98
(64,34)
Apsolutni minimum, °C (°F) −5,4
(22,3) 		−4,0
(24,8) 		2,2
(36) 		3,0
(37,4) 		13,0
(55,4) 		15,6
(60,1) 		18,4
(65,1) 		18,0
(64,4) 		14,5
(58,1) 		0,0
(32) 		−1,0
(30,2) 		−4,0
(24,8) 		−5,4
(22,3)
Količina padavina, mm (in) 2,6
(0,102) 		5,8
(0,228) 		3,4
(0,134) 		2,9
(0,114) 		2,2
(0,087) 		2,5
(0,098) 		39,9
(1,571) 		26,6
(1,047) 		6,6
(0,26) 		0,4
(0,016) 		0,9
(0,035) 		6,3
(0,248) 		100,1
(3,94)
Dani sa padavinama 0,2 0,5 0,9 0,2 0,3 0,4 1,9 1,4 0,3 0,1 0,1 0,3 6,6
Izvor: PMD (1991–2020) [19]

Reference uredi

  1. ^ Mohenjo-Daro (archaeological site, Pakistan) on Encyclopedia Britannica website Retrieved 25 November 2019
  2. ^ Possehl, Gregory L. (11. 11. 2002). The Indus Civilization: A Contemporary Perspective. Rowman Altamira. str. 80. ISBN 978-0-7591-1642-9. 
  3. ^ a b „Mohenjo-Daro: An Ancient Indus Valley Metropolis”. 
  4. ^ "Mohenjo Daro: Could this ancient city be lost forever?". BBC. 27 June 2012. Retrieved 27 October 2012.
  5. ^ "Moenjodaro in Danger of Disappearing, Says Pakistani Archaeologist" Arhivirano 6 jul 2012 na sajtu Wayback Machine. Global Heritage Fund blog article; accessed 8 February 2014.
  6. ^ Shea, Samantha (14. 11. 2022). „Pakistan's lost city of 40,000 people”. www.bbc.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-11-18. 
  7. ^ "Lower Indus" refers to the portion of the river below its confluence with Panjnad, the combined river of all its five tributaries flowing through the Punjab region.
  8. ^ Roach, John. „Lost City of Mohenjo Daro”. National Geographic. Arhivirano iz originala 27. 02. 2017. g. Pristupljeno 8. 4. 2012. 
  9. ^ a b Ancientindia.co.uk. Retrieved 2 May 2012.
  10. ^ Beck, Roger B.; Black, Linda; Krieger, Larry S.; Phillip C. Naylor; Dahia Ibo Shabaka (1999). World History: Patterns of Interaction . Evanston, IL: McDougal Littell. ISBN 978-0-395-87274-1. 
  11. ^ A H Dani (1992). "Critical Assessment of Recent Evidence on Mohenjo-daro". Second International Symposium on Mohenjo-daro, 24–27 February 1992.
  12. ^ Kenoyer, Jonathan Mark (1998). “Indus Cities, Towns and Villages”, Ancient Cities of the Indus Valley Civilization. Islamabad: American Institute of Pakistan Studies. p. 65.
  13. ^ Possehl, Gregory L (2010). The Indus Civilization: A Contemporary Perspective. AltaMira. str. 12. ISBN 978-0-7591-0172-2. 
  14. ^ „'Findings show Moenjodaro was larger than unearthed ruins'”. 14. 11. 2015. Pristupljeno 14. 11. 2015. 
  15. ^ Mohan Pant and Shjui Fumo, "The Grid and Modular Measures in The Town Planning of Mohenjodaro and Kathmandu Valley: A Study on Modular Measures in Block and Plot Divisions in the Planning of Mohenjodaro and Sirkap (Pakistan), and Thimi (Kathmandu Valley)"; Journal of Asian Architecture and Building Engineerng 59, May 2005.
  16. ^ T.S. SUBRAMANIAN, Harappan surprises. 13 June 2014 – www.frontline.in
  17. ^ Peter Clark (editor), The Oxford Handbook of Cities in World History, Oxford University Press, 2013, pp. 158–59; "since it is impossible to ascertain what proportion of the city was used for habitation the basis for this [population] estimate is weak." For lower area estimate of 85 hectares, see note 25, citing U. Singh, A History of Ancient and Medieval India, Delhi, Pearson Education, 2008, p. 149. See also FR Alchin and G Erdosy, The Archaeology of Early Historic Asia: The Emergence of Cities and States, Cambridge University Press, 1995, p. 57.
  18. ^ McIntosh 2008, str. 389 harvnb greška: više ciljeva (2×): CITEREFMcIntosh2008 (help) "The enormous amount of labor involved in the creation of Mohenjo-daro's flood defense platforms (calculated at around 4 million man-days) indicates the existence of an authority able to plan the construction and to mobilize and feed the requisite labor force."
  19. ^ „Flood Forecasting Division Lahore”. Pristupljeno 19. 2. 2020. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Mohendžo-daro na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мохенџо-даро&oldid=27552386”