Википедија

Murmansk

град у Русији

Murmansk (rus. Му́рманск; slap. Мурман ланнҍ) grad je na krajnjem severozapadu evropskog dela Ruske Federacije i administrativni centar Murmanske oblasti. Najveće je gradsko naselje koje se nalazi unutar arktičkog polarnog kruga, najveća luka na obalama Arktičkog okeana i jedna od najvećih ruskih luka.

Murmansk
Murmansk
Administrativni podaci
Država Rusija
Federalni okrugSeverozapadni
Oblast Murmanska oblast
RejonPečenški rejon
Osnovan4. oktobar 1916.
Status grada1916.
Stara imenado 1917 − Romanov na Murmanu
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2017.298.096
 — gustina1.930,67 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate68° 58′ 22″ S; 33° 05′ 12″ I / 68.9729° S; 33.0868° I / 68.9729; 33.0868
Vremenska zonaUTC+3
Aps. visina50 m
Površina154,4 km2
Murmansk na karti Rusije
Murmansk
Murmansk
Murmansk na karti Rusije
Murmansk na karti Murmanske oblasti
Murmansk
Murmansk
Murmansk na karti Murmanske oblasti
Ostali podaci
Poštanski broj183038
Pozivni broj(+7) 8152
Registarska oznaka51
OKATO kod47 401
OKTMO kod47 701 000 001
Veb-sajt
http://www.citymurmansk.ru/

Grad je osnovan 1916. kao Romanov na Murmanu i ujedno bio je to poslednji veliki grad osnovan u Ruskoj Imperiji pre njene propasti. Prema statističkim podacima nacionalne statističke službe Rusije za 2017. grad Murmansk je imao 298.096 stanovnika.

Od 6. maja 1985. nosi počasno zvanje „Grada heroja Sovjetskog Saveza”, a priznanje je dobio zahvaljujući herojskom otporu njegovih stanovnika nemačkom nacističkom okupatoru tokom Drugog svetskog rata.

Etimologija uredi

Grad Murmansk, odnosno cela Murmanska oblast, izveden je od lokalnog ruskog iskrivljenog oblika norveške reči za Norvežanina, nordmann (čita se „nurman”) − „murmani” i „urmani”. S vremenom se ime naroda prenelo na zemlju na kojoj je dolazilo do učestalih, uglavnom trgovačkih, kontakata između pomenutih naroda. Prvobitno se to ime odnosilo isključivo na severni deo Koljskog poluostrva čije obale je zapljuskivalo Barencovo more (današnja Murmanska obala), a kasnije se ime prenelo na celo područje. Sam naziv Murmansk označava „grad na Murmanu”.[1]

Geografija uredi

 
Semjonovo jezero u centru grada

Grad Murmansk nalazi se na krajnjem severozapadu Rusije, odnosno na severu njene Murmanske oblasti. Najveće je gradsko naselje na svetu koje leži severno od arktičkog polarnog kruga. Smešten je na istočnoj obali Koljskog fjorda, na nekih pedesetak kilometara južnije od Murmanske obale (Barencovog mora). Grad se nalazi na oko 1.490 km severno od Moskve, odnosno na oko 1.200 km severnije od Sankt Peterburga. Najbliža gradska naselja Murmansku su gradovi Severomorsk na severu i Kola na jugu, te varošice Safonovo i Murmaši.

Centar grada nalazi se na nadmorskoj visini od 50 m, dok je najviši deo grada na visini od 306 m. Sam grad je izgrađen na nekoliko terasa koje se postepeno spuštaju ka Koljskom zalivu. U samom gradu se nalaze brojna manja jezera i 6 izvora, a kroz grad protiču i tri manja potoka. Kroz severni deo grada protiče malena reka Rosta.

Gradska teritorija obuhvata područje površine 154,4 km², od čega čak 43% čine zelene površine. Jedan od simbola grada su brojna stabla jarebika čiji zreli crveni plodovi dominiraju gradskim pejzažom tokom zimskih meseci. Vegetacioni period u gradu i njegovoj bližoj okolini traje od maja do oktobra.

Grad Murmansk, baš kao i cela Murmanska oblast, nalazi se u vremenskoj zoni koja se po međunarodnim standardima za merenje vremena označava kao moskovsko vreme (UTC+3).

Klima uredi

Grad Murmansk nalazi se u prelaznom području između arktičke subpolarne i umerene klime, a na klimu celog područja umnogome utiče blizina akvatorije Barencovog mora i činjenica da uz severne obale Murmanske oblasti protiče krak tople Severo-atlantske struje. Upravo zahvaljujući uticajima te tople morske struje grad Murmansk ima znatno više prosečne zimske temperature vazduha u poređenju sa gradovima koji se nalaze na istoj geografskoj širini. Januarski prosek temperatura vazduha kreće se u rasponu od −10 do −11 °C, a periodi sa ekstremnim hladnoćama su izuzetno retki (zimi su čak mnogo češći toplijim periodi). Prsečne julske temperature vazduha imaju vrednosti od +12 do +13 °C. Prosečna godišnja suma padavina kreće se u rasponu od oko 500 milimetara po kvadratnom metru, a najviše padavina izluči se u letnjem delu godine, od juna do septembra. Snežni pokrivač na području grada zadržava se u proseku oko 210 dana, a iako se sneg uglavnom otopi do kraja maja, snežne padavine u prvoj polovini juna nisu retkost. Apsolutna minimalna temperatura vazduha od −39,4 °C izmerena je u dva navrata, prvi put 6. januara 1985, a potom i 27. januara 1999. godine. Apsolutni maksimum od +32,9 °C izmeren je 9. jula 1972. godine.

Vetrovi na ovom području imaju monsunski karakter, zimi su to uglavnom južni vetrovi koji duvaju sa kopna iz unutrašnjosti i donose suvo i izrazito hladno vreme, dok severni vetrovi koji u toku leta duvaju sa mora donose obilje padavina.

Polarna noć na području Murmanska traje od 2. decembra do 11. januara, a polarni dan od 22. maja do 22. jula.

Klimatske prilike u Murmansku (2004−2014)
janfebmaraprmajjunjulavgsepoktnovdecgod.
Prosečna temperatura (°C)−9,2−10,5−5,50,45,510,113,812,18,22,4−3,1−5,9Ø1,5
Najviša prosečna temperatura (°C)−7,4−8,3−2,33,48,813,617,415,410,93,9−1,7−4,3Ø4,1
Najniža prosečna temperatura (°C)−10,9−12,7−8,6−2,62,26,510,18,75,50,9−4,5−7,4Ø−1,1
Padavine (mm)311926274342815759673835Σ525
Temperatura u °C • padavine u mmDijagram:
Temperatura
−7,4
−10,9
−8,3
−12,7
−2,3
−8,6
3,4
−2,6
8,8
2,2
13,6
6,5
17,4
10,1
15,4
8,7
10,9
5,5
3,9
0,9
−1,7
−4,5
−4,3
−7,4
janfebmaraprmajjunjulavgsepoktnovdec
Padavine
31
19
26
27
43
42
81
57
59
67
38
35
janfebmaraprmajjunjulavgsepoktnovdec
Izvor: http://pogoda.ru.net/climate/22113.htm

Istorija uredi

Prvi planovi o gradnji velike ruske luke na obalama Arktičkog okeana pojavili su se još tokom 1870-ih godina, a prvi inžinjeri čiji cilj je bilo određivanje najpovoljnijeg mesta za novu luku, na područje Murmana stigli su tokom 1912. godine. Tri godine kasnije, tokom Prvog svetskog rata, na istočnoj obali Koljskog zaliva osnovana je Murmanska luka i uz nju naselje Semjonovski. Cilj gradnje nove luke, na obalama zaliva koji je zahvaljujući toploj morskoj struji slobodan od leda tokom cele godine, bilo je stremljenje Ruske Imperije ka intenzivnijem istraživanju i eksploatisanju arktičkog severa, ali i nesmetano snabdevanje ruske teritorije oružjem i municijom tokom rata, u vreme kada su pomorski putevi na Crnom i Baltičkom moru bili gotovo blokirani.

Kao zvaničan datum osnivanja grada uzima se 4. oktobar (odnosno 21. septembar po julijanskom kalendaru) 1916, dan kada je na jednom od gradskih brda održana ceremonija osveštenja pravoslavnog hrama posvećenog Svetom Nikoli, zaštitniku moreplovaca (na tom mestu se danas nalazi Dom kulture S. M. Kirova). Novoosnovani grad dobio je ime Romanov na Murmanu i bio je to poslednji grad osnovan na tlu Ruske Imperije pre njene zvanične propasti. Svega pola godine kasnije, 3. aprila 1917, posle Februarske revolucije, grad dobija svoje sadašnje ime − Murmansk.

Ubrzo nakon Oktobarske revolucije 1917. u Petrogradu, u Murmansku je osnovan revolucionarni komitet na čijem čelu su se nalazili članovi boljševičkog pokreta. Međutim već u martu naredne godine vojni brodovi Antante, koji su sve do Februarske revolucije bili usidreni u zalivu, izvršen je desant na grad i tokom 1919. ceo grad je došao pod vlast Belogardejaca, a privremene vlasti tadašnje severne oblasti priznale su vrhovnu vlast admirala Aleksandra Kolčaka. U jesen 1919. vojska Antante je bila prisiljena da se povuče iz Murmanska, što je 21. februara 1920. dovelo do ustanka protiv Belogardejaca i već 13. marta u grad je umarširala Crvena armija i ponovo je uspostavljena sovjetska vlast.

 
 
 
 
Osveštanje hrama sv. Nikole (4. oktobar 1916) Britanski vojni brodovi u Murmanskoj luci 1918. Murmansk u 1932. Nakon bombardovanja grada na Lenjinovom aveniji, 1942.

Početkom 1920-ih godina Murmansk je bio maleni grad sa oko 2,5 hiljade stanovnika, privredna aktivnost se svodila na male zanatske radionice i ribolov i bio je primetan privredni pad naselja. Tokom druge polovine dvadesetih godina grad počinje ubrzano da se razvija, naročito nakon osnivanja Severne flote. Od 1933. postaje glavnim remontnim centrom brodova Severne flote. Sagrađeno je i veliko pristanište za ribolovačke brodove, a riba koja se dopremala u murmansku luku transportovana je dalje po teritoriji celog Sovjetskog Saveza.

Prva višespratnica od čvrstog materijala sagrađena je 1927. godine (ta zgrada je opstala do današnjih dana), a prvi gradski autobus počeo je da saobraća 1934. godine. U istom periodu uspostavljena je i redovna železnička linija sa Lenjingradom. Do početka Drugog svetskog rata broj stanovnika grada popeo se na preko 120.000 ljudi.

Tokom Drugog svetskog rata grad je pretrpeo strahovita razaranja i bio je meta brojnih napada fašističkih jedinica i već tokom prve godine rata grad je bombardovan 792 puta i na njega je bačeno preko 185.000 bombi. Jedini sovjetski grad koji je preživeo veća razaranja tokom rata bio je Staljingrad. Sovjetska armija započela je veliku kontraofanzivu 7. oktobra 1944. i već do januara sledeće godine ceo sovjetski sever oslobođen je od nemačkih okupatora. Kraj rata Murmansk je dočekao srušen gortovo do temelja, a u gradu je preživelo svega nekoliko građevina koje su bile izgrađene od čvrstih materijala. Sovjetske vlasti su u novembru 1945. uvrstile Murmansk na spisak 50 gradova čija obnova je bila priroitetna, a za obnovu grada bilo je obezbeđeno oko 100 miliona rubalja. Grad je u potpunosti bio obnovljen za svega nekoliko godina.

Tokom 2016. grad Murmansk je zvanično obeležio stogodišnjicu svog postojanja.

Za izvanredne zasluge njegovih stanovnika u borbi protiv neprijatelja tokom Drugog svetskog rata, gradu Murmansku je 1985. dodeljeno počasno priznanje „Grad heroj Sovjetskog Saveza”.

Stanovništvo uredi

Prema podacima sa popisa stanovništva 2010. u gradu je živelo 307.257 stanovnika, dok je prema procenama za 2017. grad imao 298.096 stanovnika.[2]

Za Murmansk je karakterističan izrazito visok depopulacioni trend koji je započeo početkom 1990-ih godina. Tako je samo u periodu 1989-1992. grad napustilo više od 28.000 osoba, a do 2002. ta brojka je dostigla vrednost od 150.000 stanovnika, što je za trećinu manje stanovništva u odnosu na popis iz 1989. godine. Depopulacioni trend nastavio se i između poslednja dva popisa (2002-2010) kada je broj stanovnika opao za skoro 30.000 ljudi.

Kretanje broja stanovnika
1917.1939.1959.1970.1979.1989.2002.2010.2017.
1.300177.069221.874308.642380.817468.039[3]336.137[4]307.257[5]298.096

Godine 2017. grad Murmansk se nalazio na 69. mestu među 1.112 zvaničnih gradova Ruske Federacije.

U etničkom pogledu, a prema podacima sa popisa iz 2010, osnovu populacije čine Rusi koji čine 89,6% stanovništva, a najbrojnije manjinske zajednice su Ukrajinci (4,6%), Belorusi (1,6%) i Tatari (0,89%).

Partnerski gradovi uredi

Grad Murmansk ima potpisane ugovore o partnerstvu i saradnji sa sledećim gradovima:

Gradov pobratimi
[6][7][8]
Gradovi partneri

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ A. A. Minkin. (1976 g). „Toponimы Murmana.”. Murmanskoe knižnoe izdatelьstvo. Arhivirano iz originala 10. 10. 2017. g. Pristupljeno 04. 10. 2017.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |date= (pomoć)
  2. ^ „Čislennostь naseleniя Rossiйskoй Federacii po municipalьnыm obrazovaniяm na 1 яnvarя 2017 goda”. Arhivirano iz originala 31. 07. 2017. g. Pristupljeno 06. 10. 2017. 
  3. ^ „Vsesoюznaя perepisь naseleniя 1989 g. Čislennostь naličnogo naseleniя soюznыh i avtonomnыh respublik, avtonomnыh oblasteй i okrugov, kraёv, oblasteй, raйonov, gorodskih poseleniй i sёl-raйcentrov.”. Vsesoюznaя perepisь naseleniя 1989 goda (na jeziku: ruski). Demoscope Weekly. 1989. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  4. ^ Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (Federalni zavod za statistiku) (2011). „Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda. Tom 1 (Nacionalni popis stanovništva 2010, 1. svezak)”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda (Nacionalni popis stanovništva 2010) (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  5. ^ Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (21. 5. 2004). „Čislennostь naseleniя Rossii, subъektov Rossiйskoй Federacii v sostave federalьnыh okrugov, raйonov, gorodskih poseleniй, selьskih naselёnnыh punktov – raйonnыh centrov i selьskih naselёnnыh punktov s naseleniem 3 tыsяči i bolee čelovek”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2002 goda (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  6. ^ „Meždunarodnoe sotrudničestvo i goroda-pobratimы”. Arhivirano iz originala 25. 09. 2012. g. Pristupljeno 11. 9. 2012. 
  7. ^ Goroda-pobratimы goroda Murmanska
  8. ^ „Murmansk i Harbin stali pobratimami”. Arhivirano iz originala 25. 07. 2017. g. Pristupljeno 04. 10. 2017. 

Spoljašnje veze uredi

 
Murmansk na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мурманск&oldid=27110077”