Nanga Parbat
Nanga Parbat (Urdu: نانگا پربت), je planina u Pakistanu, u lancu Himalaja. Jedna od ukupno četrnaest planina viših od 8000 metara, i s 8126 metara nadmorske visine, deveta najviša planina na svetu. Poznata je takođe i kao "planina ubica", smatra se trećom najsmrtonosnijom planinom za alpinističke uspone nakon Anapurne i K2.[1] Iako se danas u odnosu na polovinu 20. veka broj penjačkih nesreća znatno smanjio, još uvek se radi o izvanredno teškom usponu. Nanga Parbat je ogroman i impresivan vrh koji dominira nad okolnim krajevima.
| Nanga Parbat | |
|---|---|
 Nanga Parbat | |
| Ndm. visina | 8126m m |
| Geografija | |
| Lokacija |  Pakistan, Severna područja |
| Masiv | Himalaji |
| Prvi uspon | 3. jul 1953. Herman Bul |
| Najlakši put | Diamir (zapadna strana) |
Opis uredi
Lokacija uredi
Planina, čiji se naziv s jezika Urdu prevodi kao "Gola planina", nanga — od sanskrtske reči nagna (नग्न), "gol",[2] i parbat sa sanskrtskog parbata (पर्वत), "planina, stena", nalazi se na krajnjem zapadu Himalaja, kao najzapadniji vrh iznad 8000 metara visine, južno od reke Ind u pakistanskim Severnim područjima. Oko 150 kilometara severoistočno nalazi se lanac Karakorum (planinski venac) s drugim najvišim planinskim vrhom sveta K2.
Reljef uredi
Nanga Parbat karakteriše izuzetno vertikalan reljef u svim smerovima. Južna strana, zid Rupal, smatra se najvišom planinskom liticom na svetu, koja se uzdiže 4600 m nad svojim dnom. Na severu, nešto blaži obronku zida Rakiot uspinju se 7000 m od reke Ind do vrha u samo 27 km vodoravne udaljenosti, kao jedan od 10 najvećih uspona uopšte.[3] Planina je postavljena duž dugačkog grebena, koji čini luk s udubljenjem usmerenim na sever.[4] Luk započinje na severoistoku, sa grebenom Čongra, koja se uzdiže na Čongra Pik i sporedne vrhove, centralni Čongra Pik i južni Čongra Pik, nakon čega se pruža prvo usmeren jugozapadno, te na zapad, prateći glavni vrh. Greben se dalje nastavlja prema zapadu, potom u smeru zapad-severozapad, severno od grebena Mazeno, s postepenim opadanjem.[4] Greben Mazeno smatra se najdužim grebenom na svetu, te uspon tim putem još nije postignut..[5] Od vrha planine prema severu razdvaja se sporedni greben, koji potom naglo zaokreće prema zapadu i dotiče vrh Galano, odakle opada u smeru zapada duž grebena Galano. Od vrha Galano odvaja se sporedni greben Jalipur, koji opada prema severu.[4]
Grebeni izdvajaju tri planinske zone:[4]
- Na severozapadu litica Diamir, gde se nalazi i južni sporedni vrh Nort Pik; naglo silazi prema ledniku Diamir, koji se nastavlja prema dnu doline i smeru zapad-jugozapad okružen grebenima Mazeno i Galano. Dno litice je stenovito, dok se na gornjim sastoji od velikih ledenika.[6]
- Na severoistoku litica Rakiot, koja se veoma strmo spušta u smeru severa do ledenika Rakiot, okruženog grebenima Čongra i Jalipur. Litica Rakiot uzdiže se preko 7000 metara od dna doline Inda, udaljenog samo 27 km u vodoravnoj liniji.
- Na jug-jugozapadu nalazi se izvaredno strma litica Rupal, koja se velikim i stalnim nagibom spušta 4600 metara do doline u podnožju, i smatra najvišom planinskom liticom na svetu.[6]
Usponi uredi
Prvi pokušaji uredi
Pokušaji osvajanja Nanga Parbata započeli su vrlo rano. Već 1895. Albert Mumery je predvodio ekspediciju koja je dostigla 7000 m na litici Diamir, ali potom je zajedno s dvojicom Gurka poginuo pri usponu na Rakiot.[7][8] 1930-ih nižu se nemačke ekspedicije: Prvu je 1932. predvodio Vili Merkl. Sledeća 1934, završila se tragično s pogibijom tri alpinista i šest Šerpa. Slična sudbina pratila je i ekspediciju 1937, predvođenu Karlom Vjenom, kada lavina zatrpala logor IV zajedno s sedam alpinista i devet Šerpa. Ekspediciju 1938. sprečilo je loše vreme, dok je 1939. Hajnrih Harer započeo početno izviđanje, ali izbijanje Drugog svetskog rata sprečilo je daljnje aktivnosti, te je i sam Harer bio zatočen u logoru u Indiji.[7]
Prvo osvajanje uredi
Nanga Parbat je prvi osvojio austrijski alpinist Herman Bul 3. jula 1953, kao član austrijsko-nemačke ekspedicije koju je predvodio Karl Marija Herligkofer, po litici Rakiot na severoistoku. Uspon na vrh bio je vrlo težak: Bul je nastavio sam nakon što su ostali penjači odustali, te je na vrh stigao u 17:00 po lokalnom vremenu jer je uspon bio teži i duži od očekivanoga. Silazak je bio takođe usporen nakon gubitka svetlosti, zato je zbog mraka bio prisiljen prenoćiti u stojećem položaju na uskoj izbočini. Vratio se u logor idućeg dana u 19:00, 40 sati nakon polaska. Bul je bio prvi alpinista koji je ostvario samostalni uspon na vrh iznad 8000 metara i bez kiseonika.
Ostali istaknuti usponi uredi
Drugi uspon postigla je 1962. nemačka ekipa u sastavu Toni Kinshofer, Sigfrid Lev i Anderl Manhardt. Tada je uspon ostvaren po rubnom delu litice Diamir, izbegavavši sredinu koja je sklona lavinama. Taj put danas se smatra standardnim putem uspona..[3][5] 1970. Rejnhold i Ginter Mesner prvi su osvojili vrh usponom preko zahtevne južne strane, ali pri silasku tada još neistraženom liticom Diamir, Ginther Mesner je poginuo pod lavinom. Rejnhold Mesner na Nanga Parbat vratio se 1978, i obavio prvi u potpunosti samostalni uspon na vrhu iznad 8000 metara. 1984, Lilijan Barard zajedno sa svojim suprugom Mauricijom Barardom, postala je prva žena na vrhu te planine. 2005, nakon jednonedeljnog uspona, američki alpinisti Stiv Haus i Vins Anderson otvorili su put ka vrhu preko litice Rupal, dugačak 4100 metara.[9]
Izvori uredi
- ^ 8000ers.com - ALL 8000ers - ASCENTS vs FATALITIES
- ^ „Sanskrit, Tamil and Pahlavi Dictionaries”. Arhivirano iz originala 26. 01. 2008. g. Pristupljeno 15. 11. 2015.
- ^ a b visitpakistanonline.com/ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. oktobar 2015) - Nanga Parbat
- ^ a b v g University of Texas Libraries - India & Pakistan - sheet ni-43-2 - Gilgit ([1])
- ^ a b summitpost.org - Nanga Parbat
- ^ a b everestnews.com - Nanga Parbat
- ^ a b Absolute Astronomy - Nanga Parbat
- ^ „Travel Himalayas - Nanga Parbat”. Arhivirano iz originala 22. 09. 2008. g. Pristupljeno 15. 11. 2015.
- ^ Alpinist 15 on the Anderson/House ascent
![[1]](http://www.lib.utexas.edu/maps/ams/india/ni-43-02.jpg){kind=link}