Narodna biblioteka „Ivo Andrić“ u Čelincu
Narodna biblioteka „Ivo Andrić“ u Čelincu predstavlja kulturnu ustanovu sa dugodišnjom tradicijom na prostoru opštine Čelinac kao značajn faktor u kulturi i obrazovanju na ovim prostorima od svog osnivanja pa do danas. Biblioteka se nalazi u ulici vojvode Mišića br. 19.[1]
| JU Narodna biblioteka „Ivo Andrić“ Čelinac | |
| Osnivanje | 1975. |
|---|---|
| Lokacija | Čelinac Opština Čelinac  Republika Srpska |
| Vrsta | Narodna biblioteka |
| Direktor | Jelena Ivanković |
| Adresa | Vojvode Mišića br. 19 |
Istorijat uredi
Narodna biblioteka „Ivo Andrić“ osnovana je 1975. godine, čime je Čelinac kao posljednja opština u BiH dobio biblioteku, i to zahvaljujući prije svega novinaru i kulturnom entuzijasti Aleksi Aci Neimanu, Drvarčaninu, i književniku Mladenu Oljači, tadašnjem ministru kulture. Ovo je prva ustanova na prostoru nekadašnje SFRJ koja je ponijela ime našeg nobelovca i velikana pisane riječi.
Narodna biblioteka „Ivo Andrić“ u Čelincu danas je smještena u prostorijama Srednje škole u Čelincu.
U upravnom i čitaoničkom prostornom dijelu biblioteke, smještena je zavičajna zbirka koja, između ostalog, sadrži i sveukupnu publističku građu vezanu za čelinačko područje. Ova zavičajna zbirka je utoliko i značajna zato što predstavlja skup do sada poznatih djela kako pisane, tako i slikovne prirode koja su obilježila Čelinac i okolinu na ovim prostorima. Raznovrsna zavičajna građa prikuplja se duži niz godina i njen fond kontinuirano se uvećava. Pored knjiga i novina zavičajnog karaktera, prikupljaju se i zavičajne pozivnice, plakati, reklamni materijali, katalozi, školski listovi, fotografije, isječci iz novina, čiji se tekstovi odnose na čelinačko područje, stara dokumenta, poštanske marke, stari novci, a vrše se i istraživanja usmene kulturno-istorijske baštine zavičajnog karaktera. Zavičajna građa prezentuje se javnosti putem izložbi različitog karaktera, zatim članaka u „Čelinačkim novinama“ i na druge načine, što doprinosi i razvoju svijesti o važnosti njenog sakupljanja, proučavanja i čuvanja.[2]
Zbirka sadrži oko 170 publikacija zavičajnog karaktera.
Nabavka publikacija u biblioteci se obavlja putem kupovine, razmjene, poklona i obaveznog primjerka. Danas posudbeno odjeljenje broji 26.000 knjiga, a Legat akademika Rajka Kuzmanovića oko 1000 knjiga.[3][4]
Ono što je značajno da se spomene jeste i to da se biblioteka bavi i izdavačkom djelatnošću. Do sada je objavljeno blizu 40 knjiga, od čega više njih kapitalne vrijednosti. Takođe biblioteka može da se izdvoji i po tome što jednom mjesečno biblioteka izdaje lokalne novine pod nazivom „Čelinačke novine“ u kojima se isključivo tretira zavičajna problematika i u čijem je domenu gotovo cjelokupna informativna djelatnost na opštini.
Izdavačka djelatnost, Zavičajna zbirka i „Čelinačke novine“ uredi
U ljeto 1996. godine biblioteka je pokrenula izdavačku djelatnost u Čelincu, uz podršku lokalne privatne štamparije „Dizajn“. Jedne junske večeri javnosti su predstavljene četiri knjige tri autora - Momčila Spasojevića, Miladina Savića Kvrginog i Gorana Sejmanovića, a one su od prvog slova do korica urađene u Čelincu. Za ovaj kraj to je bio krupan kulturni poduhvat jer do tada biblioteke u malim sredinama poput Čelinca nisu ni pomišljale da se bave izdavaštvom. Od tada do danas čelinačka Biblioteka priredila je i izdala blizu četrdeset knjiga među kojima je više njih izuzetne kulturne, naučne i dokumentarne vrijednosti.
Zahvaljujući ovoj aktivnosti, Čelinac predstavlja jednu od malobrojnih opština u Republici Srpskoj koja ima ovako obrađenu pisanu građu o sebi. Ilustarcije radi, pripremljene su monografije o lokalnoj kulturi, o školstvu, o sportu, o duhovnosti. Kao autori pojavljuju se akademici, univerzitetski profesori, novinari, ljekari, pjesnici, književnici, sveštenici, piloti, penzioneri, ali i studenti i đaci.
Izdavačka produkcija sa osvrtom na sve autore, ali i književne stvaraoce, publiciste i naučne radnike koji su rodom Čelinčani, obrađena je u publikaciji „Zavičajna zbirka narodne biblioteke Ivo Andrić“ koju su priređivali Jelena Ivanković, sadašnji direktor ove ustanove i Borislav Maksimović, 2016. godine
Početkom 2000. godine Čelinac je dobio i svoje novine. I to je bio revolucionaran događaj jer su čak i mnogi dobronamjerni kulturni stvaraoci i društveni radnici smatrali da ne postoje nikakvi preduslovi da „Čelinačke novine“ traju više od tri mjeseca. One traju i danas, izlaze redovno svakog mjeseca, s tim da je u odnosu na prvi broj utrostručen broj stranica, dostignut je respektabilan broj čitalaca, i u zavičaju i u iseljeništvu, a cijena je ostala ista.[5][6]
Za ovih 17 punih godina u „Čelinačkim novinama“ sakupljena je ogromna pisana građa o čelinačkom kraju, praćeni su svi važniji društveni događaji, objavljene brojne zanimljivosti. Na osnovu tekstova objavljenim u ovim novinama priređeno je više knjiga, koje su imale dobar prijem kod čitalačke publike. Ove novine postale su i dragocijen arhivski i dokumentaristički izvor. Da bi bio pristupačniji, da bi se lakše dolazilo do građe, uz dodatni trud napravljena je bibliografija „Čelinačkih novina“ (pripremili Borislav Maksimović i Jelena Ivanković) koja se mjesečno ažurira tako da se vrlo jednostavno dolazi do objavljenih podataka. Često se ovaj list u internoj komunikaciji naziva i „lokalna Vikipedija“.[7]
Sa prikupljanjem zavičajne građe u biblioteci započelo se i prije nego što je to postala zakonska obaveza biblioteka. „Zavičajna zbirka sadrži publikacije i izvore koji se odnose na lokalnu istoriju i kulturu, publikacije koje se svojim sadžajem odnose na zavičaj i njegove stanovnike, koje su izdane i štampane u zavičaju, kao i publikacije istaknutih pojedinaca koji su živjeli ili rođeni na njegovoj teritoriji i publikacije o njima. Zavičajna zbirka je ...nezaobilazan izvor koji omogućava svestrano upoznavanje zavičaja sa raznih aspekata i omogućava različita istraživanja vezana za duhovnu i materijalnu kulturu .“ Najveći dio zavičajne građe nalazi se u „Čelinačkim novinama“. Ona se prezentuje korisnicima putem izložbi i članaka u novinama, a svakodnevno je na raspolaganju u čitaonici biblioteke. Plan je da se ove godine zavičajna zbirka obradi u COBISS-u, kako bi bila dostupna široj javnosti.
Sa književnim stvaraocima, ne samo u Čelincu nego i u okruženju, sa stvaraocima iz drugih kulturnih djelatnosti, sa bibliotekama, udruženjima građana i ustanovama kulture, a posebno sa naučnim radnicima, Narodna biblioteka „Ivo Andrić“ izgradila je veoma uspješnu saradnju od koje najveću korist imaju korisnici biblioteke. Već godinama mnogi kulturni stvaraoci, istaknuti naučni i kulturni radnici i zanimljive ličnosti u Čelinac dolaze u prvom redu da bi posjetili biblioteku koja je jedan od najboljih ambasadora čelinačkog kraja. Usput biblioteci poklanjaju svoja djela, čak i svoje privatne biblioteke ili se na druge načine angažuju kako bi obezbijedili više dobrih knjiga i bolje uslove za rad.
Takođe je značajno pomenuti i to da akademik Rajko Kuzmanović, inače Čelinčanin, u biblioteci ima svoj legat budući da joj je darovao više od hiljadu knjiga. Njemu uz rame su Zoran Vučić i Dobrivoje Antonić, uspješni poslovni ljudi, ali i kulturni stvaraoci u Beogradu i Novom Sadu, koji su na najljepši način afirmisali svoj zavičaj, ali i mnogi drugi.
Da je biblioteka značajnaj faktor i da uživa sve veću posjećenost dokazuje i to da je 2015. godine poznati književnik i izdavač Ismet Bekrić povodom jedne književne večeri u Čelincu posjetio Narodnu biblioteku „Ivo Andrić“ kada je tom prilikom publici rekao da je impresioniran viđenim jer se „ne radi o ustanovi koja skladišti i čuva tuđe knjige, nego ima i bogato vlastito kulturno stvaralaštvo“.
„Miholjdanska povelja“ i Književna nagrada „Slavko Jungić Jesej“ uredi
U toku prošle, 2016. godine, biblioteka je organizovala 15 kulturnih događaja -promocija knjiga, časopisa i izložbi. Naročitu pažnju kulturne javnosti iz Čelinca i okoline izazviva dodjela „Miholjdanska povelja“ i Književana nagrada „Slavko Jungić Jesej“.
„Miholjdansku povelju“ ustanovio je Upravni odbor Narodne biblioteke „Ivo Andrić“ 1998. godine kao najveće priznanje u oblasti kulture na području opštine Čelinac, a dodjeljuje se za izuzetan doprinos razvoju kulture u čelinačkom kraju. Dodjeljuje se svake godine o miholjskom ljetu, a povodom Dana Narodne biblioteke „Ivo Andrić“ u oktobru. Priznanje dodjeljuje biblioteka, a na prijedlog žirija sastavljenog od istaknutih čelinačkih kulturnih stvaralaca. Da bi dobio ovo priznanje kandidat treba da ima najmanje pet godina kontinuiranog i zapaženog kulturnog stvaralaštva koje treba da nadmaši angažovanje u kolektivu gdje je zaposlen.
„Miholjdanska povelja“ smatra se priznanjem za cjelokupno kulturno stvaralaštvo što znači da se ovo priznanje istom pojedincu ne može više puta dodjeljivati. Priznanje u vidu plakete se dodjeljuje na javnoj svečanosti koja se tim povodom organizuje. Imena dobitnika upisuju se u poseban Registar koji se vodi u Narodnoj biblioteci „Ivo Andrić“ i javno publikuje. Dosadašnji dobitnici su: slikar Bogdan Maličević, književnik Momčilo Spasojević, likovni pedagog Ljubomir Vulikić, grafičar Duško Pejaković, novinar Borislav Maksimović, muzički pedagog Ljubisav Mirković, profesorka srpskog jezika i književnosti Snježana Tešić, slikar Zoran Suvajac Zograf, književnik i profesor Mirko Vuković.
Jubilarna, 10. po redu „Miholjdanska povelja“ dodijeljena je akademiku Rajku Kuzmanoviću, a potom ova priznanja za doprinos razvoju kulture u čelinačkom kraju dodijeljena su i akademiku Dragi Brankoviću, reditelju i glumcu Nikoli Pejakoviću, književniku Ranku Pavloviću, fotografu i kamermanu Miloradu Mili Rodiću, kulturnom stvaraocu i publicisti profesoru Dobrivoju Antoniću, vlasnici knjižare „Elena“ iz Čelinca Svjetlani Cvijanović, književnici i slikarki Ljubici Topić Perkman, univerzitetskom profesoru Ostoji Đukiću, a prošle godine ovo priznanje dodijeljeno je direktoru Narodnog pozorišta RS Nenadu Novakoviću.
Godine 2017, biće dodijeljena dvadeseta povelja, i tim povodom Narodna biblioteka „Ivo Andrić“ priprema zbornik (monografiju). Svi dobitnici su uporedo sa svojim stvaralaštvom i profesionalnim obavezama godinama doprinosili i razvoju čelinačke biblioteke i kulture, a nakon dobijanja ovog priznanja nastojali su da još više afirmišu svoj zavičaj i da mu se, na neki način, oduže.
Prije pet godina, biblioteka je u saradnji sa SPKD „Prosvjeta“ i ustanovila književnu nagradu za autore mlađe od 30 godina „Slavko Jungić Jesej“, na spomen tragično preminulog profesora književnosti, pjesnika i boema Slavka Jungića Jeseja. Od samog početka, ova manifestacija izaziva veliku pažnju, ne samo u Čelincu i okolini, već i van granica zemlje. Nagrada se dodjeljuje na Trifundan u konobi „Vinarije Jungić“ koja je i pokrovitelj ove nagrade. Ona je dobra prilika da se predstave mladi stvaraoci, da se podstaknu da ozbiljnije rade na svom kulturnom uzdizanju, ali i da se građanima približi književno stvaralaštvo i da se podsjete na poeziju Slavka Jungića.[8]
Organizacija uredi
Osnovne organizacione jedinice Biblioteke su:
- Zavičajno odjeljenje
- Odjeljenje za odrasle
- Čitaonica
Čitaonica uredi
Upornost biblioteke da realizuje neke svoje projekte najbolje pokazuje primjer čitaonice.
U „Čelinačkim novinama“ broj 24. iz novembra 2001. godine objavljena je vijest da je u Narodnoj biblioteci „Ivo Andrić“ otvorena čitaonica sa dvadesetak mjesta čime je učinjen još jedan korak ka približavanju ove ustanove potrebama građana Čelinca.
Čitaoci u ovoj čitaonici mogli su da koriste dnevnu i revijalnu štampu koju je tu godinu besplatno i svakodnevno obezbjeđivalo i dostavljalo Izdavačko-štamparsko preduzeće „Bina“ iz Banje Luke, a radilo se o poklonu članovima biblioteke od strane direktora preduzeća Mladena Spasojevića . Budući da je ova čitaonica bila u kancelariji direktora biblioteke Momčila Spasojevića razumljivo je da je bila neuslovna i bilo je jasno da se mora tražiti bolje rješenje.
U broju 156. iz oktobra 2012. „Čelinačke novine“ pišu: „U Omladinskom centru u Čelincu (u Kulturnom centru) u okviru „Miholjdanskih kulturnih svečanosti“, a u prisustvu više zainteresovanih studenata i kulturnih poslenika 11. oktobra 2012. godine otvorena je Gradska čitaonica koja će djelovati u okviru Udruženja građana „Mogu!“, a uz podršku Narodne biblioteke „Ivo Andrić“ i SPKD „Prosvjeta“.
Omladinski aktivisti rekli su tim povodom da se za čitaonicom u Čelincu pojavila velika potreba jer čelinačka biblioteka zbog skučenog prostora u kojem djeluje, budući da je i sama podstanar u Srednjoj školi, nema prostoriju za ovu namjenu. Zbog toga su čelinački studenti do sada ispite pripremali u čitaonici banjalučke biblioteke što znači da im se na ovaj način pomaže da racionalnije koriste svoje vrijeme, ali i novac. Razumijevanje je pokazala i čelinačka opština koja je obezbijedila dio neophodnih sredstava za otvaranje Gradske čitaonice koja ima 30 mjesta.
Međutim i ovaj projekat nije bio posebno uspješan jer se pojavio problem održavanja i zagrijavnja prostorija. Pored toga čitaonica je bila fizički značajno udaljena od biblioteke.
Tek iz trećeg pokušaja Čelinac je u pravom smislu dobio čitaonicu. Na prijedlog Upravnog odbora Narodne biblioteke „Ivo Andrić“ Skupština opštine Čelinac naložila je Srednjoj školi da biblioteci ustupi jednu učionicu koja zbog pada broja učenika nije bila u funkciji.
Kao i mnoge druge institucije i biblioteka je 2014. godine bila pogođena poplavama koje su zadesile ovaj prostor. Međutim, biblioteka je, zahvaljujući saradnji sa književnicom Ljubicom Topić Perkman i novinarom i pjesnikom Peterom Felkerom iz Njemačke, nakon te razorne poplave 15. i 16. maja dobila pomoć od prijatelja u Njemačkoj u visini blizu 10.000 evra. Upravni odbor biblioteke na prijedlog direktorke Jelene Ivanković odlučio je da ta sredstva uloži u opremanje čitaonice koja je i otvorena već početkom 2015. godine.
Čitaonicu u kojoj je obezbijeđen i računar sa internet konekcijom svakodnevno koristi više studenata iz Čelinca i čitaoci biblioteke, a u njoj se često održavaju i književni susreti.[5]
Reference uredi
- ^ „Spisak biblioteka u Republici Srpskoj”. Društvo bibliotekara Republike Srpske. Arhivirano iz originala 14. 08. 2017. g. Pristupljeno 5. 6. 2017.
- ^ „Čelinac: Pokretni izlozi za čitaoce”. Glas Srpske. Pristupljeno 5. 6. 2017.
- ^ „Kotorvaroški čitaoci darovali knjige Narodnoj bilioteci u Čelincu”. Centar za kulturu sport i informisanje Kotor Varoš. Pristupljeno 5. 6. 2017.
- ^ „Narodna biblioteka “Ivo Andrić””. Novine. Arhivirano iz originala 20. 02. 2005. g. Pristupljeno 5. 6. 2017.
- ^ a b name="automatski generisano1"
- ^ „Čelinačke novine”. Opština Čelinac. Arhivirano iz originala 23. 3. 2010. g. Pristupljeno 5. 6. 2017.
- ^ „Čeličke novine”. Čeličke novine. Pristupljeno 5. 6. 2017.
- ^ „Kultura na ponos Čelincu”. Narodna biblioteka „Branko Ćopić“. Pristupljeno 5. 6. 2017.
