Narodna skupština Kraljevine Jugoslavije
Narodna skupština Kraljevine Jugoslavije je bila donji dom Narodnog predstavništva Kraljevine Jugoslavije. Gornji dom je bio Senat.
.jpg)
Istorija uredi
Narodna skupština i Senat su svoj rad otpočeli nakon donošenja Septembarskog ustava 1931. a prestali rad donošenjem Sporazuma Cvetković—Maček 26. avgusta 1939.
Nasledila je Narodnu skupštinu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca koju je kralj Aleksandar I Karađorđević raspustio donošenjem Zakona o kraljevskoj vlasti i vrhovnoj državnoj upravi 6. januara 1929, razdoblje između 1929. i 1931. u kojem nije postojao parlament je poznat pod nazivom Šestojanuarska diktatura.
Sastav uredi
Narodnu skupštinu su sastavljali narodni poslanici koje je narod slobodno birao opštim, jednakim i neposrednim glasanjem. Narodna skupština se birala na četiri godine. Mandat narodnog poslanika je mogao prestati i ranije u slučajevima koje je predviđao izborni zakon.[1] Svaki narodni poslanik je predstavljao ceo narod.
Narodna skupština se sazivala kraljevim ukazom u prestonici Beogradu u redovan saziv svake godine dvadesetog oktobra. Sama je pregledala punomoćstva svojih članova i odlučivala o njima. Birala je za svaki saziv iz svoje sredine svoje časništvo (predsedništvo).
Biračko pravo je imao svaki državljanin po rođenju ili prirođenju, ako je navršio dvadeset i jednu godinu starosti. Aktivni oficiri, podoficiri i vojnici pod zastavom nisu mogli vršiti biračko pravo niti biti birani. O ženskom pravu glasa je rešavao zakon.[2] Biračko pravo bi privremeno gubili: koji su osuđeni na robiju (tamnicu) ili zatvor duži od godinu dana dok se ne bi povratili u prava, koji su osuđeni na gubitak časnih prava za vreme dok traje ta kazna, koji su pod stecištem, koji su pod starateljstvom i koji su presudom izgubili biračko pravo zbog izbornih krivica. Za narodnog poslanika je mogao biti izabran samo onaj koji ima biračko pravo, bez obzira je li uveden u birački spisak. Od svakog su se poslanika tražili ovi uslovi: da je državljanin po rođenju ili prirođenju Kraljevine Jugoslavije,[3] da je navršio 30 godina starosti i da govori i piše narodnim jezikom. Gubitak biračkog prava bi značio gubitak mandata narodnog poslanika. Narodni poslanici nisu mogli biti u isto vreme državni liferanti ili državni preduzimači. Aktivni državni činovnici nisu se mogli kandidovati za narodne poslanike. Policijski, finansijski i šumarski činovnici, kao i činovnici agrarne reforme, nisu se mogli kandidovati osim ako su to prestali biti godinu dana pre raspisa izbora. Ministri, aktivni i na raspolaganju, mogli su se kandidovati.[4]
Narodni poslanik nije odgovarao za glas koji je dao kao član Narodne skupštine. Za sve izjave i postupke pri vršenju mandata, bilo u sednicama Narodne skupštine ili u odborima ili u osobitom izaslanstvu ili u osobitoj dužnosti, poslanici su odgovarali Narodnoj skupštini po odredbama poslovnika. Za one izjave i postupke koje su sadržavale krivično delo narodni poslanik je odgovarao i pred redovnim sudovima ako bi Narodna skupština dala za to odobrenje. No za uvrede, klevete ili zločine narodni poslanik je odgovarao pred redovnim sudovima i bez prethodnog odobrenja Narodne skupštine.[5]
Delokrug uredi
Zakonske predloge su podnosili, po ovlašćenju kraljevom, pojedini ministri. Pravo podnošenja zakonskih predloga je pripadalo svakom članu Narodnog predstavništva čiji bi predlog pismeno pomogla najmanje jedna petina članova Senata odnosno Narodne skupštine.[6]
Kralj je zaključivao ugovore sa stranim državama, ali je za potvrdu tih ugovora bilo potrebno prethodno odobrenje Narodnog predstavništva. Za potvrdu čisto političkih sporazuma nije bilo potrebno prethodno odobrenje Narodnog predstavništva. Za ugovor da tuđa vojska posedne zemljište Kraljevine ili da pređe preko njega bilo je potrebno odobrenje Narodnog predstavništva. Narodno predstavništvo je moglo, kad bi iziskivala državna potreba, odlukom unapred ovlastiti Ministarski savet da izda mere za neodložnu primenu predloženog ugovora. Državna teritorija se nije mogla otuđiti ili razmeniti bez odobrenja Narodnog predstavništva.[7]
Narodna skupština je mogla punovažno rešavati ako je na sednici bila prisutna jedna trećina svih poslanika. Za punovažno rešenje bila je potrebna većina glasova prisutnih. U slučaju ravne podele glasova predlog, o kome je glasano, smatrao bi se da je usvojen. O svakom zakonskom predlogu moralo se glasati dva puta u istom sazivu pre nego što bi se konačno usvojio.[8] Zakonski predlog koji bi Narodna skupština usvojila slao bi se Senatu na rad i obrnuto. Ako je zakonski predlog usvojen u celini i od Narodne skupštine i od Senata smatralo se da je Narodno predstavništvo predlog primilo. Ako bi bile učinjene kakve izmene ili dopune od Senata odnosno od Narodne skupštine, onda bi se zakonski predlog vraćao Narodnoj skupštini odnosno Senatu na rešavanje. Kada bi se ove izmene i dopune primile od Narodne skupštine odnosno Senata, smatralo se da je Narodno predstavništvo predlog primilo. U slučaju da se Senat i Narodna skupština u prijemu jednog zakonskog predloga u celini ili u pojedinostima ne bi saglasili, smatralo se da je predlog odbačen i u istom sazivu se o njemu nije moglo više ponovo rešavati. Ako bi se slučaj ponovio i u idućem sazivu, o tome zakonskom predlogu bi odlučivao kralj.[9]
Narodnoj skupštini je pripadalo isključivo pravo da u svojoj sredini održava red preko svog predsednika. Nikakva oružana sila se nije mogla postaviti u zgradi niti u njenom dvorištu bez odobrenja predsednika. Niko oružan nije smeo ući u zgradu Narodne skupštine, osim lica koja su po propisu nosila oružja i koja su se nalazila na službi kod Narodne skupštine.[10] U Narodnoj skupštini su imali pravo da govore samo njeni članovi, članovi Vlade i vladini poverenici za to kraljevim ukazom određeni.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Član 54. Ustava Kraljevine Jugoslavije (1931)
- ^ Zakon nije dozvoljavao ženama pravo glasa.
- ^ Prirođeni državljanin je morao biti nastanjen najmanje deset godina, računajući od dana prirođenja.
- ^ Članovi 55—58. Ustava Kraljevine Jugoslavije (1931)
- ^ Član 74. Ustava Kraljevine Jugoslavije (1931)
- ^ Član 63. Ustava Kraljevine Jugoslavije (1931)
- ^ Član 65. Ustava Kraljevine Jugoslavije (1931)
- ^ Članovi 71. i 72. Ustava Kraljevine Jugoslavije (1931)
- ^ Član 64. Ustava Kraljevine Jugoslavije (1931)
- ^ Član 76. Ustava Kraljevine Jugoslavije (1931)
Literatura uredi
- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
