Narodna skupština Kraljevine Crne Gore
Narodna skupština Kraljevine Crne Gore je bila narodno predstavništvo u Kraljevini Crnoj Gori. Svoj rad je otpočela nakon oktroisanja Nikoljdanskog ustava (1905).[1]
_w_Cetinje_02.jpg)
Istorija uredi
Knjaževina Crna Gora je oktroisanim Nikoljdanskim ustavom (1905) definisana kao nasljedna monarhija sa narodnim predstavništvom. Knjaz je vršio zakonodavnu vlast zajedno sa Narodnom skupštinom. Ona je zamijenila dotadašnje narodne zborove, sastanke i vijeća.
Za vrijeme Knjaževine Crne Gore odnosno Kraljevine Crne Gore sve do Prvog svjetskog rata bila su ukupno četiri saziva Narodne skupštine. Prvi skupštinski izbori su održani na osnovu Zakona o izborima narodnijeh poslanika, donesenog 24. juna/7. jula 1906. Održani su 27. septembra, a prva sjednica Narodne skupštine je bila 31. oktobra 1906. Raspuštena je 9. jula 1907.
Drugi izbori su održani 31. oktobra 1907, a Narodna skupština se sastala 21. novembra 1907. Raspuštena je u septembru 1911. Naredni treći izbori su održani 27. septembra 1911, a Narodna skupština se sastala 1. decembra 1911. i njen saziv je trajao do 25. oktobra 1913.
Posljednji četvrti izbori su održani 11. januara 1914, a Narodna skupština se sastala 28. januara 1914. Po poslednji put se sastala 25. decembra 1915, a rad završila 4. januara sljedeće godine. Gubitkom državnosti (1918) pa do Drugog svjetskog rata nije postojalo crnogorsko narodno predstavništvo.[2]
Sastav uredi
Narodni predstavnici su se birali na četvorogodišnji mandat. Narodnu skupštinu su činili predstavnici, slobodno izabrani od naroda, i sljedeća lica po položaju: mitropolit crnogorski, nadbiskup barski i primas srpski, muftija crnogorski, predsjednik i članovi Državnog savjeta, predsjednik Velikog suda, predsjednik Glavne državne kontrole i tri brigadira (koje je imenovao knjaz).[3][4] Izbori su se raspisivali ukazom knjaza na predlog ministra unutrašnjih djela, a po saslušanju Ministarskog savjeta.
Svaka kapetanija je činila jedan izborni okrug i birala po jednog narodnog poslanika. Varoši Cetinje, Nikšić, Podgorica, Kolašin, Bar i Ulcinj su takođe birale po jednog poslanika.[5] Izborno pravo je imao svaki crnogorski državljanin koji je navršio 21 godinu. Aktivni oficiri u vojsci, kao i podoficiri i vojnici stajaće vojske, nisu mogli birati narodne poslanike.[6] Biračko pravo nisu imali koji su osuđeni na tamnicu (dok se ne povrate u građanska prava), koji su osuđeni za prestupe na gubitak građanske časti (dok traje ta kazna), koji su pod stecištem, koji su pod starateljstvom i koji su bez dopuštenja crnogorske vlade stupili u službu strane države.[7] Žene nisu imale pravo glasa.
Za narodnog poslanika je mogao biti izabran samo onaj crnogorski državljanin koji je: imao na dan izbora punih 30 godina, stalno živio u Crnoj Gori (izuzimajući one koji su se bavili na strani po državnom poslu), uživao sva građanska prava i plaćao državi najmanje 15 kruna godišnje.[8]
Na prvim izborima održanim na dan 27. septembar 1906. za skupštinsku periodu 1906—1910. izabrano je 59 narodnih poslanika (njih 6 po varošima i 53 po kapetanijama).
Djelokrug uredi
Knjaz gospodar je sazivao Narodnu skupštinu na Lučindan, u redovan ili vanredni saziv. Otvarao i zatvarao je njene sjednice lično, prestonom besjedom, ili preko Ministarskog savjeta, poslanicom ili ukazom.[9] Civilna lista knjaza se određivala zakonom. Nije mogla biti uvećana bez saglasnosti Narodne skupštine niti umanjena bez saglasnosti knjaza.
Na prvom sastanku Narodne skupštine predsjedničko mjesto, kao privremeni predsjednik, zauzimao je po godinama najstariji narodni poslanik. Pošto bi se poslanička punomoćja na propisan način pregledala i ovjerila, poslanici su polagali sljedeću zakletvu: „Ja N. N. zaklinjem se jedinijem Bogom, da ću knjazu gospodaru vjeran biti, da ću Ustav vjerno čuvati i da ću pri mom radu u Narodnoj skupštini jedino imati pred očima opšte dobro knjaza gospodara i otadžbine. Kako ovo ispunio, onako mi Bog i ovoga i onoga svijeta pomogao.“[10] Predsjedništvo Narodne skupštine se sastojalo iz predsjednika, potpredsjednika i tri sekretara, a biralo se tajnim glasanjem.
Narodna skupština je mogla raditi i rješavati samo onda ako je u sjednici bilo više od polovine cjelokupnog broja narodnih poslanika. Za punovažan zaključak bila je potrebna apsolutna većina datih glasova.[11]
Zakonske predloge Narodnoj skupštini je podnosila Vlada u ime knjaza gospodara, a isto tako i Narodna skupština Vladi. Međutim, formalni zakonski predlozi proizilazili su samo od Vlade. U ime Vlade zakonske predloge je podnosio dotični ministar.[12] U Narodnoj skupštini predloge je mogao podnositi jedan ili više poslanika zajedno, s tim da budu potpomognuti od deset poslanika. U Narodnoj skupštini su mogli govoriti samo narodni poslanici, ministri i vladini povjerenici. Svaki narodni poslanik je imao pravo upravljati interpelacije na ministre.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ Knjaževina Crna Gora je 1910. proglašena za Kraljevinu Crnu Goru
- ^ Skupština Crne Gore: Istorijat Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. septembar 2015), Pristupljeno 17. 10. 2014.
- ^ Član 45. Ustava za Knjaževinu Crnu Goru (1905)
- ^ Brigadiri su se imenovali na predlog predsjednika Ministarskog savjeta, a po saslušanju Ministarskog savjeta.
- ^ Član 5. Zakona o izborima narodnijeh poslanika (1906)
- ^ Civilni činovnici vojne struke su mogli birati narodne poslanike.
- ^ Član 8. Zakona o izborima narodnijeh poslanika
- ^ Član 9. Zakona o izborima narodnijeh poslanika
- ^ Član 17. Ustava za Knjaževinu Crnu Goru
- ^ Član 63. Ustava za Knjaževinu Crnu Goru
- ^ Član 69. Ustava za Knjaževinu Crnu Goru
- ^ Članovi 75. i 77. Zakona o privremenom poslovnom redu u Narodnoj skupštini (1906)
Literatura uredi
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2013). Istorija Srba u Crnoj Gori 1496-1918. Novi Sad: Prometej.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2017). Srbi u Crnoj Gori 1496-1918. Nikšić: Institut za srpsku kulturu.