Narodno pozorište Republike Srpske
Narodno pozorište Republike Srpske u Banjoj Luci osnovano je 2. septembra 1930. godine kao „Narodno pozorište Vrbaske banovine“ i od tada je važan nosilac razvoja dramske umjetnosti. U periodu nakon Drugog svjetskog rata nosilo je naziv „Narodno pozorište Bosanske Krajine“. Objekat se nalazi na listi nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine.
 Narodno pozorište Republike Srpske | |
| Lokacija | Kralja Petra I Karađorđevića 78  Banja Luka, Republika Srpska, BiH |
|---|---|
| Dezignacija | Narodno pozorište Republike Srpske |
| Konstrukcija | |
| Otvoreno | 1934. |
| Period aktivnosti | 1934—danas |
| Arhitekta | Josif Goldner |
| Veb-sajt | |
| www | |
Istorijat uredi
Najveće zasluge za nastanak ovog pozorišta pripadaju prvom banu Vrbaske banovine, Svetislavu Milosavljeviću, ličnosti koja je svojom vizijom i energijom postavila temelje modernoj Banjoj Luci. Svečana premijera u pozorištu, uz govore samog bana i visokih zvanica, održana je 18. oktobra 1930. godine, a na repertoaru su bili Nušićev »Hadži Loja«, Odavićevi »Hej, Sloveni« i Švabićev »Povratak«.
[...]I u nizu preduzetih mera za bolje prosvećivanje rodoljubivih Krajišnika iza podizanje njihovog kulturnog nivoa - stvaranje banovinskog pozorišta zauzima bez sumnje vidno mesto. Posle prilično velikih teškoća, raznih dovijanja i žurnih priprema, Uprava banovine je najzad uspela da stvori narodno pozorište za svoju banovinu koje u ime Božje još večeras počinje svoj blagotvorni rad. Po našem skromnom mišljenju, to je velika kulturna tekovina ne samo za Banju Luku, kao središte Banske uprave, nego i za celo područje banovine. Pozorišna umetnost u Bosni i Hercegovini za vreme četrdesetogodišnje austro-mađarske vladavine bila je odstrane upravljača ugnjetavana i odbacivana, jer se znalo dabi ona u okviru nacionalnog repertoara imala snažan uticaj na narodni duh. I pošto se taj nedostatak morao na neki način namiriti, ostavljeno je na volju pojedincima da uvode cenzurisane filmove, kafanske muzike i cirkuse,ili da organizuju diletantska pozorišna društva, koja nisu bila u stanju da odgovore postavljenom cilju. Svakako iz tih razloga, naša rodoljubiva Banja Luka nije mogla u teškim vremenima pod okupacijom da stekne dovoljan broj pravih prijatelja pozorišne umetnosti, ni da dobije svoje stalno pozorište. Ovde smo, dakle, morali početi iznova, jer pozorišne tradicije nepostoje, ili su tako neznatne, da ni u koliko ne mogu pripomoći otklanjanju teškoća, na koje mora nailaziti svaka nova ustanova ove vrste. Narodno pozorište, uopšte uzev, jedna je od najvažnijih ustanova za vaspitanje naroda i omladine, ono je upravo pionir kulture, umetnosti i narodne misli. Prema tome, može se već slutiti,od kakvog će značaja to pozorište biti za Vrbasku banovinu, koja na celoj svojoj teritoriji od 20 000 kilometara kvadratnih - 11 godina po oslobođenju - nema nijednog ni državnog ni privatnog pozorišta, ni ma kakve druge slične institucije. I zato ja želim još večeras u ovoj svečanoj prilici da podvučem, da je uprava banovine pri stvaranju ove kulturne ustanove stala pre svega na gledište da Narodno pozorište Vrbaske banovine imada bude luča prosvetene samo sedištu uprave banovine - Banjoj Luci, već isvima ostalim gradovima i varošicama iz područja banovine, koje će ono -pozorište - po jednom utvrđenom redu i s vremena na vreme obilaziti. Zatim, uprava banovine smatra da Narodno pozorište Vrbaske banovine iz mnogih obziramora da bude ne samo ustanova za distrakciju i uživanje u umetnosti, već i nacionalno žarište prvorednog značaja.
Naše Narodno pozorište služiće, dakle, celoj banovini kao hram, u koji će dolaziti i građani i naša dična omladina, naša uzdanica, da se napaja uzvišenim, plemenitim i najlepšim nacionalnim idejama. Tu će se nalaziti i crpeti duševna hrana i oplemenjivati srce iduša. Radi toga je ova ustanova i jedna nacionalna svetinja. Kod starih Jelina, koji su evropskim narodima dali uzore za stvaranje u svima oblastima ljudskog interesa, pozorište se rodilo iz Božje službe, iz vere, koja je mati svih ostalih umetnosti. Veliki ugled jelinske dramske književnosti, koja se smatra kao sinteza njihovog celokupnog stvaranja, i danas najbolje pokazuje kako treba shvatiti pozorišnu umetnost i njen značaj za čovečanstvo. Ali, očevidno je, da obzirom na sadašnje prilike u našoj ujedinjenoj i jedinstvenoj državi u kojoj jugoslovenska ideologija trijumfuje na svim stranama i ima tako snažan koren u narodu - ta prosvetna uloga našeg pozorišta ne mora biti od štete po njegov najviši smer, po umetnost, pa stoga s pravom očekujemo da se naše pozorište uvek održava na potrebnoj visini i da pored ostalog što bolje vaspitava književno-umetnički ukus svoje publike.
Eto, sa takvim pogledima mi smo radili na stvaranju ovog pozorišta, pa ubeđeni, da će se naše želje i ispuniti za dobro i za korist čestitih i valjanih Krajišnika - ja u ime cele Banske uprave čestitam odabranim i primljenim umetnicama i umetnicima prvo stupanje pred vas želeći im najlepši uspeh[...] - Iz govora prvog bana Vrbaske banovine gospodina Svetislava Milosavljevića na otvaranju Narodnog pozorišta Vrbaske banovine 18.10.1930. godine u Banjoj Luci.[1]
U pozorišnim projektima koje je izvodilo Narodno pozorište Republike Srpske, gostovali su kao saradnici mnogi reditelji iz Beograda, Novog Sada, Niša, domaći i strani umjetnici, glumci, pjevači, scenografi, kostimografi, kompozitori. Posebno je važna saradnja sa domaćim dramskim piscima čija su djela izvođena na repertoaru Pozorišta. Podjelom Jugoslavije i podjelom SR BiH na dva entiteta, u Republici Srpskoj su ostala samo dva profesionalna pozorišta, Dječije pozorište Republike Srpske i Narodno pozorište Republike Srpske u Banjoj Luci. U još nekim gradovima Republike Srpske postoje amaterska pozorišta i pozorišni festivali, koje banjolučko Narodno pozorište nesebično pomaže, a planiraju se i osnivanja novih profesionalnih pozorišta. Jedno od novih pozorišta koje je nastalo uz pomoć Narodnog pozorišta Republike Srpske je Gradsko pozorište Jazavac. Narodno pozorište se pored svojih redovnih poslova, dodatno angažovalo na osnivanju Akademije umjetnosti, tj. školovanju glumačkog kadra, a u posljednje vrijeme nastoji i da pomogne i ohrabri televizijske kuće u Republici Srpskoj da počnu proizvoditi igrani program.
Savremeni period uredi
Danas Narodno pozorište Republike Srpske ima osamdeset stalno zaposlenih, a u sastavu samog glumačkog ansambla, dvadesetšest dramskih umjetnika. Predstave se izvode gotovo svakodnevno, a karte su redovno rasprodate. Jedan od najvećih, a sigurno i najposjećenijih kulturnih događaja u gradu je i Teatar Fest koji se svake godine održava u Narodnom pozorištu Republike Srpske, uz učešće mnogih domaćih i stranih glumačkih ansambala.Povodom obilježavanja devedeset godina od osnivanja, i doprinosa u razvoju kulturno-umjetničkog života, kao i za rezultate i dostignuća od šireg značaja u afirmaciji Republike Srpske, predsjednica Srpske je odlikovala Narodno pozorište Republike Srpske Ordenom zastave.[2]
Pozorište je odlikovanom Sretenjskim ordenom drugog stepena (2024).[3]
Direktori uredi
- Nebojša Zubović (1992—1994)
- Ljiljana Labović (1994—1998)
- Željko Stjepanović
- Rade Simović
- Nenad Novaković
- Maja Dodig
Zgrada Narodnog pozorišta uredi
Gradnja uredi
Na zemljištu ustupljenom od gradske opštine, u periodu od avgusta 1933. do septembra 1934. godine, prema projektu inž. Josifa Goldnera, izgrađena je zgrada pod nazivom „Dom kralja Petra I Velikog Oslobodioca“ u kojoj su bili smješteni pozorište, muzej, društvo »Zmijanje«, KAB, a od 1935. godine i Narodna biblioteka Kralja Petra I Velikog Oslobodioca. Zgrada pozorišta iz 1934. godine je reprezentativno javno zdanje, stilski određeno elementima Bauhausa, ali uz zadržavanje nekih odlika neoklasicizma. Zgradom pozorišta ban Milosavljević zaokružio je cjelinu osmišljenog gradskog jezgra.
Istraživački i konzervatorsko–restauratorski radovi uredi
U toku svog postojanja objekat je u nekoliko navrata adaptiran u skladu sa promjenom namjene pozorišne zgrade. Prema podacima koji su čitljivi sa projekta Narodnog pozorišta, koji se čuva u Arhivu RS, vidljivo da je objekat suštinski sačuvao prvobitni koncept. U toku svog postojanja na objektu su izvršene sljedeće značajnije intervencije:
- generalno uređenje sale prema nacrtima arhitekte Vladimira Dobrovića, kao i tehnička modernizacija scene 1959. godine;
- rekonstrukcija zgrade nakon zemljotresa 1969. godine, prema projektu zagrebačkog arhitekte i vajara Vjenceslava Rihtera;
- sanacija objekta 2004/05. godine.
Stepen zaštite uredi
Od 1986. godine objekat je pod zaštitom kao kulturno dobro. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika je 2012. godine istorijski spomenik-Narodno pozorište Republike Srpske proglasila nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.[4]
Galerija uredi
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Milosavljević, Svetislav (1996). Susreti sa kraljem : 1929-1934. Banja Luka: Arhiv Republike Srpske. ISBN 86-7028-006-X.
- ^ „Odlikovanja povodom Dana Republike; Vulinu Orden zastave Srpske sa zlatnim vijencem”. RTRS. 9. 1. 2020. Pristupljeno 10. 1. 2020.
- ^ „MILOJEVIĆ, ČEN BO, PEJAKOVIĆ, ZORICA BRUNCLIK: Evo ko će sve danas dobiti odlikovanja povodom Dana državnosti, na spisku 107 imena”. kurir.rs (na jeziku: srpski). 2024-02-17. Pristupljeno 2024-02-17.
- ^ „Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 05. 03. 2016. g. Pristupljeno 18. 09. 2015. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
Literatura uredi
- Komisija/Povjerenstva za očuvanje nacionalnih spomenika, Bosna i Hercegovina
