Nenad Briksi
Nenad Briksi (Nenad Brixy; 4. maj 1924[1]-1984) bio je hrvatski novinar, romanopisac, komediograf, pokretač i urednik mnogih časopisa. Njegov najpoznatiji doprinos kulturi je uređivanje stripa Alan Ford koji je zahvaljujući i prevodu Briksija postigao gotovo veću popularnost od one u državi nastanka, Italiji.
| Nenad Briksi | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Puno ime | hrv. Nenad Brixy |
| Datum rođenja | 4. maj 1924. |
| Mesto rođenja | Varaždinske Toplice Kraljevina SHS, |
| Datum smrti | 17. avgust 1984. (60 god.) |
| Mesto smrti | Zagreb,  SFRJ |
| Književni rad | |
| Najvažnija dela | „Mrtvacima ulaz zabranjen“ „Zagrebačka veza“ „Bijela loptica“ |
Biografija uredi
Osnovnu školu i gimnaziju pohađao je u Varaždinu, a nakon toga se upisao u Ekonomsko-komercijalnu visoku školu u Zagrebu,[1] ali koju je nakon dva semestra napustio da bi se posvetio novinarstvu.
U posleratnom periodu sve do 1974. bavi se uredništvom listova: Varaždinske vijesti (1945—1947), Novi list, Rijeka (1947—1954), Narodni list, Zagreb (1955), Globus (1956). Glavni i odgovorni je urednik lista Plavi vjesnik (1960—1967), a uskoro zatim urednik zabavnih sadržaja u zagrebačkom Vjesniku (1967—1974), listu koji je bio analogija beogradske Borbe. Iz izdavaštva se zbog srčane bolesti morao povući, te je 1973. godine otišao u invalidsku penziju.
Osim novinarstva, od 1945. bavio se i pisanjem novela, crtica, humoreski i putopisa. Napisao je nekoliko komedija i radio-drama, savremene tematike i s mestom zbivanja u Zagrebu. Pod pseudonimom Timoti Tačer objavio je više humorističko-kriminalističkih roto-romana,[2][1] od kojih su neki obrađeni i za TV ekran. Romani "I tako dalje" i "Sve ili nešto" prevedeni su na češki. Kao najuspešnije Briksijevo delo računa se roman "Mrtvacima ulaz zabranjen"[3] koji je doživeo desetak izdanja, preveden je na pet jezika, a prema njemu su snimljena i dva igrana filma.
Dela uredi
- Rame uz rame (knjiga reportaža), 1951.
- I tako dalje (roman o izgradnji prigradskih naselja), 1956.
- Mrtvacima ulaz zabranjen, 1960.[3]
- Miran život (radiokomedija), 1964.
- Holivud protiv mene, 1964.
- Sve ili nešto (roman o prodoru televizije), 1965.
- Tri i pol mrtvaca, 1975.
- Potraži me u pijesku, 1976.
- Rupa u čelu, 1976.
- Vampir u taksiju, 1976.
- Noge uvis, 1976.
- Plati pa ostavi, 1976.
- Pokal za utopljenika, 1976.
- Gola i mrtva, 1976.
- Važno je (u)biti prvi, 1976.
- Sljedeća, molim, 1976.
- Sve ili nešto, 1976.
- Anketa (radiokomedija), 1977.
- Noćne igre, 1979.
- Zagrebačka veza, 1980.[4]
- Bijela loptica, 1982. (sa ilustracijama Branke Ćetković)[5]
- Dobra stara gangsterska vremena, 1982.
- Tajna crvenog salona, 1983.
- Leš na klupi, 1984.
Rad na Alanu Fordu uredi
Strip Alan Ford, koji je nastao 1969. u Italiji, na područje bivše Jugoslavije dospeo je putem zagrebačkog Vjesnika 1972. godine. Strip je počeo da izlazi sa originalnom adaptacijom i prevodom na hrvatsko-srpski jezik. U početku strip nije nailazio na veliku pažnju, ali je popularnost iz dana u dan rasla, a teoretičari se slažu da je na tu popularnost u velikoj meri uticao genijalno duhovit prevod Nenada Briksija. Mnogobrojni citati iz njegovog prevoda su postali deo popularne kulture na čitavom balkanskom prostoru:
“Bolje nešto od nečega nego ništa ni od čega”,
“Ko spava, nije budan”,
“Bolje izdati knjigu nego prijatelja”,
“Ako kaniš pobijediti, ne smiješ izgubiti”,
“Bolje živjeti sto godina kao milioner, nego sedam dana u bijedi”
“Bolji je nečastan bjeg nego častan poraz”, itd.
Ironično je i simbolično da je strip podbacio u zemljama sklonim stripu, kao što su SAD i Francuska[a], a uspeo samo na srpskohrvatskom govornom području, čak i više nego u samoj Italiji. Izgleda da su i autori uočili to "pomeranje tržišta" tako da je postojala čak i epizoda sa karikaturom Tita, koja je u SFRJ naravno bila zabranjena.[6][7]
Sve u svemu, Briksi se našao glavni "krivac" za taj odličan prevod – za koji je saznao i sam Bunker, autor stripa[8] – prilagođen pre svega hrvatskom humoru ali koji je sasvim dobro prolazio i kod ostalih naroda bivše Jugoslavije. Povremeno dodajući svoje vlastite doskočice Briksi je unosio u strip svežinu, te ga učinio "delom kulturnog tkiva" kod nas. Autor jedne od mnogih knjiga o Alanu Fordu[9] pišući o sociološkom aspektu stripa navodi da "strip nije bio samo satirična kritika kapitalizma, već i svakog korumpiranog i nekompetentnog sistema, a nadrealna farsa koja je u njemu prevladavala ovde je bila prepoznatljiv način života, dok je kroz karaktere glavnih likova, nefunkcionalne diletante koji ipak dočekaju svoj srećan kraj, ljudima davao inspiraciju i nadu."
Briksi je na Alanu Fordu radio od 1972. sve do smrti, 1984. (preveo je nešto više od 93 epizoda). Strip u Italiji i dan danas izlazi, sa novim crtačima, ali njegovi poznavaoci i poštovatelji kažu da Alan Ford u drugim izdanjima i prevodima više nikada nije bio isti.[b]
Što se Briksijeve kulturne zaostavštine tiče, ima i negativnih stavova. Na primer strip-puristi mu zameraju na slovnim greškama pri ručnom ispunjavanju balončića i pripisuju to njegovoj navodnoj neposvećenosti.[v] Postoje svakojake kritike, od onih da je bio kriv što su se sveske brzo (nakon svega dva-tri čitanja) raspale, pa do onih da Briksi iako živeo i radio u Zagrebu nije pisao "čistim" hrvatskim jezikom (mada je to bio srpskohrvatski period, a zagrebačko izdavaštvo usmereno celokupnom balkanskom prostoru od Slovenije do Makedonije).[g]
Napomene uredi
- ^ Strip na engleski nikada nije prevođen. U Francuskoj izdavanje je nakon dvanaestog broja prestalo, dok u SAD verovatno ne bi ni prošla tako oštra kritika američkog kapitalizma izvedena u stripu, sa epskom radnjom u Njujorku.
- ^ Strip je doživeo mnoštvo reizdanja, u Hrvatskoj i u Srbiji.
- ^ (mada bi se reklo da je sve samo ne neposvećenost raditi istu stvar celu dekadu)
- ^ Oni koji uživaju u kombinaciji Magnusovog grafičkog doživljaja i Briksijevog prilagođenog prevoda sigurno da ne primećuju te "greške".
Izvori uredi
- ^ a b v Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 84.
- ^ Benić, Kristian (7. 4. 2012). „Šund literatura”. tportal.hr. Pristupljeno 10. 7. 2023.
- ^ a b [Goodreads]. „Mrtvacima ulaz zabranjen”. Pristupljeno 1. 10. 2015.
- ^ [Goodreads]. „Zagrebačka veza”. Pristupljeno 1. 10. 2015.
- ^ [Goodreads]. „Bijela loptica”. Pristupljeno 1. 10. 2015.
- ^ Goran Štrbo (10. 6. 2012). „Kaniš li pobijediti, ne smiješ izgubiti": 40 godina "Alana Forda" na Balkanu”. Blic Online. Pristupljeno 1. 10. 2015.
- ^ Dejan Ignjatović (8. 5. 2011). „Kako se Alan Ford zamerio Titu”. Online Media Press. Arhivirano iz originala 03. 10. 2015. g. Pristupljeno 1. 10. 2015.
- ^ Anwa.com.hr: Četrdeset godina Alan Forda Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. септембар 2012) [Приступљено 2. 10. 2015.]
- ^ Лазар Џамић: “Цвећара у Кући цвећа”, Библиотека Модус Вивенди. Džamić, Lazar (2014). Cvjećarnica u kući cveća: Kako smo usvojili i živeli Alana Forda. Heliks. ISBN 978-86-86059-57-4.
Литература uredi
- Zlatko Crnković: Mrtvacima ulaz zabranjen, Knjigositnice, Otokar Keršovani, Rijeka 2003.
- [Бриксијева биографија на Goodreads], енгл. Author profile. „Nenad Brixy”. Pristupljeno 1. 10. 2015.
