Nivhi
Nivhi ili Giljaci (rus. нивхи ili гиляки), domorodački su narod Ruskog dalekog istoka, koji živi na ušću reke Amur i na obližnjem ostrvu Sahalin.
 Nivhi u tradicionalnoj odeći | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
|---|---|
 Rusija
| 4.652[1] |
| Jezici | |
| nivški, ruski, japanski | |
| Religija | |
| šamanizam, rusko pravoslavno hrišćanstvo | |
Ime uredi
Ime Nivh je endonim i znači „čovek”.[2] U prošlosti su bili poznati i pod imenom Giljaci. To je egzonim i potiče iz mandžurskog jezika. U Sovjetskom Savezu su 1930-ih zvanično nazvani Nivh, što je bilo u skladu sa politikom imenovanja naroda po njihovim sopstvenim nazivima za sebe same.[3]
Teritorija uredi
Nivhi naseljavaju donji tok reke Amur, oblast oko njenog ušća u Ohotsko more, obalu Ohotskog mora i ostrvo Sahalin. Administrativno njihova teritorija pripada Habarovskom kraju i Sahalinskoj oblasti Ruske Federacije. Teritorija koju Nivhi naseljavaju nije kompaktna i oni žive okruženi Rusima i Negidalcima.[3]
Populacija uredi
Prema rezultatima popisa stanovništva Ruske Federacije, Nivha je 2010. bilo 4.652.[1]
Promena broja Nivha od kraja 19. do kraja 20. veka:[3]
| Godina | Broj | Udeo Nivha koji govore nivškim |
|---|---|---|
| 1897 | 4.549 | - |
| 1926 | 4.076 | 99,6% |
| 1959 | 3.717 | 76,3% |
| 1970 | 4.420 | 49,5% |
| 1979 | 4.397 | 48,1% |
| 1989 | 4.673 | 23,3% |
Istorija uredi
Nivhi su vekovima bili vazali Mandžurskog carstva, a od Mirovnog sporazuma u Nerčinsku 1689. godine služili kao posrednici između Mandžuraca, Rusije i Japana.
Nivhi su dosta pretrpeli od kozaka i od carske Rusije koja je njihovu domovinu na Sahalinu pretvorila u kažnjeničku koloniju. Nakon rusko-japanskog rata, deo Nivha na Sahalinu je 1905. godine potpao pod japansku vlast i tamo ostao do 1945. godine.
Dio Nivha koji je ostao pod Rusijom je kasnije, u sovjetsko doba, dobio vlastitu Giljačku Autonomnu oblast. Sovjeti su Nivhe često navodili kao narod koji je pod njihovom vlašću napravio najveći napredak, odnosno prešao „direktno iz kamenog doba u socijalizam”.
Nakon raspada Sovjetskog Saveza, Nivhi, koji uglavnom žive na Sahalinu, se bore protiv planova za eksploataciju nafte koja bi poremetila ekološku ravnotežu i njihov tradicionalni način života.
Jezik uredi
Nivški jezik je jezički izolat. Prema nekim klasifikacijama svrstan je u grupu paleosibirskih (paleoazijskih) jezika, grupu koja uključuje nesrodne jezike starosedelaca severne Azije, kao što su čukotsko-kamčatski jezici, jenisejski jezici, ainski jezik, jukagirski jezici i eskimsko-aleutski jezici.
U nivškom jeziku postoje tri dijalekta:
- Amurski dijalekat
- Istočnosahalinski dijalekat
- Severnosahalinski dijalekat
Reference uredi
- ^ a b „Rezultati popisa stanovništva Rusije 2010. Nacionalni sastav stanovništva”. 2010. Arhivirano iz originala (PDF) 21. 08. 2011. g. Pristupljeno 07. 09. 2017.
- ^ Taksami, Č. M. (1983). „Slovarь nivhsko-russkiй i russko-nivhskiй”. str. 69, 211 i 276.
- ^ a b v „Nivhi”. „Crvena knjiga naroda Ruske Imperije”.
Literatura uredi
- Čehov, Anton. Ostrov Saxalin.
- Grant, Bruce (1995). In the Soviet House of Culture. Princeton.
- Shternberg, Lev (1999). The Social Organization of the Gilyak. Seattle.
- Taksami, Č. M. (1983). Slovarь nivhsko-russkiй i russko-nivhskiй. Leningrad: Prosveщenie. str. 69, 211,276.
