Episkop pakrački Nikanor
Nikanor Grujić (Lipovo, 13. decembar 1810 — Pakrac, 20. april 1887) bio je književnik, pesnik, crkveni govornik, vladika pakrački,[1] u pesništvu nazvan Srb Milutin. Na Majskoj skupštini 1848. bio je jedan od dva glavna govornika, te je posle njegova govora proglašena Srpska Vojvodina i izabran vojvoda.
| Nikanor Grujić | |
|---|---|
 Episkop pakrački Nikanor (Grujić) | |
| Osnovni podaci | |
| Pomesna crkva | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija pakračko-slavonska |
| Čin | episkop |
| Titula | episkop pakrački |
| Sedište | Pakrac |
| Godine službe | 1861–1887. |
| Prethodnik | Stefan Kragujević |
| Naslednik | Miron Nikolić |
| Lični podaci | |
| Svetovno ime | Milan |
| Datum rođenja | 13. decembar 1810. |
| Mesto rođenja | Lipovo, Austrijsko carstvo, danas Mađarska |
| Datum smrti | 20. april 1887. (76 god.) |
| Mesto smrti | Pakrac, Austrougarska, danas Hrvatska |
Biografija uredi
Rođen je kao Milan[2] 13. decembra (1. decembra po julijanskom kalendaru) 1810. godine od oca Prokopija sveštenika, i majke Agripine rođene Kosić.[3] Kao đak je bio najbolji pisac latinskih stihova i osobiti besednik. Školovanje je otpočeo u mestu rođenja, nižu gimnaziju završio je u Mohaču, višu u Pečuju. Godine 1837. stupio je u karlovačku bogosloviju, a 1841. zakaluđerio se u manastiru Kuveždinu i dobio je ime Nikanor. Kao brat manastira Kuveždina prešao je u Karlovce 1843. za pridvornog kaluđera - počasnog episkopa mitropolitu Rajačiću. Godine 1848. postao je protosinđel, i tada se istakao kao govornik na Majskoj skupštini u Karlovcima i na Sveslovenskom Kongresu u Pragu. U periodu 1850 — 1861. godine bio je arhimandrit manastira Krušedola, 1861. godine posvećen je za episkopa u Pakracu[1], a te godine se istakao i kao govornik na Blagoveštenskom saboru. Godine 1871. je imenovan za administratora Karlovačke patrijaršije na mesto smenjenog administratora, „narodnog patrijarha“, Arsenija Stojkovića, zbog čega je mnogo izgubio od popularnosti. Iako je ugarska vlada je preporučila potom Grujićev izbor za patrijarha, on 1874. godine ipak nije bio izabran. Bio je u sporu sa patrijarhom Germanom Anđelićem, zbog kojeg nije hteo doći u Karlovce. Uprkos patrijarhovoj zabrani napisao je 1885. godine žitije Svetih Ćirila i Metodija. On se tada povukao u Pakrac, i nije više dolazio u Karlovce do smrti. Jedini je od svih srpskih vladika proslavio hiljadugodišnjicu Sv. Ćirila i Metodija u Pakracu.[4][5]
Umro je u Pakracu od posledica "vodene bolesti" 20. aprila (8. aprila po julijanskom kalendaru) 1887. godine.[5][6]
Književni i naučni rad uredi
U književnosti se javio 1836. godine svojim pesmama u Srpskomnarodnom listu. U početku se potpisivao krštenim imenom, a kad se s takim potpisom javi u Gajevoj „Danici" još jedan poeta — on svom ličnom imenu dodade i narodno: Srb-Milutin.[7]
Počeo je pisati patriotske i sentimentalne pesme, koje su se već pre Branka Radičevića isticale čistotom jezika i narodnim duhom. Njegove su se pesme pevale kao narodne prvo po Baranji a potom i srpstvu, poput: "Lulo moja razbribrigo moja" ili "Belkina kuća na kraju".[4] Pedesetih godina, pod raznim potpisima, štampao je prigodne i alegorične pesme protiv bečkog apsolutizma. Godine 1861. izdao je epski, pobožno-patriotski spev Sveti Sava Nemanjić, a 1852. u Primetbama oštro je ustao protiv Vukovog prevoda Novog Zavjeta. Kasnije, kao episkop, sasvim je napustio poeziju i posvetio se pobožnoj i poučnoj književnosti.
Tako je 1885. izdao u Novom Sadu: Uvod u tumačenje Sv. Pisma i Iz života svetih ugodnika, božjih.
Još 1882. izdao je u Novom Sadu dva prevoda: Pripovijetke mojoj kćeri i Saveti mojoj kćeri od moralističkog francuskog pisca J. N. Bouilly. Godine 1886. štampao je u Novom Sadu prevod Dva prijatelja od Le Sage-a.
Posle njegove smrti (1904), objavljena je njegova Autobiografija, koja je zanimljiva i čitka, a, ima znatne vrijednosti za pobliže poznavanje prilika, narodnih borba i ljudi iz njegova vremena. Kao crkveni govornik on zauzima prvo mesto pored Teofana Živkovića i Germana Anđelića. Besede mu je izdao D. Ruvarac 1892. godine.
Bude Budisavljević Prijedorski je o njemu napisao knjižicu "Nekolike moje uspomene na Nikanora Grujića".
Spev „Sveti Sava“ uredi
Sastavio je čuvenu svetosavsku školsku himnu Uskliknimo s ljubavlju Svetitelju Savi.[4] Osobeno stoji u poetskoj književnosti srpskoj Sveti Sava, koga je napisao Nikanor Grujić i od koga je samo prvi deo štampan, u Karlovcima 1861. godine. Ovaj posao Grujićev nije pobožan spev u običnom smislu; u njemu je toliko studije i više umetničke koncepcije da je šteta što je Grujić po izradi drugoga dela koji je ostao u rukopisu prekinuo dalji rad koji je imao da se razvije u veliku poemu. Klasički obrazovan, književno odlično spreman i po osećanju i reči istiniti pesnik, Grujić je u „S. Savi“ zasnovao ep koji po mnogim odlikama stoji usamljen u ovoj vrsti književnosti kod Srba. Objavljeni deo obuhvata poznato kazivanje o Rastkovu odlasku u Sv. Goru, poteru i događaje one noći kada ga košljenici nađu u manastiru. Četrnaesto-složni stihovi, s redovnim uzastopnim slikovima, održavaju ozbiljnost pesničke dikcije do kraja, i daju delu kolorit uzvišenog pesničkog čina .
Reference uredi
- ^ a b Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 232.
- ^ "Zastava", Novi Sad 10/22. april 1887. godine
- ^ Novi podaci o porodici i poreklu episkopa Nikanora Grujića (2. oktobar 2017)
- ^ a b v "Zastava", Novi Sad 1887. godine
- ^ a b Gavrilović, Andra, ur. (1903). Znameniti Srbi XIX. veka, godina II. Zagreb: Srpska štamparija. str. 16—17.
- ^ Gavrilović, Andra, ur. (1903). Znameniti Srbi XIX. veka, godina II. Zagreb: Srpska štamparija. str. 17.
- ^ Gavrilović, Andra, ur. (1903). Znameniti Srbi XIX. veka, godina II. Zagreb: Srpska štamparija. str. 16.
Literatura uredi
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do 20. veka. Beograd: Evro.
- „Nikanor Grujić”. Narodna enciklopedija. Zagreb: Bibliografski zavod. 1927.
- Vlad. Krasić, Nikanor Grujić, srpski pravoslavni vladika pakrački (Glas Istine, 1887, br. 8);
- M. Dimitrijević, U slavu i spomen vladici Nikanoru Grujiću (Letopis, 1889, knj. 158);
- Biografija Nikanora Grujića od D. Ruvarca, uz Crkvene Besede (1892);
- Đ. Magarašević, Život i književni rad Nikanora Grujića, pakračkog vladike (Rad, 1904, knj. 156); Avtobiografija Nikanora Grujića, nekadašnjeg episkopa pakračkog (Bogoslovski Glasnik, 1904—1905, i zasebno, 1905);
- J. Skerlić, Nikanor Grujić (Pisci i knjige, 5, 1911)
- Andra Gavrilović
Spoljašnje veze uredi
- Biografija na sajtu SANU
- Slavko Gavrilović: Pozdravno slovo Nikanora Grujića vojvodi Stevanu Šupljikcu 1848, Zbornik Matice srpske za istoriju, broj 55, 1997. godine
