Nikomedija
Nikomedija ili Nikomidija (antgrč. Νικομήδεια [Nikomedeia, moderno Nikomídeia) je bio antički grad koji je postojao na mestu današnjeg grada Izmita, u Turskoj, na obalama Astačkog zaliva.
Istorija uredi
Osnovao ga je i po sebi nazvao bitinijski kralj Nikomed I od Bitinije. Na njegovom mestu je ranije — 712/11. p. n. e. — bila osnovana megarska kolonija po imenu Astak.[1] Astak je u vreme ratova dijadoha uništio trakijski vladar Lizimah.[2] Kada ga je oko 264. p. n. e. godine obnovio Nikomed, postao je jedan od najvažnijih gradova na severozapadu Male Azije.
U Nikomediju je kasnije došao Hanibal kako bi proveo poslednje godine svoga života. U njemu je rođen i znameniti istoričar Arijan. Pod Rimskim carstvom je Nikomedija bila glavni grad provincije Bitinije, a Dioklecijan ju je godine 286. godine proglasio glavnim gradom istočnog dela carstva, pošto je uveo sistem tetrarhije. Nikomedija je ostala istočnom (i najvažnijom) prestonicom carstva sve dok savladar Licinije nije poražen od Konstantina Velikog u bici kod Hrizopolja godine 324. godine. Konstantin je sledećih šest godina vladao iz Nikomedije kao privremene prestonice, sve dok 330. godine nije proglasio obližnji Vizantion — budući Konstantinopolj — za Novi Rim. Konstantin je godine 337. preminuo u carskoj vili nedaleko Nikomedije. Iako je Konstantinopolis postao novi glavni grad, Nikomedija je zbog azijskih puteva koji su vodili prema njemu, ostao važno središte.[3]
24. avgusta 358. godine Nikomediju je pogodio težak potres, a nakon njega i požar koji je potpuno uništio grad. Nikomedija je obnovljena, ali nije vratila nekadašnju veličinu.[4] Car Justinijan je u 6. veku obnovio Nikomideju sagradivši nove javne zgrade. Kasnije je imala važnu ulogu kao vojno uporište, odnosno vizantijska baza za pohode protiv Halifata.[5]
1080-ih je Nikomedija služila kao glavna baza Aleksija I Komnina u pohodima protiv Turaka Seldžuka, te u Prvom i Drugom krstaškom ratu. Grad je držalo Latinsko carstvo od 1204. pa do oko 1240. kada ga je osvojio Jovan III Duka Vatac. Još jedan vek je ostao pod vizantijskom vlašću, ali je nakon poraza Vizantije u bici kod Bafeja 1302. došao pod udar Otomanskog carstva. Otomanski Turci su grad dva puta opsedali (1304. i 1330) pre nego što je konačno pao u njihove ruke 1337. godine.[5]
Tursko osvajanje uredi
Godine 1337. Nikomidiju su osvojili Turci i zatim je preimenovali u Izmit. Turci su razrušili zidine i pobili najveći deo gradskog stanovništva. Ostaci gradskih bedema mogu se videti i danas; na njima se jasno uočavaju dve različite epohe — rimska i vizantijska. Upečatljivi građevine drevnih vremena su i akvadukti.
Nikomidijski mučenici uredi
Nikomedija se proslavila i svojim svetima, koje nazivamo Nikomidijskim, što odražava drugu tradiciju pisanja imena ovog grada[6].
Dioklecijan je bio talentovan vladar, no u isto vreme je bio i veoma posvećen paganskoj veri. On je pokrenuo jedno od najžešćih gonjenja hrišćana. Tako je 23. aprila 303. godine u Nikomediji, u vreme vladavine cara Dioklecijana, posle osmodnevnih teških mučenja bio obezglavljen hrišćanski svetac, velikomučenik Georgije Pobedonosac.
Poimenično je poznato više od 100 hrišćanskih svetitelja, među kojima Trofim Nikomidijski, Sv. Natalija Nikomidijska, Adrijan Nikomidijski, Jevsevije Nikomidijski, Kalista Nikomidijska, Ermolaj Nikomidijski, Antim Nikomidijski, Vavila Nikomidijski i njegovih 84 učenika, sveti velikomučenik Pantelejmon i drugi. U predanju Crkve, broj postradalih nikomidijskih hrišćana broji se na hiljade.
Arheologija uredi
Nikomidija je bila središte prerade mermera iz Bitinije. Čak i među ruševinama su ostala brojna svedočanstva Dioklecijanovog perioda i tetrarhije, Karakalina kupatila, koja je dogradio Dioklecijan kada je odabrao Nikomediju za svoju prestonicu na Istoku. Cirkus je otvoren godinu dana nakon vicenalija (proslava dvadesetogodišnjice vladavine, 20. novembra 304. godine), kako nam predočava Laktancije:
[...]U Nikomidiji se nalazila bazilika, cirkus, kovnica novca, tvornica oružja, jedna kuća za njegovu ženu i druga za njegovu kćerku. Iznenada je srušio veliki deo grada.
— Laktancije. O smrti gonitelja (Lattanzio. De mortibus persecutorum), XVII, 4.
-
Jupiterova statua, (danas u arheološkom muzeju u Istanbulu).
Reference uredi
- ^ Guide to Greece By Pausanias, Peter Levi. ISBN 978-0-14-044225-0. str. 232.
- ^ Cohen 1995, str. 400.
- ^ See C. Texier, Asie mineure (Paris, 1839); V. Cuenet, Turquie d'Asie (Paris, 1894).
- ^ V. Ammianus Marcellinus 17.7.1-8
- ^ a b Kazhdan, Alexander, ur. (1991). Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press. str. 1483—1484. ISBN 978-0-19-504652-6.
- ^ Do reformы 1918 goda nazvanie goroda po-russki pisalosь s bukvoй «i» — Nikomidiя, čto svяzano s vizantiйskim proiznošeniem bukvы «η». Poэtomu prilagatelьnoe v imenah svяtыh po tradicii po-prežnemu pišetsя čerez «i», hotя sam gorod seйčas pišetsя čerez «e» (otraženie drevnegrečeskogo i latinskogo proiznošeniя).
Literatura uredi
- Kazhdan, Alexander, ur. (1991). Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press. str. 1483—1484. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Cohen, Getzel M. (1995). The Hellenistic Settlements in Europe, the Islands, and Asia Minor. University of California Press. ISBN 978-0-520-91408-7.
- Pausânias (1979). Guide to Greece: Southern Greece. Penguin.
