Nova Zemlja
Nova Zemlja (rus. Новая Земля – Novaja Zemlja; u nekim jezicima Zembla) je ruski arhipelag u Arktičkom okeanu u oblasti 60-og stepena severne geografske širine.[1][2] Sastoji se iz dva glavna ostrva (Severno i Južno ostrvo) i više manjih u okolini. Površina arhipelaga je oko 90.650 km².
| Novaя Zemlя | |
|---|---|
 | |
| Geografija | |
| Lokacija | Severni ledeni okean |
| Površina | 90.650 km2 |
| Visina | 1.547 m |
| Administracija | |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 2.429 |
| Gustina st. | 0 stan./km2 |
Severno i Južno ostrvo odvaja moreuz Matočkin. Od priobalnog ostrva Vajgač, Južno ostrvo je odvojeno Karskim vratima. Na zapadu je Barencovo more, a na istoku Karsko more. Ostrva su izrazito planinska i predstavljaju nastavak planine Ural. Najviši vrh je na 1.547 metara nadmorske visine. Na Severnom ostrvu ima više lednika, dok na južnom preovladavaju tundre. Na ostrvima ima zaliha bakra, olova i cinka. Administrativno, ostrva pripadaju Arhangelskoj oblasti.[3]
Stanovništvo Nove Zemlje, prema popisu stanovništva iz 2010. godine, bilo je oko 2.429, od čega je 1.972 obitavalo u Belušjoj Gubi,[4] gradskom naselju koje je administrativni centar okruga Nova Zemlja. Autohtono stanovništvo (od 1872.[5][6] do 1950-ih kada su preseljeni na kopno) sastojalo se od oko 50–300 Nenaca[7] koji su pretežno bavili ribolovom, uzgojom irvasa, lovom na polarne medveda i lovom na perajare.[8][9] Prirodni resursi uključuju bakar, olovo i cink.[8]
Istorija uredi
Za ostrva su Rusi znali od 11. ili 12. veka, jer su trgovci iz Novgoroda posećivali ove krajeve.[10] Evropski istraživči severoistočnog morskog puta u 16. veku su izradili prve mape zapadne obale Nove Zemlje (Hju Viloubi 1553.[10] i Vilem Barenc 1596[11]).[10][12] Tokom kasnijeg putovanja Fjodora Litke 1821–1824, zapadna obala je mapirana.[10] Henri Hadson je bio još jedan istraživač koji je prošao kroz Novu Zemlju dok je istraživao Severni morski put.[13]
Sa Nove Zemlje je 1955. evakuisano malobrojno stanovništvo i ona je služila kao poligon za nuklearne eksperimente Sovjetskog Saveza.[9][14][15][16] Postojale su tri lokacije za testiranje:
- lokacija A, u zalivu Černaja (70,7° sgš — 54,6° igd), koja je korišćena 1955-1962.
- lokacija B, u moreuzu Matočkin (73,4° sgš — 54,9° igd), koja je služila za podzemne eksperimente 1964-1990.
- lokacija C, Suhoj Nos (73,7° sgš — 54,0° igd), korišćena 1957-1962, i gde je 30. oktobra 1961. izvršena eksplozija u vazduhu (na 3.500 metara) bombe od 50 megatona, takozvane Car bombe, najsnažnije nuklearne eksplozije ikada izvedene.
Smatra se da je na ovim ostrvima u 224 probe detoniran (ekvivalent od) 265 megatona TNT-a. Polovina površine arhipelaga se vodi kao „zona nuklearnih proba“. Posle duge pauze, neke istraživačke aktivnosti na ovim poligonima su nastavljene 1998.
Stanovništvo uredi
Po podacima popisa iz 2010. na ostrvima živi 2.429 stanovnika, od kojih 1.972 žive u najvećem naselju Belušja Guba. Tu su i oko 100 pripadnika Neneckog naroda koji se bave lovom i ribolovom.
Okolina uredi
Ekologija Nove Zemlje je uslovljena njegovom severnom klimom, mada region ipak podržava raznolikost bioma. Jedna od najzapaženijih vrsta je polarni medved, čija se populacija u regionu Barencovog mora genetski razlikuje od ostalih potpopulacija polarnih medveda.[17]
Klima uredi
| Klima Nove Zemlje | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 2,6 (36,7) |
1,7 (35,1) |
2,0 (35,6) |
7,8 (46) |
17,6 (63,7) |
22,2 (72) |
28,3 (82,9) |
23,8 (74,8) |
16,5 (61,7) |
9,7 (49,5) |
4,5 (40,1) |
2,5 (36,5) |
28,3 (82,9) |
| Maksimum, °C (°F) | −10,9 (12,4) |
−11,5 (11,3) |
−9,1 (15,6) |
−6,7 (19,9) |
−1,4 (29,5) |
4,9 (40,8) |
10,3 (50,5) |
9,0 (48,2) |
5,5 (41,9) |
−0,1 (31,8) |
−4,8 (23,4) |
−8,1 (17,4) |
−1,9 (28,6) |
| Prosek, °C (°F) | −14,1 (6,6) |
−14,7 (5,5) |
−12,2 (10) |
−9,9 (14,2) |
−3,7 (25,3) |
2,5 (36,5) |
7,3 (45,1) |
6,8 (44,2) |
3,7 (38,7) |
−1,8 (28,8) |
−7,1 (19,2) |
−11,1 (12) |
−4,5 (23,9) |
| Minimum, °C (°F) | −17,3 (0,9) |
−17,9 (−0,2) |
−15,2 (4,6) |
−13,0 (8,6) |
−5,8 (21,6) |
0,7 (33,3) |
5,1 (41,2) |
4,9 (40,8) |
2,1 (35,8) |
−4,0 (24,8) |
−9,9 (14,2) |
−14,1 (6,6) |
−7,0 (19,4) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −36,0 (−32,8) |
−37,4 (−35,3) |
−40,0 (−40) |
−29,9 (−21,8) |
−25,9 (−14,6) |
−9,6 (14,7) |
−2,8 (27) |
−1,7 (28,9) |
−9,9 (14,2) |
−21,1 (−6) |
−29,1 (−20,4) |
−36,2 (−33,2) |
−40,0 (−40) |
| Količina padavina, mm (in) | 30 (1,18) |
26 (1,02) |
24 (0,94) |
20 (0,79) |
15 (0,59) |
23 (0,91) |
36 (1,42) |
31 (1,22) |
39 (1,54) |
35 (1,38) |
24 (0,94) |
33 (1,3) |
336 (13,23) |
| Dani sa kišom | 1 | 1 | 1 | 1 | 3 | 10 | 15 | 17 | 19 | 9 | 3 | 2 | 82 |
| Dani sa snegom | 18 | 18 | 19 | 17 | 17 | 10 | 1 | 1 | 6 | 17 | 19 | 20 | 163 |
| Relativna vlažnost, % | 78 | 77 | 77 | 76 | 78 | 81 | 83 | 83 | 85 | 82 | 79 | 78 | 80 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 0 | 25 | 107 | 215 | 189 | 173 | 229 | 143 | 73 | 40 | 3 | 0 | 1.197 |
| Izvor #1: Pogoda.ru.net[18] | |||||||||||||
| Izvor #2: NOAA (sun 1961–1990)[19] | |||||||||||||
Polarni medvedi ulaze u područja u kojima obitavaju ljudi češće nego ranije, što se pripisuje klimatskim promenama. Globalno zagrevanje smanjuje zastupljenost morskog leda, prisiljavajući medvede da ulaze u unutrašnjost u potrazi za hranom. U februaru 2019. godine došlo je do masovne migracije u severoistočnom delu Nove Zemlje. Deseci polarnih medveda su viđeni kako ulaze u kuće, javne zgrade i naseljena područja, pa su vlasti Arhangeljske oblasti proglasile vanredno stanje u subotu 16. februara 2019. godine.[20][21]
Reference uredi
- ^ Wells, John C. (2008). Longman Pronunciation Dictionary (3rd izd.). Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0.
- ^ Upton, Clive; Kretzschmar, Jr., William A. (2017). The Routledge Dictionary of Pronunciation for Current English (2nd izd.). Routledge. str. 910. ISBN 978-1-138-12566-7.
- ^ Law #65-5-OZ
- ^ Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (Federalni zavod za statistiku) (2011). „Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda. Tom 1 (Nacionalni popis stanovništva 2010, 1. svezak)”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda (Nacionalni popis stanovništva 2010) (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012.
- ^ „Novaя zemlя – istoriя zaseleniя”. Belushka.virtbox.ru. Pristupljeno 27. 9. 2012.
- ^ „Novaя zemlя v 1917–1941 gg”. Belushka.virtbox.ru. Pristupljeno 27. 9. 2012.
- ^ „Microsoft Word - North Test Site _FINAL_.doc” (PDF). Pristupljeno 27. 9. 2012.
- ^ a b Novaya Zemlya in: „The Columbia Encyclopedia, 6th ed.”. Pristupljeno 14. 10. 2006.
- ^ a b Яdernыe ispыtaniя SSSR. Tom 1. Glava 2 Arhivirano 2010-04-14 na sajtu Wayback Machine, p. 58.
- ^ a b v g Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Novaya Zemlya”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 19 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 832—833.
- ^ Whitfield, Peter (1998). New Found Lands: Maps in the History of Exploration. UK: Routledge. ISBN 0-415-92026-4.
- ^ Zeeberg, Jaapjan J.; et al. (2002). „Search for Barents: Evaluation of Possible Burial Sites on North Novaya Zemlya, Russia”. Arctic. 55 (4): 329—338. JSTOR 40512490.
- ^ Henry Hudson in: Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2006. Arhivirano iz originala 1. 11. 2009. g. Pristupljeno 14. 10. 2006.
- ^ "Nenets" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. avgust 2009), Arctic Network for the Support of the Indigenous Peoples of the Russian Arctic
- ^ "The Nenets", The Red Book of the Peoples of the Russian Empire
- ^ "Nuclear Free Seas" Arhivirano 2009-01-10 na sajtu Wayback Machine, Greenpeace
- ^ C. Michael Hogan (2008) Polar Bear: Ursus maritimus, Globaltwitcher.com, ed. Nicklas Stromberg Arhivirano 2008-12-24 na sajtu Wayback Machine
- ^ „Weather and Climate-The Climate of Malye Karmakuly” (na jeziku: ruski). Weather and Climate (Pogoda i klimat). Pristupljeno 27. 2. 2016.
- ^ „Malye Karmakuly Climate Normals 1961–1990”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 27. 2. 2016.
- ^ Abellan Matamoros, Cristina (13. 2. 2019). „Watch: Polar bear in Russian archipelago peeks inside a house”. euronews.com. Euronews. Pristupljeno 14. 2. 2019.
- ^ Stambaugh, Alex (12. 2. 2019). „Polar bear invasion: Parents scared to send children to school in remote Russian archipelago”. edition.cnn.com. CNN. Pristupljeno 15. 2. 2019.
Literatura uredi
- Gerrit de Veer, Nova Zembla, written 1598, published 1996
- Vladimir Nabokov, "The Refrigerator Awakes" (1942), line 27
- Ian Fleming, In "The Living Daylights" (1966), Agent 272 is holed up in Novaya Zemlya
- Clive Cussler, Raise the Titanic! (1976), features a U.S. plan to recover a rare element vital to protecting the U.S. in the Cold War, an element found on Novaya Zemlya (where a U.S. spy and a Soviet guard clash), but now believed to be in the wreck of the RMS Titanic.
- Laurence Sterne, 1761, The Life & Opinions of Tristram Shandy, Gentleman, Book III, Chapter Twenty Alexander Pope: (i) The Dunciad. line 74: "Here gay description Egypt glads with showers,/Or gives to Zembla fruits, to Barca flowers...", (ii) Essay on Man. Epistle 2, part 5: "...But where the extreme of vice, was ne’er agreed:/Ask where’s the north? at York, ’tis on the Tweed;/In Scotland, at the Orcades; and there,/At Greenland, Zembla, or the Lord knows where."
- Roskill, S. W. (1962) [1956]. The Period of Balance. History of the Second World War: The War at Sea 1939–1945. II (3rd impr. izd.). London: HMSO. OCLC 174453986. Pristupljeno 11. 2. 2019.
- Woodman, Richard (2004) [1994]. Arctic Convoys 1941–1945. London: John Murray. ISBN 978-0-7195-5752-1.
- Serebryanny, Leonid (jun 1997). „The colonization and peoples of Novaya Zemlya then and now”. Nationalities Papers. 25 (2): 301—309. doi:10.1080/00905999708408505.
Spoljašnje veze uredi
- Nova Zemlja - Centralni nuklearni poligon (Televizija Zvezda - Zvanični kanal)
- Internet sajt o Novoj Zemlji
- Virtuelno putovanje po poligonu na Novoj Zemlji
- Istorija i pejzaži
„Nova Zembla”. The New Student's Reference Work. 1914.- Novaya Zemlya information portal
- Selected satellite views of nuclear test site Novaya Zemlya (global security).
- Rozenberg Publishers – Climate and glacial history of the Novaya Zemlya Archipelago, Russian Arctic Архивирано на сајту Wayback Machine (19. јул 2004)
- Nuclear tests in Novaya Zemlya, International Atomic Energy Agency Department of Nuclear Safety and Security.
