Novgorodski kremlj

Novgorodski kremlj
Novgorodski kremlj
	Pogled na Kremlj sa Volhova
Opšte informacije
Mesto	Veliki Novgorod
Država	Rusija
Vrsta spomenika	kremlj
Vreme nastanka	1044.
Tip kulturnog dobra	kulturno nasleđe RF od izuzetnog značaja
Stepen zaštite	visok
Vlasnik	Ministarstvo kulture Ruske Federacije

Novgorodski kremlj ili Novgorodski detinec (rus. Новгородский кремль ili Новгородский детинец), srednjovekovno je utvrđenje tipa kremlja u centralnom delu grada Velikog Novgoroda, na severozapadu evropskog dela Ruske Federacije. Kremlj se nalazi duž leve obale reke Volhov, na svega nekoliko kilometara od njenog istoka iz jezera Iljmenj i predstavlja istorijsko središte Novgoroda. Prvi pisani podaci o utvrđenju datiraju iz 1044. godine, dok sadašnji izgled tvrđave verovatno potiče iz perioda između 1484. i 1490. godine.

Novgorodski kremlj se nalazi na listi kulturnog nasleđa Ruske Federacije gde je zaveden pod brojem 5310033000,^[1] a takođe se kao deo Istorijskog centra Novgoroda i okoline nalazi na listi Svetske baštine Uneska.

Istorija uredi

Mapa zidina i kula Novgorodskog kremlja

Prvobitno utvrđenje sa ogradom od drveta nastalo je verovatno 1044. godine u severozapadnom delu savremenog kremlja, na području kod današnjeg Vladičanskog dvora. Osnivač utvrđenja bio je knjaz Vladimir Jaroslavič, sin Jaroslava Mudrog.

Već naredne, 1045. godine knjaz Vladimir je unutar kremlja započeo sa gradnjom Sofijskog sabora, hrama čija je gradnja trajala punih 7 godina, a koji je osveštan 1052. godine. Knjaz Vladimir je umro nepun mesec dana po osveštanju hrama, i sahranjen je u kriptu istog. Sofijski sabor postao je tako centralnim hramom grada Novgoroda, ali i centralnim objektom unutar utvrđenja, i oko njega su se radijalno na istoj udaljenosti obavijale zidine utvrđenja izgrađene uglavnom od hrastovog drveta.

U početku se u kremlj ulazilo samo kroz dve kapije, a centralna Vladičanska ulica presecala je unutrašnjost utvrđenja u smeru zapad-istok i završavala se na volhovskom velikom mostu. Kako je celokupno utvrđenje bilo izgrađeno od drveta česti su bili požari, a jedan takav zahvatio je utvrđenje 1097. godine i tom prilikom je izgoreo znatan deo kompleksa.

Nakon što je 1136. ograničena vlast novgorodskih knjaževa u korist narodnog veća, Novgorodski kremlj postaje sedištem novoosnovane Novgorodske republike. Knjaževski dvor je prenesen u Gorodišče, a glavno političko i duhovno sedište, kako grada tako i republike postaje Vladičanski dvor. Da bi se sprečili novi požari, ali i dodatno utvrdio sam kremlj godine 1333. tadašnji novgorodski arhiepiskop Vasilije Kalika započeo je sa radovima na zameni drvenih zidova kamenim. Kompletna zamena drvenih greda za kamene blokove završena je tek 30-ih godina XV veka.

Najsveobuhvatniji radovi na obnovi i dodatnom utvrđivanju kremlja započinju 1478. godine, a pod patronatom moskovskog knjaza Ivana III Vasiljeviča (iste godine Novgorod je ušao u sastav Moskovske kneževine) i novgorodskog arhiepiskopa Genadija. Obimni radovi okončani su 1490. godine, a samo utvrđenje faktički je izgrađeno iznova i očuvalo se do današnjih dana.

Jedan značajan deo istočnog zida uz obalu Volhova urušio se u reku 7. maja 1862. godine, ali je obnovljen svega dve godine kasnije. Do urušavanja manjih delova zidina dolazilo je i narednih godina.

Arhitektura uredi

Novgorodski kremlj nalazi se na malenom uzvišenju uz levu obalu reke Volhov, na oko 10 metara iznad rečnog korita. Ima formu nepravilnog ovala izduženog u smeru sever-jug i blago konkavnog u pravcu pružanja uz reku. Ukupna dužina zidina je 1.487 metara, maksimalna dužina u smeru sever-jug je 565 metara, dok je najveća dužina u pravcu zapad-istok 220 metara. Ukupna površina prostora unutar zidina je 12,1 hektar.

Zidine su građene od kamena, cigle i maltera, a debljina zidova varira od 3,6 do 6,5 metara. Visina zidina varira od 8 do 15 metara. Jedna od specifičnosti Novgorodskog kremlja bila je i gradnja nadvratnih crkava čiji su glavni ktitori bili isključivo novgorodski arhiepiskopi. Zidine kremlja bile su povezane sa ukupno 12 kula koje su sadašnja imena dobile tek krajem XIX i početkom XX, dok se jedna kula nalazila unutar kremlja (sat kula). Svaka od kula imala je po 5 ili 6 spratova koji su međusobno bili povezani drvenim stepeništima. U višim delovima kula nalazile su se streljane, dok su niži delovi često služili i kao skladišta za oružje. Kule su građene u različitim vremenskim periodima, a do današnjih dana očuvano je njih sedam: Spaska (sagrađena 1297), Dvorjanska, Knjaževa, Kokuj-kula (sagrađena za vladavine Petra Velikog), Pokrovska (sagrađena 1305), Kula Jovana Zlatoustog, Mitropolitska, Fjodorovska i Vladimirska.

Najznačajnije građevine u unutrašnjosti kremlja su: