Novo groblje (Beograd)

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Novo groblje.

Novo groblje je groblje u Beogradu. Nalazi se u Ruzveltovoj ulici, a nastalo je 1886. godine, kao treće groblje u Beogradu za sahrane po hrišćanskim običajima.

Novo groblje u Beogradu
Glavni ulaz na groblje
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Zvezdara
Država	Srbija
Vreme nastanka	1886.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od velikog značaja
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
beogradskonasledje.rs

Grobljem danas upravlja javno komunalno preduzeće „Pogrebne usluge”, čija se direkcija nalazi na ovom groblju.

Istorijat

Fotografija spomen ploče kod glavnog ulaza na Novo groblje, u čast osnivača groblja - Vladana Đorđevića

Plan Novog groblja

Novo groblje je, na mestu na kojem se i danas nalazi, prvi put ubeleženo na planu Beograda iz 1884. godine. Pravila za službu na novom gradskom groblju usvojena su 1885, a završetak uređenja bio je 16. avgusta 1886. godine. Sa sahranjivanjem se otpočelo već sutradan. Tako je Novo groblje postalo i prvi planski regulisan prostor te vrste u Beogradu. Početak njegovog funkcionisanja označava veliku prekretnicu u savremenom komunalnom uređenju i životu grada. Neformalno je nazivano i Vladanovac, po predsedniku opštine Vladanu Đorđeviću.

Godine 1893, podignuta je grobljanska crkva Svetog Nikole, zadužbina Draginje i Stanojla Petrovića, po projektu Svetozara Ivačkovića. Ikonostas crkve delo je Stevana i Poleksije Todorović, a freske Andreje Domenika.

Iako je formirano kao srpsko pravoslavno groblje i u periodu između dva svetska rata, dodeljivanjem posebnih parcela, bilo je rešeno sahranjivanje građana ostalih veroispovesti - katolika, protestanata, jevreja, muslimana. Takođe, Rusima koji su došli u Srbiju nakon Oktobarske revolucije dodeljene su posebne parcele. Početkom 1930-ih podignuta je i moderna mrtvačnica u neovizantijskom stilu po projektu arhitekte Rajka Tatića. Pre rata su postojali kandilari, osobe koje su palile kandila i na drugi način se brinuli o grobovima, za šta su im rodbine pokojnika plaćale. Jedan grobar, "čika Miša", tvrdio je 1938. da je pokopao 60.000 pokojnika za 18 godina. Prostor parcele 109 je bio rezervisan za samoubice.

Vojnička groblja, aleje i Vrt sećanja

Prvi memorijalni spomenik na Novom groblju je Srpska kosturnica, izgrađena 1907. godine, u kojoj su sa Starog tašmajdanskog groblja, kod crkve Svetog Marka, preneti posmrtni ostaci ratnika iz srpsko-turskih ratova 1876-1878. i srpsko-bugarskog rata 1885. godine i nalazi se u blizini crkve Svetog Nikole. Posebnu znamenitost Novog groblja čine vojnička groblja gde su sahranjeni poginuli u balkanskim ratovima i Prvom i Drugom svetskom ratu. Ovde počivaju pripadnici srpske i savezničkih armija, ali i ratnih protivnika Srbije, pa se kao posebne celine izdvajaju francusko, rusko, italijansko, austro-ugarsko, bugarsko, i englesko vojno groblje. Takođe, ovde su sahranjeni Beograđani poginuli u bombardovanjima Beograda aprila 1941. i aprila 1944. godine.

Dve zasebne celine na Novom groblju predstavljaju groblje boraca NOR-a, izgrađeno 1959. godine po projektima arhitekta Bogdana Bogdanovića i Svetozara Ličine, i Aleja zaslužnih građana izgrađena 1965. godine po projektu arhitekte Svetozara Ličine.

U Aleji zaslužnih građana su pojedinačne i skupne grobnice, u kojima su sahranjeni akademici, književnici, glumci, generali, narodni heroji i druge poznate ličnosti. U Aleji su sahranjeni: slikari Petar Lubarda i Stojan Aralica, književnici Danilo Kiš, Ivo Andrić, Miloš Crnjanski, Skender Kulenović, generali-narodni heroji Viktor Bubanj, Ivan Gošnjak, Kosta Nađ, Nikola Ljubičić, političari Veljko Vlahović, Spasenija Cana Babović, Krsto Popivoda, Vladimir Rolović, Zoran Đinđić glumci Branka Veselinović, Nikola Simić, Dragomir Bojanić Gidra, Rahela Ferari, Ivan Bekjarev, Mija Aleksić, Ljuba Tadić, Stevo Žigon i mnogi drugi. U Aleji velikana nema skulptura ni drugih umetničkih dela.

Oko spomen-kosturnice boraca iz Prvog svetskog rata nalazi se Aleja narodnih heroja Jugoslavije, u kojoj su pored narodnih heroja, sahranjene i druge istaknute vojne i političke ličnosti iz perioda SFRJ. Neki od sahranjenih u ovoj Aleju su: Aleksandar Ranković, Slobodan Penezić Krcun, Slavko Rodić, Đoko Jovanić i dr.

Tačno preko puta glavnog ulaza u Novo groblje nalazi se Groblje oslobodilaca Beograda 1944. godine, na kojem je sahranjeno 2944 boraca NOVJ i 961 borac Crvene armije, koji su poginuli u borbama za oslobođenje Beograda. Pored Groblja oslobodilaca nalazi se Jevrejsko groblje, na kome se nalazi spomenik palim jevrejskim borcima u ratovima 1912-1919. godine, kosturnica jevrejskih izbeglica iz Austrije i spomenik jevrejskim žrtvama nacističkog terora i borcima palim u NOB-u 1941-1945. godine, rad arhitekte Bogdana Bogdanovića. U sastavu Novog groblja je i Vrt sećanja, u kojem se posipa prah kremiranih pokojnika i gde je njihovo ime ispisano na crnim pločama. Pored Vrta sećanja je Spomen-groblje žrtava nacističkog (1941.) i savezničkog (1944.) bombardovanja Beograda.

Znamenitosti

Ono što memorijalno-prostornu i spomeničku celinu Novog groblja izdvaja kao značajnu kulturno-istorijsku pojavu, jeste izuzetno bogatstvo skulpturnih spomenika, dela srpskih i jugoslovenskih vajara, od najstarijih do savremenih. Ovde se nalazi 900 skulpturalnih spomenika čiji su autori oko 80 istaknutih umetnika. Radi se uglavnom o bistama i plaketama, u bronzi ili kamenu, pored određenog broja reljefa simbolične sadržine.

Najstarija generacija vajara ovde je predstavljena delima Đorđa Jovanovića i Simeona Roksandića. Jovanović ima ovde preko 35 izloženih dela, stvaranih od kraja 19. veka do tridesetih godina 20. veka. Među najznačajnije spadaju ženske figure na grobu Sime Matavulja iz 1910, a od kasnijih radova spomenici dr Lazi Pačuu i Živojinu Mišiću. Roksandić je na ovom prostoru zastupljen sa svoja tri rada. Hrvatski vajar Rudolf Valdec je predstavljen jednim reljefom u bronzi simbolične sadržine, a Ivan Meštrović svojim četirima radovima, od kojih je najpoznatije poprsje Nikole Pašića. Slovenački vajar Lojze Dolinar zastupljen je na Novom groblju sa četiri svoja ostvarenja. Veća zastupljenost je beogradskih vajara. Sreten Stojanović je zastupljen sa preko dvadeset skulptura, od kojih je najpoznatija figura i reljef na grobu književnika Petra Kočića. Dragomir Arambašić zastupljen je sa četiri reljefa u bronzi, a Petar Palavčini ostavio je ovde svojih dvanaest dela, od kojih su najpoznatija „Dečak s frulom“, reljef na grobu Stevana Mokranjca, i poprsje Olge Konjević. Jedna od prvih žena u Srbiji koja je živela i radila u Parizu, Vuka Velimirović, zastupljena je ovde poprsjem na grobu Velje Vukićevića, rađenim u Parizu 1931. godine i sa dva reljefa u bronzi. Rista Stojanović je predstavljen četirima svojim radovima, od kojih je najpoznatiji „Klečeći ženski akt“ u kamenu na grobnici trgovca Jovana Jankovića. Živojin Žika Lukić je ovde ostavio preko dvadeset plaketa i ostale radove poprsja, reljefe i skulpture na kosturnici braniocima Beograda 1915. godine, podignutoj 1934. godine na mestu srpskog vojnog groblja. Od novijih umetnika, tu su dela Frane Menegela Dinčića, Stevana Badnarova, Otoa Loga, Nebojše Mitrića, Mihaila Paunovića i drugih.

Poznate ličnosti sahranjene na Novom groblju

pogledati i članak: Spisak sahranjenih u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu

Glumac Mija Aleksić, književnik Ivo Andrić, vojvoda Uzun Mirko Apostolović, general Vukoman Aračić, narodni heroj Spasenija Cana Babović, akademik Matija Ban, kompozitor Stanislav Binički, glumica Ljubinka Bobić, glumac Dragomir Bojanić Gidra, vojvoda Petar Bojović, glumac i pevač dečjih pesama Dragan Laković, general Viktor Bubanj, narodni heroj Veljko Vlahović, glumac Pavle Vuisić, novinar Branislav Bane Vukašinović, političar Ilija Garašanin, general Ivan Gošnjak, kompozitor i arhitekta Aleksandar Sanja Ilić, političar Milan Grol, arhitekta Aleksandar Deroko, slikar Petar Dobrović, književnik Radoje Domanović, političar Zoran Đinđić, akademik Vladan Đorđević, košarkaš i košarkaški trener Dušan Ivković, glumac Stevo Žigon, slikar Paja Jovanović, pesnik Đura Jakšić, general Pavle Jurišić Šturm, košarkaš Radivoje Korać, književnik Danilo Kiš, književnik Petar Kočić, glumica Snežana Nikšić, vojvoda Vojislav Tankosić, književnik Skender Kulenović, lekar Laza Lazarević, slikar Petar Lubarda, general Nikola Ljubičić, fudbaler Dragan Mance, pisac Simo Matavulj, pesnik Branko Miljković, glumac Dobrica Milutinović, vojvoda Živojin Mišić, trgovac Ilija Milosavljević Kolarac, glumac Branko Cvejić, muzičar Milan Mladenović, kompozitor Stevan Mokranjac, književnik Branislav Nušić, političar Nikola Pašić, političar Slobodan Penezić Krcun, glumac Miodrag Petrović Čkalja, matematičar Mika Alas, slikarka Nadežda Petrović, književnik Duško Radović, pesnik Milan Rakić, glumac Zoran Radmilović, političar Aleksandar Ranković, Edvard Rusijan, vojvoda Radomir Putnik, akademik Pavle Savić, arhitekta Grigorije Samojlov, pisac Stevan Sremac, pisac Bora Stanković, glumac Danilo Bata Stojković, glumica Žanka Stokić, reditelj Bojan Stupica, glumac Ljuba Tadić, rediteljka Mira Trailović, pesnik Branko Ćopić, naučnik Jovan Cvijić, glumica Rahela Ferari, književnik Kosta Hristić, kompozitor Stevan Hristić, političar Avdo Humo, književnik Miloš Crnjanski.

Od 1972. do 18. oktobra 1991. je ovde bio sahranjen Đorđe P. Karađorđević, stariji sin kralja Petra I Karađorđevića. Na Oplenac je premešten 20. oktobra 1991.

Galerija

• 
  Crkva Svetog Nikole
• 
  kapel Novog groblja
• 
  kapela svetog Đorđa
• 
  Ruska kapela posvećena Iverskoj ikoni Presvete Bogorodice
• 
  Kapela na Austrougarskom vojnom groblju
• 
  Vrt sećanja
• 
  Spomen-kosturnica branilaca Beograda 1914—1918.
• 
  Spomen-groblje žrtava nacističkog (1941.) i savezničkog (1944.) bombardovanja Beograda
• 
  Ruski Nekropolj u Beogradu
• 
  Ruski Nekropolj u Beogradu - detalj
• 
  Francusko vojno groblje u Beogradu (iz Ruzveltove ulice)
• 
  Italijansko vojno groblje
• 
  Bugarsko vojno groblje u Beogradu
• 
  Britansko vojno groblje u Beogradu
• 
  grob Nikolaja Hartviga
• 
  grob Milutina Bojića
• 
  grob Vojislava Tankosića
• 
  grobnica u kojoj su sahranjeni Milan Piroćanac i Pavle Jurišić Šturm
• 
  Kapela u kojoj je sahranjen Radomir Putnik
• 
  grob Živojina Mišića
• 
  grob Branislava Nušića
• 
  grob Živka Pavlovića
• 
  grob Dragutina Gavrilovića
• 
  grob Petra Bojovića
• 
  grob Stanislava Vinavera
• 
  grob Branka Miljkovića
• 
  grob Dragana Mancea
• 
  grob Pavla Vuisića
• 
  grob Milana Mladenovića
• 
  grob Peke Dapčevića
• 
  grob Smilje Avramov

Literatura

• Pavićević, Aleksandra (2011). Vreme (bez) smrti: predstave o smrti u Srbiji 19—21. veka. posebna izdanja, Knjiga 73. Beograd: Etnografski institut Srpske akademije nauka i umetnosti. 
• Sekulić, Jovan (1979). „Novo groblje u Beogradu — spomenička celina izuzetnog značaja” (PDF). Godišnjak grada Beograda. Beograd: Muzej grada Beograda (XXVI): 193—208. Arhivirano iz originala (PDF) 31. 08. 2021. g. Pristupljeno 25. 07. 2018. 
• Sekulić, Jovan (2004). „Novo groblje u Beogradu / Spomeničko nasleđe — problemi zaštite” (PDF). Nasleđe. Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda (V): 179—186. 

Spoljašnje veze

• Novo groblje na internet prezentaciji JKP „Beogradska groblja“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. oktobar 2018)
• Crkva Svetog Nikole na Novom groblju („Pravoslavlje“ br. 950)
• Jovan Sekulić: Novo groblje u Beogradu - spomeničko nasleđe, problemi zaštite, Nasleđe, broj 5, 2004. godine
• Memorijali Prvog svetskog rata na području Beograda, Aleksandar Božović, magazin Odbrana, specijalni prilog br. 112, 1. decembar 2014.
• Muzej pod otvorenim nebom („Politika”, 29. septembar 2017)
• Pitanje seobe i pitanje uređenja Novog groblja. "Politika", 15. dec. 1935